Türk Dili ve Türk Kimliği (2)



TÜRK KÜLTÜRÜNÜN

Geriye dönüp baktığımızda, Türk kültürünün bazı önemli eserlerinin, Karahanlılar Devleti’nin yarattığı kültür ikliminde ortaya çıktığını görüyoruz. Bunlardan birisi, Karahanlılar’ın Başbakanı konumundaki Yusuf Has Hacip tarafından yazılan, “Kudatgu Bilig (Kutlu Bilgi) adlı eser olarak karşımıza çıkıyor.
Karahanlı uygarlığının bıraktığı diğer çok önemli bir kaynak da, “Divan-ı Lügat-it Türk” olarak görülüyor. Doğu Karahanlı hanedanından prens Mahmut’un yazdığı bu sözlük, Türk dilinin tanıtımı açısından önemli bir rol üstleniyor. 1074’de tamamlanan bu Türk dilleri Sözlüğü’nün girişinde Kaşgarlı Mahmut, Türkleri şöyle anlatıyor:

- “Tanrının devlet güneşini Türk burçlarından doğurmuş olduğunu ve Türkler’in ülkesi üzerinde göklerin bütün dairesini döndürmüş olduğunu gördüm. Tanrı onlara Türk adını verdi ve yeryüzüne hakim kıldı. Cihan imparatorları Türk ırkından çıktı. Dünya milletlerinin yuları Türkler’in eline verildi. Türkler, Tanrı tarafından bütün milletlere üstün kılındı. Haktan ayrılmayan Türkler, Tanrı tarafından hak üzerine kuvvetlendirildi. Türkler, himayelerine aldıkları milletleri kötülerin şerrinden korudular. Cihan hakimi olan Türkler’e herkes muhtaçtır. Onlara derdini dinletmek ve bu suretle her türlü arzuya kavuşabilmek için de Türkçe öğrenmek lazımdır’...


DÜNYADAKİ TÜKÇE-LER

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Yüce Atatürk’ün talimatlarıyla 12 Temmuz 1932 tarihinde kurulan Türk Dil Kurumu, Türkçenin devlet eliyle bilimsel araştırmalara konu edilmesinin başlangıcı olarak ele alınıyor, biliniyor, kabul ediliyor.
Yeryüzündeki Türkçe-ler üzerine bir göz atacak olursak, genel tablo şöyle karşımıza çıkıyor:

1- Oğuzlar ve Oğuz Türkçesi: Oğuzlar ilk kez 6-8. yüzyıllarda göçebe topluluklar olarak tarihte görünüp, 552 yılında Göktürk İmparatorluğunu kuran boylar arasında yer alıyorlar. Oğuz Türkçesi, Türkçenin en büyük kolundan en yenisi olarak biliniyor.

2- Selçuklu Türkçesi: Oğuz Türkçesinin ardılı olan Selçuklu Türkçesinin 12. yüzyılda başladığı kabul ediliyor.

3- Anadolu Beylikleri ve Anadolu Türkçesi: Oğuz boylarının Anadolu’ya yerleşmeleri, eski Türk teşkilatlanma şekline göre olmuştu. Bu yöntem, yönetim biçimini kolaylaştırabildiği gibi de zorlaştırabiliyordu. Eski Anadolu Türkçesinin en önemli şahsiyeti Yunus Emre olarak biliniyor, kabul ediliyor.

4- Osmanlı Türkçesi: Osmanlı Türkçesi 15. yüzyıl sonlarından, 20. yüzyıl başlarına kadar Anadolu, Kırım, Irak, Suriye, Adalar, Rumeli ve Kuzey Afrika’da kullanılan Türk yazı dili olarak görülüyor, kabul ediliyor.

5- Türkiye Türkçesi: Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde ve Balkanlardaki bazı bölgelerde karşımıza çıkıyor.

6- Gagavuz Türkçesi: Balkanlarda yaşayan Türk boylarının konuştukları diller, Balkan Türkçesi genel adıyla anılıyor, biliniyor. Balkanlarda, Türkiye Türkçe’si başta olmak üzere, Gagavuz, Gacal ve Surguç Türkçeleri konuşuluyor.

7- Azeri Türkçesi: 2000’li yılların başı itibariyle 30 milyon civarında bir nüfusun Azeri Türkçesini konuştuğu sanılıyor, kabul ediliyor. Azeri Türkçesi 13-14. yüzyıllarda bir yazı dilini oluşturmaya başlıyor.

8- Eski Azeri Türkçesi: Azeri Türkçesi Batı Türkçesinin Kuzey ve Güney Azerbaycan bölgelerinde konuşulan kolu olarak biliniyor.

9- Türkmen Türkçesi: Türkmenlerin yarıya yakını, Türkmenistan Cumhuriyeti’nde, diğer yarısı ise İran, Irak, Afganistan’da yaşıyorlar.

10- Eski Türkmen Türkçesi: Türkmenler, Batıya göç eden büyük Oğuz kitlesiyle birlikte gelmeyip, Türkistan’da kaldıkları için, yazı dillerinin Çağatay Türkçesinin etkisinde kaldığı görülüyor. Türkmen Türkçesinin ilk izlerine, 14. yüzyılda yazılmış bulunan bazı gramer ve sözlüklerde rastlanıyor.