Homeros ve Eski Yunan edebiyatı

Edebiyatın geliştiği ilk uygarlıktır Eski Yunan. Elbette Anadolu'da Mezapotamya'da Mısır'da yaşayan diğer topluluklarda da güzel sanatlara karşı bir ilgi olmuştur ama Yunan şiiri düzeyinde bir eser göstermek mümkün değildir. Bu anlamda tüm şairlerin babasıdır Homeros! Yeryüzünde şan ve şerefin en büyük erdem kabul edildiği çağlara en uygun düşen edebi tarzdır şiir. Olaylar karakterler hurafeler örf ve adetler de şairlerin zihinlerindeki imgeleri ateşleyici kaynaklardır elbette. Destanlara hakim olan gerçeküstü fantastik ve metafizik öğeler yalnızca yazarların tahayyül gücüne mal edilemez; insanlarla tanrıların yan yana getirildiği bu manzum hikayeleri yaratan toplulukların dünyayı yorumlayışının kendisi fantastiktir aslında. Homeros'un metinlerindeki; erkekler arasındaki dostluk tanrıların hazırladığı bir kader olarak aşk kendini hep hissettiren cinsellik kadınların ihaneti toplumun her çeşit beceriye hayranlık duyma eğilimi yarışmaların yaygınlığı eğlence tutkusu ve coşkunluk gibi motifler Eski Yunan toplumunun yaşam biçimlerinin ve ruh halinin yansıması olarak gerçeküstü bir anlatımın ardındaki somut gerçeklerdir.

Dikkat edilecek olursa olayların felsefi yorumları yoktur "İlyada" ve "Odysseia"da ama bu olayların çevrenin giysilerin karakterlerin inceden inceye tasvir edilişi hemen fark edilir. "Şair görmüştür size de gösterir. Gördükleri ona tesir etmiştir o da bu tesirleri size nakleder. Homeros'u okuyun o her şeyi herkesin her gün karşılaştıklarını bile tasvir eder; mesela adanın su ile çevrildiğini öğleyin güneşin tam tepemizde olduğunu yazmaktan imtina etmez.Her şeyi tasvir etmek zorundadır çünkü onun çağında her şey ilgilendirir okuyucuyu". Tekrarlar yapar ama bıktırıcı değildir. Çünkü yaptığı tekrarlar farklı anlarda yeniden ortaya çıkan duygulardan kaynaklanmıştır ve bu tekrarlar sözel kültürün etki yaratma araçlarıdır aynı zamanda.

İlk bakışta çok eskimiş ve çocuksu gelebilir Homeros'un destanları. Mitolojiden fantastik anlatımdan hoşlanmayanlar ise onları saçma bulacaklardır. Oysa bu metinlerde insanoğlunun yüzyıllardan beri değişmeyen pek çok temel dürtüsü duygusu vardır. Onları tüm zamanlarla çağdaşlaştıran yani "klasik" yapan işte bu özellikleridir. Üstelik "İlyada" ve "Odysseia bir yandan Yunan tragedyalarının habercisidir diğer yandan yalın bir dille kaleme alınan daha doğrusu söze dökülen destanlardaki anlatım tarzı; geçmiş ve şimdi arasında gidip gelerek -zaman akışını kırarak- aktarılan hikayeler modern edebiyatın bilinç akışı tekniğinin öncüsüdür. Usluptaki sadeliğin asıl nedenini ise o çağlarda sözlü anlatımın müzik eşliğinde yapılmasında bulabiliriz. Ancak bu sadelik bir cansızlık anlamına gelmez; tersine çok canlı ve eğlenceli bir havası vardır Homeros hikayelerinin. Yukarıda da belirttiğim gibi gördüğü bildiği insanlar mekanlar ve eşyalardır onun anlattıkları. "Homeros sürülmüş bir tarlayı buğday-yürekli ekmeği kuşların uçuşunu yontulmuş bir iskemleyi limanda bir gece-göğüne karşı duran gemileri derede çamaşır yıkayan kadınları anlatır. Yalındır canlıdır klasiktir.