Çocukların bu gelişim dönemlerini keskin çizgilerle ayırmak son derece sakıncalıdır. Her çocuk özeldir ve gelişim dönemleri birkaç ay kısa ya da uzun zamanlarda olabilir.

4-6 yaş arasındaki çocukların zihinsel gelişimleri

Sezgisel Dönem (4-6 yaş arası): Bu yaş dönemindeki çocuğunuz, nesneleri sadece bazı özelliklerine göre sıralar. Ya büyüklüğüne, ya rengine ya da sayısına göre değerlendirir. Bir nesnenin biçimi ve konumu değiştiğinde hacminin ve ağırlığının da değiştiğini düşünür. Canlı ve canlı olmayan nesneler arasında bir ayrım yapamaz. Ayağını çarptığı bir nesneyi dönüp tekmeleyebilir.

Akıcı bir konuşması vardır ve konuştukları anlaşılabilir. Her şeyi öğrenmeye çalışır. Geçmiş ve gelecek kavramı, mizah duygusu ve saat kavramı gelişir. Hikaye dinlemeyi sever ve dinlediği hikayeyi anlatır. Hatta hep aynı hikayeyi dinliyorsa kısaltmaları ve farklı bir şekilde anlatılmasını kabul etmez. Birçok şeyi yardımsız yapmaya çalışır.

Bu dönemde çocuklar toplu olarak konuşmaya başlar. Hiçbiri diğerini dinlemez. Daha karmaşık oyunlar oynar ve yeni oyunlar yaratır, hayali oyunlar oynar. Bu dönemde çocuğunuzun yaratıcılığını teşvik etmeniz gerekir.

5–6 yaş döneminde artık bağımsız davranışları artar. Yaratıcığı ve el becerileri artar. Yaratıcı, bilimsel ve eleştirici düşünme becerisi gelişir. Duygularını ifade edebilmeye ve karşı tarafı anlamaya başlar. Kendi kendine güveni artmaya başlar. Bunu engellememek gerekir. 3 yaştan sonra çalışmayan annelere bile önerilen; çocuğunuzu hiç değilse yarım gün anaokuluna vermeyi ya da arkadaş çevresinde bulunmasını sağlamalısınız.

4–6 yaş arasındaki çocukların sosyal gelişimleri

4 yaşındaki çocuk artık çevresiyle birlikte toplumsallaşmıştır. Bu dönemde de çocuk uyumsuz ve dengesizdir. Nasıl ki, 2,5 yaş dönemi kritik bir yaş ise 4 yaş da aynı şekildedir. Duygusal olarak aşırılıklar yaşar. Girişkenliğine karşı suçluluk duyguları gelişir. Bir yandan son derece utangaç ve çekingen olurken, bir yandan da kendini ağırdan satmaya çalışır. Başkalarının duygularına ya da isteklerine önem vermez. Kendi istekleri gerçekleşmediği anda büyük tepkiler verir. Arkadaşları ile kavga eder ve dövüşür. İstediğini söyler ve istediği şekilde davranır. Aşırılıklar, bu dönemin en belirgin özelliğidir. Kurallara karşı çıkar. Küfür eder. Çocuğunuz hayal gücünü kullanarak davranır ve sözel olarak da ifade eder. Genelde siz bu durumu çocuğunuzun yalan söylemesi olarak değerlendirebilirsiniz ve bu nedenle ona baskı yaparsınız. Çocuğunuzun bu dönemde olduğunu bilerek, bu konuda baskı uygulamamalısınız.

Yine bu yaş dönemindeki çocuk için sahip olma duygusu aşırı gelişmiştir. Her şeyin kendisine ait olduğunu düşünür. Hareket etme ve konuşma da aşırı düzeydedir. Kimseyi dinlemez. Kendi kendine konuşur. 4 yaş çocuk karşısında kararlı olmanız gerekir. Onu aşağılamadan ve utandırmadan cezalandırmanız doğru olur.

5 yaşındaki çocuğunuz, 4 yaşın uyumsuzluğunu geride bırakıp, uyumlu olmaya başlar. Başkalarıyla ilişkilerinde uyumludur. Kendine güveni artmıştır ve başladığı bir şeyi bitirmeye çalışır. Davranışlarını kontrol edebilir. Karşısındakini memnun etmeye ve söylenenleri yapmaya yönelir. Kendi kendine yeter ve çevresiyle uyum içindedir. Bu yaş döneminde karşısındaki insanların da duyguları olduğunu öğretebilirsiniz. Sorunlarla nasıl baş edebileceğini öğrenir. Bu yaş döneminde çocuklar kendi cinsiyetinde olan çocuklarla oynamaya çalışır. Kuralları, sıra beklemeyi, başka bir çocuktan izin istemeyi, başkaları ile olan sorunlarda nasıl başa çıkabileceğini öğrenecektir.

Öneriler

• Çocukların bu gelişim dönemlerini keskin çizgilerle ayırmak son derece sakıncalıdır. Her çocuk özeldir ve gelişim dönemleri birkaç ay kısa ya da uzun zamanlarda olabilir. Telaşlanılmamalı. Hangi yaş döneminde olursa olsun ilgisiz olmak kadar aşırı ilgi göstermek ve koruyucu davranmak, çocuğunuzun sosyal ve zihinsel gelişimini olumsuz etkiler.

• Doğumdan itibaren annenin rolünün yanı sıra babanın da çocuğun gelişiminde önemi yadsınamaz. Anneye olduğu kadar babaya da gereksinim tartışılamaz. Özellikle 3 yaşından itibaren baba ile özdeşim kurmaya çalışan erkek çocuk için baba çok önemlidir. Aynı şekilde kız çocuk için ilk karşılaşılan karşı cins babadır. Onun dünyasında da önemli bir yer tutar.

• Çocuğun bireyselliğini kabul edip onun kendinizden ayrı bir birey olduğunu kabul etmelisiniz. Anne-baba olarak uygulanacak disiplin yöntemleri birbiri ile çelişmemelidir. Bir taraf yaptığı davranışı onaylamazken, diğer taraf onaylıyorsa, çocuğunuz dengeyi bulmakta güçlük çekecektir.

• Çocukları sürekli eleştirmek onun hiçbir şey yapamamasına kendine ve çevresine güvenini kaybetmesine sebep olur. Ayrıca çocuğun kendi başına yapabileceği şeyler konusunda desteklenmesi de onun güven kazanmasına ve gelişimine katkıda bulunur.

• Çocuklar söylenen sözlerden çok görerek taklit eder. Çocuğunuza yalanın kötü bir şey olduğunu söylerken, yanında bir arkadaşınıza siz yalan söylüyorsanız, çocuğunuzun bu davranışı benimsemesini beklemeniz yanlış olur.

• Çocuğunuza sevginizi ve ilginizi göstermekten kaçınmayın. Şımarmasın diye ona sevginizi göstermemek kadar yanlış bir davranış olamaz. Sorunlar karşısında yanında olduğunuzu, yalnız olmadığını hissettirin.