|
|
#1
11 January 2015, 05:33
|
||||
|
||||
Çad
Çad ([Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]: Tchad; [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]: تشاد), Orta Afrika'da, denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Kuzeyinde [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], batısında [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], güneyinde [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], doğusunda ise, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yer alır. Ülkenin büyük kısmı [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ile kaplıdır. Ülke adını bir zamanlar [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nın ikinci büyük [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] iken şimdi normal büyüklüğünün %10'una kadar küçülmüş olan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nden almakta olup belki de bu yüzden bazı yazarlarca "Afrika'nın ölü kalbi" olarak da nitelendirilmiştir. En yüksek tepesi Emi Koussi dağı olup, en büyük kenti ise aynı zamanda başkent olan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'dır. Ülkenin en büyük etnik topluluğu [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Toubou halkı olmakla birlikte yakın zamanda [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] veya [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] geçmiş çok sayıda etnik topluluğun yanısıra özellikel kırsal alanda [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve çeşitli yerel inançları sürdüren halkları da barındırmaktadır.
Tarih Borkou-Ennedi-Tibesti bölgelerinde bulunan arkeolojik kalıntılardan MÖ 2000 yıllarında bölgede insan yerleşimine ait kanıtlar bulunmuşsa da bilim adamları Çad'ın kuzeyinde mükemmel [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve çevre koşulları göz önüne alarak yerleşimi MÖ 7.000 yılına dek indirmektedir.Medeniyetlerin kesişme noktası olan Çad'da arkeolojik kalıntı ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] derlemelerinden anlaşıldığı kadarıyla bilinen en eski uygarlık Sao Dönemi olup ardından Kanem İmparatorluğu kurulmuştur. MS 1.000'li yıllara dek [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ticaret yollarını elinde tutan imparatorluk, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL][Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tarafından yıkılmıştır. 20 yüzyıla Fransız sömürgesi olan ülkede [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] üretimi teşvik edilmiştir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL][Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tarihinde bağımsızlığını kazanan ülkenin ilk [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Çad İlerici Partisi'nin başkanı PPT'nin lideri [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] olmuştur. Tek parti rejiminden rahatsız olan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] iki yıl sonra ayaklanmışlar ve ülkede [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çıkmıştır. Diktatör Tombalbaye 1975 yılında tahttan indirilip öldürülmüştür. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'da isyancılar başkenti ele geçirince ülkede istikrar yeniden bozulmuştur. Bu dönemde Fransızların ülkedeki varlığı da tehlikeye düşmüş,ek olarak bir de [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ordusu Çad'ı işgal girişiminde bulunmuş, Libya - Çad savaşı başlamıştır.Fransız destekli [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nin seçilmesi, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ordusunun ülkeden çıkarılması sağlanmışsa da Habre'nin [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] en az 40.000 kişi katledilmiştir. Habre'nin generali [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nin 1990 yılında diktatörü devirmesiyle bugüne gelinmiştir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yıllarında düzenlenen başkanlık seçimlerini kazanan Debi ülkenin tekrar İç savaşa sürüklenmesine engel olamamıştır.[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] etnik şiddetin gittikçe arttığı ülkede [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'da gerçekleşen [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] benzer olayların yaşanabileceğine dikkat çekmiştir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] destekli Birleşik Değişim Cephesi gerilları [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL][Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] günü Massaguet bölgesinde İdris Debi'ye bağlı kuvvetlere üstünlük sağlayarak 2 Şubat 2008 günü başkent [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'ya girmiş, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gibi Batı ülkeleri büyükelçiliklerinin tahliye hazırlıklarına başlamışlardır. Coğrafya Konum: Orta Afrika, Libya'nın güneyi. Coğrafî konumu: 15 00 Kuzey enlemi, 19 00 Doğu boylamı Haritadaki konumu: Afrika Yüzölçümü: toplam: 1.284 milyon km² kara: 1,259,200 km² su: 24,800 km² Sınırları: toplam: 5,968 km sınır komşuları: Kamerun 1,094 km, Orta Afrika Cumhuriyeti 1,197 km, Libya 1,055 km, Nijer 1,175 km, Nijerya 87 km, Sudan 1,360 km Sahil şeridi: 0 km (kara ile çevrili) Denizleri: yok (kara ile çevrili) İklim: Güneyde tropikal, kuzeyde çöl iklimi hakimdir. Arazi yapısı: Merkezde geniş, kuru ovalar, kuzeyde çöller, kuzeybatıda dağlar, güneyde düzlükler yer almaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Djourab Çukuru 160 m; en yüksek noktası: Emi Koussi 3,415 m Doğal kaynakları: petrol, uranyum, natron, kaolin, balık (Çad Gölü) Sulanan arazi: 300 km² (2003 verileri) Doğal afetler: Kuzeyde sıcak, kuru, tozlu rüzgarlar ortaya çıkmaktadır; periyodik kuraklıklar; çekirge istilaları diğer felaketlerdendir. Coğrafi not: kara ile çevrili Nüfusu Nüfus: 9,944,201 (Temmuz 2006 verileri) Nüfus artış oranı: %2.93 (2006 verileri) Mülteci oranı: -0.11 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini) Bebek ölüm oranı: 91.45 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini) Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 47.52 yıl erkek: 45.88 yıl kadın: 49.21 yıl (2006 verileri) Ortalama çocuk sayısı: 6.25 çocuk/1 kadın (2006 tahmini) HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %4.8 (2003 verileri) HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 200,000 (2003 verileri) HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 18,000 (2003 verileri) Ulus: Cadlı Nüfusun etnik dağılımı: Müslümanlar (Arap, Toubou, Hadjerai, Fulbe, Kotoko, Kanembou, Baguirmi, Boulala, Zaghawa ve Maba); Müslüman olmayanlar (Sara, Ngambaye, Mbaye, Goulaye, Moundang, Moussei, Massa); yerli olmayanlar 150,000 (1,000 Fransız) Din: Müslüman %55, Hıristiyan %35, animizm %7 diğer inançlar %3 Diller: Fransızca (resmi), Arapça (resmi), Sara ve Sango (kuzeyde), 100 den fazla dil ve lehçe kullanılmaktadır. Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler toplam nüfusta: %47.5 erkek: %56 kadın: %39.3 (2003 verileri) Ekonomi Ekonomiye genel bakış: Coğrafi uzaklığı, kuraklıklar, altyapı sisteminin yokluğu ve politik kargaşalar kara ile çevrili olan Cad'ın ekonomik kalkınmasında olumsuz etkenlerdendir. Ahalinin yaklaşık %85'i tarım ve hayvancılıkla uğraşır. GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 15.26 milyar $ (2006 verileri) GSYİH - reel büyüme: %7 (2006 verileri) GSYİH - sektörlere göre: tarım: %32.5 endüstri: %26.6 hizmet: %40.8 (2006) Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %4 (2006 verileri) Sektörlere göre iş gücü dağılımı: tarım %32.5 endüstri: %26.6 hizmet: %40.8 (2006) Bütçe: gelirler: 617.3 milyon $; giderler: 877.6 milyon $ (2006 verileri) Endüstri: Pamuk tekstili, et ürünleri, bira üretimi, natron (sodyum karbonat), sabun, sigara, yapı malzemeleri Endüstrinin büyüme oranı: %5 (1995) Elektrik üretimi: 94 milyon kWh (2004) Elektrik tüketimi: 87.42 milyon kWh (2004) Elektrik ihracatı: 0 kWh (2004) Elektrik ithalatı: 0 kWh (2004) Tarım ürünleri: Pamuk, darı, pirinç, patates, manyok, yer fıstığı, büyükbaş hayvan, koyun, keçi, deve İhracat: 4.342 milyon $ (2006 verileri) İhracat ürünleri: Pamuk, tekstil, büyükbaş hayvan İhracat ortakları: ABD %78.1, Çin %9.9, Tayvan %4.1 (2005) İthalat: 823.1 milyon $ (2006 verileri) İthalat ürünleri: Makine ve ulaşım araçları, endüstri malları, petrol ürünleri, gıda maddeleri, tekstil ürünleri İthalat ortakları: Fransa %21.2, Kamerun %15.5, ABD %12.1, Belçika %6.8, Portekiz %4.6, Suudi Arabistan %4.3, Hollanda %4.1 (2005) Dış borç tutarı: 1.5 milyar $ (2003 verileri) Para birimi: Afrika Frankı (XAF) Para birimi kodu: XAF Mali yıl: Takvim yılı 
|
Normal
