Tarihçe

İl merkez sınırları içerisinde 1960'lı yıllardan bu yana kazı çalışmaları sürdürülen Aşıklı Höyük ve Acem Höyük yerleşim yerlerinden elde edilen belge ve bilgiler ışığında aksarayın tarih çizgisinin Cilalı Taş dönemlerine (M.Ö. 8000-7000) kadar uzandığı gözlenmiştir.
Hititler, Asur Ticaret Kolonileri, Frigyallılar, Lidyalılar, Medler, Persler, Kapadokyalılar ve romalılar Aksaray ve çevresinde hükümranlık sürdüren önemli devletler olarak karşımıza çıkarlar. Kapadokya Krallığı zamanında "Garsaurua" denilen şehir Archalaus'un Kapadokya Kralı olmasından sonra buraya özel bir önem vermesi ve yeniden imar ettirmesi sonucu Türkler tarafından alınıncaya kadar Archalaus'un adıyla "Archalais" veya "Colonia Archalais" olarak anılmıştır.

Türklerin Anadolu'yu fethiyle birlikte Melik Danişmend Ahmet Gazi, bütün Kapadokya ile birlikte Aksaray'ı da ele geçirmiş ve Aksaray Anadolu Selçuklu Devletinin kurulmasıyla bu devletin önemli merkezleri arasına girmiştir.1470 yılında Fatih Sultan Mehmet Han kumandanlarından İshak Paşa tarafından Osmanlı hakimiyeti altına alınmıştır. İshak Paşa, Fatih Sultan Mehmet Han emriyle halkın bir bölümünü İstanbul'un bugün de Aksaray adıyla anılan semtine naklettirmiştir.

Cumhuriyet öncesi Aksaray, bağımsız bir liva olan Niğde'ye bağlı bir ilçe statüsünde iken 14.10.1920 tarih ve 40 sayılı kanunla müstakil liva haline getirilmiş, Kendisine Arapsun (Gülşehir) ve Koçhisar (Şereflikoçhisar) ilçeleri bağlanmıştır. 1933 yılında 2197 sayılı kanunla yine Niğde'ye bağlı bir ilçe haline getirilmiş, aradan 56 yıl geçtikten sonra 15.06.1989 gün ve 3578 sayılı kanunla tekrar il statüsü verilmiştir.

Ören Yerleri

ESKİ ROMA ESERLERİ
1-Viran Şehir (NORA)'De mezar

2-Aksaray (Garsaura)'da Greko-Romen kalıntıları

HİRİSTİYAN ESERLERİ

1-Mamasun'da saint Michel Kilisesi,kayaya oyulmuş haç planlı 10.yy başına ait arkaik resimlerle süslü.

2-Akhisar'ın 7km kuzeydoğusunda ki Çanlı Kilisese.11.yy. haç planlı kayaya oyulmuş vaziyette

3-Akhisar'ın 7km kuzeydoğusunda Manastır .10. yy. ikinci yarısına ait resimlerle süslü dört adet ,

hepsi birkayaya oyulmuş vaziyette birisi haç planlı, birisi üç nefli,diğere ikisi birer nefli.

4-Gelveri (güzelyurt)'de Çömlekçi kilise. Tek neflidir.

5- Gelveri (Güzelyurt)'da Saint gregorie'de Nazianze Kilisesi .Haç planlı 6.yy. ait

6-Kara ören in 3 km güneyinde anatepe kilisesi,tek nefli 5.yy ait

7-Helvadere de kilise köy (tahrip edilmiştir)

8- Yeni pınar ın 3km kuzeydoğusunda sarıgöl kilisesi tek nefli 6.yy. aittir.

9- Viran şehrin 1km güneybatısında yardıbaş kilise haç planlı 5.yy.aittir

10- Viran şehrin 1km güneybatısın da süt kilise haç planlı 5.yy.

11- Viran şehir de kilise (Hasan dağı yakınında ) 5.yy.

12- Viran şehrin 3km güneybatısında boz boyun kilise tek nefli 6.yy.

13- Hasan dağının tepesinde tepe kilise haç planlı 6.yy.

14- Hasan dağının yakınında çavdarlıkta 2 nefli kilise 6.yy.

15- Hasan dağı yakınında dede sivride çukur kent kilisesi6.yy .haç planlı

16-Hasan dağı yakınında yeni pınarda kale kilise haç planlı

17- Sivri hasarda Sivri Kilise haç planlı.

18- Ak hisarda şato(Bizans Dönemi)

19-Viran şehirde şato (Bizans Dönemi)

20-Sivri hisarda şato(Bizans Dönemi)

21-Keçi kalesi nde şato(Bizans Dönemi)



İSLAM ESERLERİ

1-Aksaray-Konya yolunda AKHAN avlulu Kervansaray 13.yy.

2-Aksaray'da Kılıçaslan hanı.Avlusuz Kervansaray.

3-Aksaray'da Şükrüllah Hanı

4-Aksaray-Kayseri yolunda Hoca Mesud Kervansaray ' (Ağzıkarahan) Avlulu kervanSaray (1231-1239)

5-Aksaray-Kayseri yolunda Alayhan (1220- 1225)

6- Aksaray-Kayseri yolundfa Sünnetli han (Avlusuz)

7-Aksaray Kayseri yolunda Öresinhan avlusuz (1270)

8-Aksaray'da Kılıçasalan Türbesi(1224-1265)

9-Bekar (Nenezi) civarında Bekar Sultan Türbesi