Sperm hücresi, hipofız bezinden gelen hormonal sinyallar sonucunda testis kanallarında (seminifer kanallar). Bu kanalların dış tarafında destek görevi gören “Sertoli hücreleri”, iç tarafında da sperm üretimi yapan “germinal hücreler” bulunuyor. Spermler yaklaşık 13 aşamadan geçerek asıl şeklini alıyor. Bu aşamalar sırasında spermlerdeki kromozom sayısı 46’dan yarıya, yani 23’e indiriliyor. Bu sayede kadın yumurtasıyla birleşmeye hazır hale geliyorlar. Spermin bu aşamalardan geçmesi, yaklaşık 74 gün sürüyor. Bu sürenin sonunda meydana gelen sperm, testis kanallarımın içine bırakılıyor. Bu kanalları izleyen spermler, testisin yukarı kısmında, “epididim” denilen bölgede bir araya geliyorlar. Burası spermler için bir depo görevi görüyor. Daha sonra spermler ana sperm kanalı olan vas deferense giriyor ve bu yolu takip ederek, dışarı çıkacakları yer olan idrar kanalının arka tarafına ilerliyorlar. Spermin gelişimini tamamlamasında, 2-3 gün süren bu yolculuğun da oldukça önemi var. Spermler, kadın yumurtasını delebilecekleri hareket ve gücü bu yolculuk sırasında kazanıyorlar. Boşalma sırasında büyük bir basınçla idrar kanalına bırakılan spermler, prostat ve seminal keselerde oluşan sıvılarla birleşerek, penis ucundan yine büyük basınçla dışarı çıkıyorlar. Bu sırada idrar kesesinin kapanması nedeniyle meni geriye akmıyor, yalnızca ileriye, yani dışarı doğru ilerliyor.

Sperm hücresi yaklaşık santimetrenin 250'de biri uzunlukta, çıplak gözle görülemeyecek kadar ufak. Sperm, baş, boyun ve kuyruk olmak üzere üç kısma ayrılıyor. Baş kısmı sperm hücresinin yumurta içine girme işlevini görüyor. Bu nedenle baş kısmında yumurta hücresinin dış tabakasını eritip delebilen moleküller bulunuyor. Oval yapıda olan spermin baş kısmının içindeki çekirdekte 23 adet kromozomdan oluşan genetik materyal bulunuyor. Cinsiyet kromozomu olarak her spermde ya bir X ya da bir Y bulunuyor. Baş kısmında sperm hücresinin canlı kalması ve hareket etmesi için gerekli enerjiyi sağlayan moleküller de var. Kuyruk kısmı, sperm hücresinin hareketini sağlıyor. Kırbaç hareketleriyle ilerleyen sperm hücresi, bu şekilde yumurta hücresini bulmaya çalışıyor. Tüm gücüne rağmen milyonlarca spermden yalnızca birkaçı yumurtaya ulaşabiliyor. En güçlü olan ve ilk olarak yumurtaya ulaşan sperm, yumurtayı döllemeye hak kazanıyor. Bu spermin içindeki cinsiyet kromozomu X ise bebek kız, Y ise erkek oluyor; yani cinsiyeti belirleyen, daima baba..

Kaynak: Bilim ve Teknik Dergisi, Ekim 2005