Dandanakan Savasi


Sultan Mes'ud, Selçuklularin artik kendi devleti için ne kadar büyük bir tehlike oldugunu anlamis ve onlar üzerine sefere çikmisti. Nihayet Sultan Mes'ud ilk iki savasta Selçuklulari maglup ettti (1039). Ancak bu Gazneliler için Selçuklulari tamamiyle itaat altina alabilecek kesin bir zafer degildi. Bu bakimdan Selçuklulara baris teklif edildi.

Selçuklular tarafinda da kabul edilen bu teklife göre; Gazneli ordusu Herat'a gidecek, Nesa, Baverd, Fevare sehir ve hududlari Selçuklulara teslim edilecek, Selçuklular ele geçirmis olduklari Nisabur, Serahs ve Merv'i tahliye edeceklerdi. Iki tarafin da bu geçici barisi kabul etmelerinin sebebi, dinlenmek ve yeniden savasa hazirlanmakti.

Selçuklular baris sartlarina uymadiklari gibi, Gazneli topraklarina yeniden akinlara basladilar. Sultan Mes'ud tekrar Selçuklulara karsi harekete geçti. Selçuklular ile Gazneliler arasinda devam eden savaslarin en büyügü ve önemlisi Merv civarindaki Dandanakan kalesi yakininda oldu.

Selçuklular, Sultan Mes'ud idaresindeki ordu karsisinda kesin sonucu alarak Gaznelileri hezimete ugrattilar (24 mayısis 1040). Dandanakan savasini kazandiktan sonra Selçuklu Beyleri toplanarak Tugrul Bey'i "Horasan Emiri" ilan ettiler. Artik Horasan'da tamamen bagimsiz bir devlet kuruyorlar ve büyük bir imparatorluk için ilk adimlarini atiyorlardi. Ayrica devrin adeti geregince civardaki hükümdarlara zaferlerini bildiren "fetih-nameler" gönderdiler.

Selçuklu reisleri ayni ay içinde Merv sehrinde toplanan Kurultay'da bir araya gelerek mühim kararlar aldilar. Bu toplantida alinan kararlardan birisiyle Abbasi Halifesi Kaim bi-Emrillah'a sadik olduklarini ve Horasan'da adaleti tesis edeceklerini bildirdiler. Bundan sonra Selçuklular hakim olduklari ve ayrica ilerde ele geçirmeyi tasarladiklari ülkeleri yine eski Türk gelenegi geregince bölüstüler.

Bu bölüsmeye göre; Tugrul Bey "sultan" sifati ile Nisabur'u alarak batiya Irak tarafina gidecekti. Çagri Bey'e "Melik" unvani ile merkez Merv olmak üzere Ceyhun ile Gazne arasindaki bölge, Musa Yabgu'ya, Büst, Herat ve Sistan havalisi verildi. hanedana mensup sehzadeler de birer bölgenin zabti ile görevlendirilmislerdi.

Selçuklular bu esas üzerine fetihlere giristiler ve bu sür'atle gerçeklestirdiler. Çagri Bey Gaznelilere karsi basarili savaslar yaparak, onlari Horasan'dan tamamen uzaklastirdi. Bir Gazneli ordusunu maglup ederek Belh sehrini ele geçirdi (1040 yili sonbahari). Tugrul Bey ile beraber Harezm'e yürüdüler ve ezeli düsmanlari Sah Melik'i maglup ederek, geçmiste ugradiklari baskinin acisini çikardilar ve Harezm ülkesini Selçuklu Devleti'ne bagladilar (1043). Daha sonra Çagri Bey oglu Alp Arslan'in yardimi ile basarisini sürdürdü ve Karahanlilari maglup etti.

Ele geçirdigi bölgelerde Selçuklu hakimiyetinin taninmasi ve buralara Karahanlilarin saldirmamalari sarti ile basarili bir anlasma yapti (1050). Çagri Bey ayrica Gazneliler sultani Ibrahim ile de Hindikus daglari arada sinir olmak üzere anlasti (1059). Iki devlet arasindaki bu anlasma yarim asir kadar devam etmistir.

Selçuklu Devleti'nin kurulusunda büyük rolü olan Çagri Bey, yetmis yasinda Serahs sehrinde öldü (1060). Ailenin en büyügü Musa Yabgu, Dandanakan savasindan sonra Herat'i zabtetti (1040). O Sistan bölgesini idaresi altinda bulunduruyor ve daha çok Herat'da oturuyordu. Ancak onun hanedanin öteki üyeleri kadar basarili olmadigi anlasiliyor. Nitekim 1064 yilinda Sultan Alp Arslan'a isyan etti. Neticede Herat kalesinde yakalanarak Alp Arslan'in yanina götürüldü ve böylece siyasi hayati sona erdi.