Delphi Nedir ?
Delphi bir programlama ortamıdır.Programlama dili olarak pascalın nesne yönelimli(object oriented) uzantısı olan Object pascal dilini kullanmaktadır.Object pascal kolay anlaşılır bir dile, hızlı derleme gücüne ve modüler programlama için gerekli tüm komutlara sahiptir.Object pascal delphinin IDE si ile birlikte daha anlaşılır bir yapıya kavuşturulmuştur.IDE tümleştirilmiş uygulama geliştirme ortamı demektir.Aşağıdaki gördüğünüz görüntü delphinin idesidir.

Delphi bir Raddır.Rad (Rapid Application Development) hızlı uygulama geliştirme demektir. Rad sistemli programlama ortamlarında text tabanlı programlama ortamlarına göre program yazmak çok daha kolaydır.Rad ortamında Hazır formlar, bileşenler bulunmaktadır.
Formumuzun tasarımını görsel bir ortamda resim çizer gibi yapıyoruz.
Text tabanlılarda ise görsel bir ekran yoktur.Notepadde yazı yazar gibi program yazarsınız.

Şu an delphinin en son sürümü Delphi .net 2005 dir.Ben .net teknolojisini destekleyen sürümünü değil de win32 uygulamaları yapabileceğimiz delphi7 yi anlatacağım. .net yeni bir teknolojidir. .net de yaptığınız programları çalıştırmak için .net framework un işletim sistemine kurulması gerekir.
Delphi 7nin de birçok sürümü bulunmaktadır.Bunlar Personal , Profesyonel , Enterprise ve Architect sürümleridir.
Personel sürümü yeni başlayanlar ve sıradan programcılar içindir.Bunda yazdığınız programı ticari olarak satamazsınız
diğer sürümlere göre bileşen sayısı azdır.
Profesyonel sürümü bütün temel özellikleri ve bunlara ek olarak genişletilmiş veritabanı desteği, biraz internet desteği ve harici programların bazılarını içerir.
Enterprise sürümü büyük şirket uygulamaları geliştiren programcılar içindir.Eski adı Client/server suitedir.
Architect sürümünde Enterpriseden farklı olarak BoldSoft'un Bold for Delphi ürünü yer almaktadır.

Burada anlatacağım bilgiler çoğu delphi sürümünde bulunmaktadır.
Delphiye giriş

Şimdi Delphiyi biraz inceleyelim delphiyi açtığımızda ekrana gelen görüntüye bakalım
[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]


Şekil Delphinin IDE si

Delphi karşımızda.Üstünde Form1 yazan pencere bizim programımızdaki formdur. Hemen Run diyelim veya F9 tuşuna basalım ve programı çalıştıralım.Form1 penceresi çalışacak ve karşımıza Windows uyumlu programımız gelecektir.Bunu text tabanlı programlama dillerinde yapmak için birçok kod vs yazarız.Fakat Delphi visual basic Borland c++ gibi görsel dillerde bu gördüğünüz gibi kolaylıkla gerçekleşmektedir.

Şimdi Delphiyi biraz inceleyelim.Üstte delphinin klasik Windows uygulamalarındaki gibi bir menu çubuğu bulunmaktadır(Main window).Onun hemen altında araç çubukları bulunmaktadır.Programımızı kaydetmemizi, çalıştırmamızı, durdurmamızı sağlayan kısayolların bulunduğu araç çubuklarını görüyorsunuz.
Burda standart , additional gibi sekmeleri olan araç çubuğu bizim component (bileşen) paletimizdir. Componentler bir takım özel işlevler için hazırlanmış Windows uygulamalarındaki nesnelerdir. Yukardaki resimde Standart sekmesi altındaki bileşenler gözükmektedir.Windows uygulamarında gördüğümüz birçok bileşen burada bulunmaktadır

Şekil: Çeşitli componentler(bileşenler) eklenmiş bir form.

İnternette delphide kullanılabilen free veya paralı birçok bileşen mevcutturelphi bileşen desteği ile kendisini kanıtlamıştır.

Ek bilgi:Componentleri bileşen paketine sağ tıklayıp propertiese tıklayarak ve buradan ayarlamalar yaparak özelleştirebiliriz.
Add=Ekle
Delete=sil
Rename=Yeniden adlandır.
Move up -move down=Yukarı çıkar -aşağı indir.

Object treeview programımızdaki bileşenleri göstermektedir.Bize hangi bileşenin hangi bileşenin üzerinde olduğunu da gösterir.Mesela aşağıdaki resimde grup kutusunun üstünde radyo butonları olduğu gözüküyor.


Object inspector seçilen nesnelerin özelliklerini ve olaylarını bize gösterir ve kullanmamızı sağlar.Properties(Özellikler) Events(olaylar).Propertiesleri programımızda tasarım aşamasında değiştirebiliriz.Mesela object inspectorde form1 seçili iken Caption özelliğine İsmimizi yazalım.Programı çalıştırdığımızda Formumuzun başlığında sizin caption özelliğine yazdığınız yazı gözükecektir.Bu özelliklere ilerde değineceğim.


Şekil:Özellikler ve olaylar

Eventslarda bu bileşenlerin olaylarıdır.Yani bir durum gerçekleştiğinde buradaki komutlar çalışır.Örneğin Bir butona tek tıklanması bir olaydır.Çift tıklanması farklı bir olaydır.Programınızı bu olaylarla yöneteceksiniz.
Yukardaki resimde olayları görebilirsiniz.Açılır kutuda form1 seçili olduğu için form1in olaylarını görüyorsunuz. Mesela onclose olayı formun kapanması anında gerçekleşecek olaydır.Bu olaya komut yazarak Program kapanırken güle güle gibi bir mesaj kutusu açılmasını sağlayabilirisiniz.

Başlığında Unit1.pas yazan bölüm Kod editörüdür.Kodlarımızı buraya yazacağız.

Kod editöründe
procedure TForm1.FormCreate(******: TObject);
begin

end;
yazısını görüyorsunuz.Procedure alt programcıklardır.Burdaki Tform1 in Formcreate olayının prosedürüdür.Form açılış olayı geçekleşmeden buradaki yazdığımız kodlar gerçekleşecektir. Begin ve End bloğu kodların başlangıcını ve bitimini temsil etmektedir.Kodlar bu blok arasına yazılır.bunları ileride daha detaylı inceleyeceğiz.Yukardaki yazıları delphi kendisi oluşturur.(Object inspectorde herhangi bir olaya çift tıklayarak)
Kod tamamlama
Kod editörü bize büyük bi kolaylık sağlamaktadır.Ctrl + space tuşuna bastığımızda bize kodları göstermekte , istediğinizle tamamlamaktadır.

Komut parametreleri
Ctrl+Shift+space tuşu da parametreleri göstermektedir.Parametre Fonksiyon veya Procedure kullanırken parantez içine gireceğimiz fonksiyon veya procedurenin kullanacağı değerlerdir.
Örnek vermek gerekirse Topla(10+20); Burada 10 ve 20 birer parametredir

Şekil: Sarı bölüm parametreleri gösteren bölümdür

Kod şablonları
Ctrl+J ikilisi de önceden tanımlı ve object pascal yapıları gibi yapıların kod penceresine otomatik olarak eklenmesine olanak tanıyan bir özelliktir.
Mesela Ctrl+j yapalım ve görüntüye bakalım


Şekil:ctrl+j
Burada kodların kısaltmalarını görüyorsunuz.Örneğin ifbye tıkladığımızda bize

if then
begin

end;

Kodlarını otomatikmen eklemektedir.

Kod editöründeki kısayollar;

F9
Programı derle ve çalıştır
F8
Programı adım adım çalıştırır
F7
Programı adım adım çalıştırırken, ilgili rutine dallanır.
Ctrl + S
Unit'te yapılan değişiklikleri kaydeder.
Shift + Ctrl + S
Açık olan tüm unitlerdeki değişiklikleri kaydeder.
Alt + F11
Use Unit... penceresini açar. Bir unitten diğer forma referans veriyorsanız, ilgili formu Uses kısmında tanımlamanız lazım. Bu pencereden proje içindeki unitlerden istediğinizi seçip, tanımlama işini otomatik yaptırabilirsiniz.
Ctrl + F
Arama ekranını açar
Ctrl + E
Artan arama yapar. Bu tuşlara baştıktan sonra kelimeyi yazın. İlgili kelime varsa bulunur.
F3
Arana kelimenin bir sonraki geçtiği yeri bulur
F10
Menülerin ve bileşenlerin olduğu ana pencereyi gösterir.
F11
Object Inspectoru gösterir.
F12
Formla, kod arasında geçiş sağlar.
Shift + F12
Formları açmak için form listesini görüntüler.
Ctrl + F12
Unitleri açmak için unitleri listeler
F1
Üzerinde bulunduğunuz bileşen veya kelime ile ilgili yardımı açar.
Ctrl + Shift + I
Seçili kodu blok halinde sağa kaydırır.
Ctrl + Shift + U
Seçili kodu blok halinde sola kaydırır
Ctrl + Shift + C
Bir rutini tanımladıktan sonra gövdesini oluşturmak için
Ctrl + F4
Dosyayı kapatır.