Cvp: hukuka giriş
Kamu Hukuku- Özel Hukuk Ayrımına Yönelik Kuramlar
Menfaat Kuramı (Ulpianus, MS.170-228: Kamu hukuku Roma Devletine, özel hukuk kişilerin menfaatine ilişkin hukuktur)
Bir hukuk kuralı ile kamu yararı öngörülmüşse kamu hukuku, bireysel çıkar öngörülmüşse özel hukuk kuralı söz konusudur.
Örn.: Alım- satım, kira gibi ilişikleri düzenleyen kurallar özel hukuk kurallarıdır
Bir kişinin vergi borcunu ödememesi, kamulaştırma halinde devletin menfaati vardır. Kamu hukuku kuralıdır.
İlişkinin Tarafları Kuramı
Montesquieu (1689-1755) Yönetenler-Yönetilenler
Kamu hukuku, yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur
Özel hukuk, yönetilenlerin kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır.
Egemenlik Yetkisi Kuramı (Süjeler Kuramı)
Özel hukuk ilişkisinde taraflar (süjeler) arasında eşitlik söz konusu olduğu halde , kamu hukuku ilişkisinde taraflar arasında bir astlık-üstlük ilişkisi vardır. ÖRevlet kişiden vergi alır.Kişiyi askere çağırır.Suç işleyen kişiyi cezalandırır.lüzum görüyorsa bedelini ödeyerek onun taşınmazını kamulaştırır.burada devlet ile özel kişi eşit durumda değildir.
Anayasa Hukuku
Anayasa Hukuku, devletin organizasyonunu, yani şeklini yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı) ve işleyişini, bunların birbiri ile olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini, kişinin devlet karşısındaki durumunu düzenler.
Anayasamızda beş temel ilke yer alır
Anayasanın İlkeleri
1- Milli Devlet İlkesi
2-Demokratik Devlet İlkesi
3-Laik Devlet İlkesi
4-Sosyal Devlet İlkesi
5-Hukuk Devleti İlkesi
Hukuk devleti , vatandaşlarına temel hak ve hürriyetleri tanıyan , yürütme organları ve idari makamların hukuka bağlılığını sağlayan devlettir.
İdare Hukuku
Devletin idaresinin teşkilat ve işleyişini, kişilerin idare ile olan ilişkilerini, kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kurallarıdır.
1- Teşkilat anlamında İdare: Yasama ve yargı organlarının uğraştıkları alanların dışında kalan bütün kamu hizmetlerini yerine getiren organdır.
A) Genel Yönetim aa) Taşra örgütü bb)Merkez örgütü
B) Yerinden yönetim
aa) Yerel Kuruluşlar bb) Hizmet Kuruluşları cc) Meslek Kuruluşları
Memur ve idari işlem kavramları
Memur:İdarenin kendisine düşen hizmetleri yürütebilmesi için personele gereksinim vardır. Bu personele memur denir
İdari İşlem:İdarenin İdare Hukuku alanında hüküm ve sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemler.
Tek taraflı idari işlemler (Yönetmelik çıkarma, memur atama)
İki taraflı işlemler (imtiyaz sözleşmeleri)
Ceza Hukuku
Ceza Hukuku, toplum düzenini bozucu ve suç olarak nitelenen davranışların cezalandırılmasıyla ilgili kuralları içerir.
Ceza normlarının bulundukları yer ve niteliklerine göre:
A)temel ceza hukuku-tamamlayıcı ceza hukuku
B)Müşterek ceza hukuku – özel ceza hukuku.
C)yaptırımı olan normlar- bir normun uygulanmasında önemi olan hususları içeren normlar
Ayrımları yapılır.
Devletler Hukuku (uluslar arası hukuk)
Bir devletin diğer devletler ile veya uluslar arası kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenler.
Başlıca kaynakları, uluslar arası anlaşmalar, hukukun genel ilkeleri,uluslar arası gelenek kurallarıdır.
Yaptırımlar net ve açık değildir (savaş ilanı, ambargo, mukabele-i bilmisil)
Genel Kamu Hukuku
Bu hukuk dalı soyut anlamda Devletin oluşumunu, devlet otoritesinin kaynağını, bu otorite karşısında kişilerin özgürlüklerini hukuk, felsefe, tarih ve sosyoloji açısından inceler.
Pozitif hukuk dallarıyla meşgul olmaktan çok , devlet ve kamu özgürlükleri kavramlarının tarihsel, sosyolojik ve felsefi dayanaklarını araştırıp açıklamaya çalışan soyut bir bilim dalıdır. Bu yüzden “Devlet Kuramları” olarak adlandırılır.
Mali Hukuk(Kambiyo ve Maliye-Vergi Hukuku)
Kambiyo hukuku, uluslararası para ve ticaret ilişkilerini inceler
Maliye-Vergi hukuku ise devletin bütçesini, gelir kaynağı olan verginin konulma çeşitlerini, gerçekleştirilmesini,tahsilini, bunlara ilişkin hukuk kurallarını, resim ve harçları düzenler
Vergi Hukukunun Temel İlkeleri
1-Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olması ilkesini ifade eder
2- Adalet: Herkesin mali gücü oranında vergi vermesi ilkesini ifade eder
3- Kanunilik: Vergi, harç, resim vb. mali yükümler ancak kanunla düzenlenebilir.
Vergi: Devletin kişilere yaptığı belli bir hizmet veya iş söz konusu olmaksızın, yasa gereği herkesin ödemekle yükümlü olduğu para
Harç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığı olarak alınan para (tapu harcı, noter harcı..)
Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin veya ruhsat verilmesi karşılığı alınan para(damga resmi, eğlence resmi, ilan resmi ..)
Yargılama Hukuku
Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kurallarını içerir.
1- Anayasa yargısı
2- Genel yargı
a) Medeni Yargı (hukuk yargısı)
aa) Çekişmeli yargı
bb) Çekişmesiz yargı
b)Genel Ceza yargısı
3- Uyuşmazlık yargısı
4- Seçim yargısı
5-Hesap yargısı
İcra ve İflas Hukuku
İcra hukuku, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklara ilişkin olarak mahkemeler tarafından verilen kararların gerektiğinde Devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesinde yetkili olan organların izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk dalıdır. İflas hukuku özel bir takip yöntemi olan iflasa uygulanacak kuralları belirler.
-İlamlı takip
-İlamsız takip
Özel Hukuk Dalları
Medeni Hukuk
Borçlar Hukuku
Ticaret Hukuku
Devletler özel Hukuku
Medeni Hukuk
Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli bir ölçüde yurttaşların devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif bir hukuk dalıdır
1.1.2002 Tarihli Medeni Kanunun Bölümleri
1-Başlangıç Hükümleri
2- Kişiler Hukuku
3- Aile Hukuku
4- Miras Hukuku
5- Eşya Hukuku
Borçlar Hukuku
Borçlar Hukukunun en önemli kaynağını oluşturan Borçlar Kanunu Medeni Kanunun tamamlayıcı bir parçasıdır.Borçlar Hukuku borç ilişkilerini düzenler.
Başka pek çok düzenleme de vardır.
BK, genel hükümler ve özel hükümler olarak iki kısımdan oluşur.
Ticaret Hukuku
Ticari işletme esasına göre getirilmiş hükümlerden oluşan Ticaret Kanunu en temel kaynağını oluşturur.
Kişiler arasındaki ticari nitelikli ilişkileri düzenler. Ticari işletmenin hukukudur.
Ticari işletme, Ticaret şirketleri, Kıymetli Evrak, Deniz Ticareti, Sigorta Hukuku TTK’nın bölümleridir.
Devletler Özel Hukuku
Yabancılara ve aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel ilişkilere uygulanacak kuralların tespiti ile ilgilenen hukuktur. Temel Kaynağı MÖHUK ve uluslar arası anlaşmalardır.
Devletler Özel Hukukun Temel Kavramları
Tabiiyet :Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ. Kişiler için vatandaşlık, gemi, uçak tüzel kişiler vs. için tabiiyet kavramı kullanılır.
Yabancılar Hukuku: Bir ülkenin vatandaşı olmayanlara (yabancılara) uyguladığı kurallara denir.
Kanunlar Çatışması: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerindeki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerin ve uygulanacak kuralların esasları.
Karma Nitelikli Hukuk Dalları
1- Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku
2- Hava Hukuku
3- İş Hukuku
4- Bankacılık Hukuku
5- Toprak Hukuku
......
......
Hak Kavramı, Hukuki Olay, Hukuki İlişki, Hukuki İşlem
Hak: Hukuken korunan ve yararlanılması hak sahibinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir. ÖR:Yaşamı,beden bütünlüğü,sağlığı,şeref ve haysiyeti
Hukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendilerine hüküm ve sonuç bağlanan olaylar ÖRoğum,ölüm..
Hukuki İlişki: taraflar arasında hukuksal sonuçlar doğuran ilişki ÖR:Belli bir yerde yerleşme niyetiyle oturmak ikametgah sonucunu doğurur.
Hukuki işlem: Hukuksal sonuç doğuran irade açıklaması ÖR:Bir satım sözleşmesinde satıcının satış bedelini elde etmek konusunda,alıcının ise satılan malın mülkiyetini elde etmek konusundaki iradesi.
KAMU HAKLARI:Kamu hakları kişilerin toplumla olan ilişkilerini düzenleyen,hukuk kurallarından yani kamu hukuk kurallarından doğan haklardır. ÖR:Kişi dokunulmazlığı,özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti,konut dokunulmazlığı…
ÖZEL HAKLAR:Genellikle kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinden doğan ve özel hukuku ilgilendiren haklardır.Özel hukuk haklarının en belirgin özelliği bu hakların karşısında,bir hukuki yükümlülüğün yer almasıdır. ÖR:Mülkiyet hakkında durum böyledir.herkes kişinin mülkiyet hakkını kullanmasına engel olmamakla yükümlüdür.
Kişisel Kamu Hakları
Kişinin serbestçe gelişmesi amacını güden alana devletin karışmasını önleyen haklar:
Kişi ve konut dokunulmazlığı
Özel yaşamın gizliliği
Vicdan ve düşünce özgürlüğü
....
...
Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları(AY 41-65)
Kişinin toplumsal hayatı içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili kamu hakları
Ailenin korunması
Sosyal güvenlik hakkı
Öğretim hakkı
Sağlık hakkı
Sözleşme özgürlüğü
Siyasal Kamu Hakları
(AY 66-74)
Kişinin seçim yoluyla devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır.
Vatandaşlık hakkı
Seçme ve seçilme hakkı
Siyasal partilerle ilgili haklar
Özel Nitelikli Kamu Hakları
Belli kişilerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerini düzenleyen kamu haklarıdır
Kanunlarda tarafların ya da ilgililerin iradelerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir.
Örnek:
Memurun aylık hakkı, ücretli izin hakkı ...vs.
Kamu Haklarının Sınırlanması
1- Genel Sınırlama (AY 13)
2- Özel Sınırlama
3- Anayasanın Özünün korunması
Sınırlamanın ancak yasa ile yapılması
Sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olmaması
Hukuka Giriş
ve Medeni Hukukun Temel Kavramları
I.Bölüm
Hukuka Giriş
Hukuka Giriş
Sosyal Yaşam –Sosyal Düzen- Hukuk
Toplu Yaşama Zorunluluğu
İnsan Toplulukları
Sosyal İlişkiler
Sosyal Yükümler
Sosyal Düzen Kralları
Sosyal Yaşamın dayanağı
Sosyal Düzen Kurallarının Kısıtlayıcı Karakteri
Hayvan Toplulukları
Sosyallik İçgüdüsü
İnsanlar toplum içinde yaşarlar.
Aristototeles: insan sosyal bir varlıktır (Zoon Politikon)
Grotius:insanda toplu halde yaşamaya ilişkin bir istek vardır(Appetitus societatis).
Topluma, toplumsal yaşama ihtiyacı olmayan bir varlığın, ya insanüstü ya da insandan aşağı bir varlık, bir canavar olacağı ileri sürülmüştür.
İnsan bugün doğumundan ölümüne kadar kendisini bir çok bağlarla sarılmış olarak algıladığı bir toplumun içinde yaşar.
Toplum içinde yaşayan insanlar hayatlarını en iyi şekilde sürdürebilmek için sahip oldukları güçleri kullanırlar.
Bu güçler başıboş bırakıldığında ise insan toplum içinde varlığını sürdüremez; hatta bu tip davranışlar toplumun kendi varlığını sürdürmesini bile tehlikeye düşürür.
Bu sebeple toplumlarda düzenin sağlanabilmesi için, güçlerin dengelenmesi ve bir takım kuralların öngörülmesi zorunluluğu, ortaya çıkmıştır
Bu kuralların bir kısmı , kişilere bazı ödevler yükler ve bazı yetkiler verir; bir kısmı ise sadece bazı ödevler yükler .
Kişilere yetki veren ve ödev yükleyen veya sadece ödev yükleyen bu kurallara toplumsal davranış (sosyal düzen) kuralları denir.
Toplumsal davranış kurallarının (sosyal düzen kurallarının) kapsamına hukuk, ahlâk, din ve görgü kuralları girer.
Bütün bu kurallar birbirine geçmiş gibi görünseler de, temelde bu kurallarla hedeflenen amaç, kişilerin davranışlarını belli bir düzene bağlama ve dolayısıyla toplumda bir düzeni yaratma olsa da, bir başka deyişle kuralların amaçları arasında bir aynilik, bir benzerlik bulunsa da, kurallar arasında önemli farklılıklar vardır.
Sosyal Düzen Kurallarının Türleri
Din Kuralları
Ahlak Kuralları
Görgü Kuralları
Hukuk Kuralları
II. HUKUK KURALLARI İLE AHLÂK, DİN, GÖRGÜ KURALLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ
A. Ahlâk Kurallarıyla Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki
1) Genel Olarak:
Gerek ahlâk, gerek hukuk kuralları insan davranışlarını yönlendirmek için öngörülmüştür ve insan davranışlarını düzenlemeyi amaçlamak*tadır ; bu nedenle normatif niteliktedir. Ahlâk kuralları "iyi" davranışın, hukuk kural ları ise "haklı" davranışın ne olduğu sorularına cevap verir. İyi ve kötü arasındaki ayrım ahlâk kurallarını gerektirir.
Batı Avrupa hukuk düşüncesinde, hukuk düzeni ve ahlâk düzeni birbirinden bağımsızdır. Bu iki düzen birbirleriyle kesişen iki daireye benzer.
Hukuk düzeniyle ahlâk düzeni yer yer çakışır; fakat birbirinin simetriği değildir.
Çakışan kısım dışında kalan alanda, hukuk kurallarını ilgilendirmeyen ahlâk kuralları ve ahlâk kurallarını ilgilendirmeyen hukuk kuralları yer alabileceği gibi, hukuk düzeni, ahlâk düzenine ters düşen kurallar da öngörebilir.
Örnek:
Ahlâk ve hukuk kurallarının çakışması: Ahlâk kuralları, kişilere, yardıma muhtaç olanlara yardım etmesini emreder. Medeni Kanun'un 364‘üncü maddesinde "Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür" demektedir.
Örnek 2:
Ahlâk ve hukuk kurallarının birbirine ters düşmesi:
Bir kimsenin üvey anasına yardım etmemesi ahlâk kuralları açısından tasvip edilmez. Fakat böyle bir davranış hukuka aykırı olarak nitelenemez.
Örnek3: Hukuk kurallarının ahlâk kuralları açısından önem taşımaması:
Karayolları Trafik Kanunu'nda, motorlu araçların yolun sağın dan gitmesini öngören normlar, ahlâk kurallarını ilgilendirmez.
Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır.
Ahlâk, doğru değerlere ilişkin müşterek inançla ortaya çıkar. Bir davranış, bir değer sistemine uygun düşüyorsa, ahlâken iyi (doğru); davranış, bu değer düzeni ile çatışıyorsa, kötü (yanlış) dür. Toplumda hâkim olan ahlâk kuralları iyi ve kötüye ilişkin görüşler, zaman içinde değişirler.
Örnek: Birkaç sene önce, evlilik dışı birlikte yaşama ahlâka aykırı kabul ediliyordu. Bugün özellikle büyük şehirlerde bu şekilde yaşama ahlâka aykırı sayılmamaktadır.
Diğer yandan, çevrenin korunmasına karşı bir davranış önceleri ahlâka aykırı bulunmazken, bugün böyle bir davranış küçük bir çevrede de olsa ahlâka aykırı olarak değerlendirilmektedir
Ahlâk kuralları genellikle ikiye ayrılıp incelenir: Sübjektif ahlâk ve objektif ahlâk:
Sübjektif ahlâk, bir kimsenin kendisine karşı olan ödevlerine ilişkindir.
Objektif ahlâk ise, kişinin diğer kişilerle arasındaki ilişkilerini yönlendiren kurallardan oluşur.
Örnek:
İçini temiz tut, başkaları hakkında kötü düşünme şeklindeki kurallar sübjektif ahlâkla,
fakirlere yardım et , verdiğin sözü tut gibi kurallar objektif ahlâkla ilgilidir.
|