Mezopotamya



Güneydogu Anadolu'dan baslayarak, Basra Körfezi'ne kadar uzanan, Dicle ve Firat Nehirleri arasindaki bölgeye Mezopotamya denir.

Mezopotamya, verimli topraklara sahip olmasi, iklim sartlarinin uygun olmasi gibi nedenlerden dolayi, sik sik istila ve göçlere sahne olmus, insanlar arasindaki kültür etkilesimi fazla oldugundan medeniyet bu bölgede gelismistir.

Sümerler

Birbirinden bagimsiz, "site" denilen sehir devletleri halinde yasadilar. En önemli sehirleri, Ur, Uruk, Lagas'tir. Bu sehir devletleri, "ensi" veya "patesi" denilen rahip-krallar tarafindan yönetiliyordu.

Çok tanrili inanca sahip Sümerlerin, tapinaklarina ziggurat denirdi. Mezopotamya'da evler ve tapinaklar, tas az oldugundan kerpiç ve tugladan yapilmistir. Hem bu özelliginden, hem de sik sik istilalara ugradigindan bu yapilar, günümüze kadar ulasmamistir

Günümüz uygarliginin temeli olan yaziyi (çivi yazisi), ilk kez Sümerler bulmustur (M.Ö. 3500). Tarihte ilk yazili hukuk kurallari da Sümerler tarafindan olusturulmustur. Bu özellikleri ile Sümerlere, dünyadaki ilk hukuk devleti diyebiliriz. Lagas Krali tarafindan olusturulan ilk yazili kanunlar, "fidye ve bedel" sistemine dayaniyordu.

Sümerlerin en önemli edebiyat eserleri; Gilgamis Destani, Yaradilis Destani ve Tufan Hikayesi'dir.Sümerler ayni zamanda matematik ve geometrinin de temellerini atmislardir. Dört islemi bulmuslar, dairenin alanini hesaplamislar, çarpma ve bölme cetvelleri hazirlamislardir.

Sümerler, astronomide de gelismislerdir. Burçlari bulmuslar, bir ayi 30, bir yili 360 gün olarak hesaplamislardir. Ilk kez Aay yili hesabina dayanan takvimi, Sümerler bulmuslardir.

Örf, adet, gelenek ve dil yapilarina, kullandiklari aletlere bakilarak, Sümerlerin, Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri, Türk olabilecekleri tahmin edilmektedir. Akkadlar tarafindan yikilmislardir.

Akadlar

Arap Yarimadasi'ndan Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir. Ilk sürekli ve düzenli ordulari kurmuslardir. Bu sayede, kisa zamanda Mezopotamya'nin tamamina sahip olmuslardir. Tarihte bilinen ilk büyük imparatorlugu kurdular. Kuruculari Sargon, baskentleri Agade'dir. Tapinaklarina da Agade denilirdi. En önemli mimari eserleri Zafer Aniti'dir.

Elamlilar

Elam, Güneydogu Mezopotamya'ya verilen addir. Baskentleri Sus'tur. Bilim ve teknikte ileri olmamalarina ragmen, güzel sanatlar ve süsleme alaninda gelismislerdir.

Babilliler

Ilk mutlak krallik anlayisi, Babil'de ortaya çikmistir. Ünlü krallari Hammurabi, ilk anayasa olarak bilinen "Hammurabi Kanunlari" ni olusturdu. Bu kanunlar, Sami geleneklerinden ve Urukagine Kanunlari'ndan yararlanilarak hazirlanmistir. "Babil Kulesi" ve "Babil'in Asma Bahçeleri" en önemli eserleridir.

Asurlular

Yukari Mezopotamya'da (Güneydogu Anadolu) kurulmuslar, Toroslar ve Kapadokya'ya kadar yayilmislardir. Anadolu'da ticaret kolonileri kurdular. Çivi yazisini Anadolu'ya ögreterek, Anadolu'da tarih devirlerini baslattilar. Tüm çivi yazili eserleri, baskentleri Ninova'da toplayarak, ilk kütüphanecilik ve arsivcilik faaliyetini baslattilar.