eLanuR
19 December 2008, 08:38
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun[Only Registered Users Can See Links] 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine[Only Registered Users Can See Links] bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri[Only Registered Users Can See Links] işverenler[Only Registered Users Can See Links] işveren vekilleri ve işçiler[Only Registered Users Can See Links] 3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.
Tanımlar
MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi[Only Registered Users Can See Links] işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayısısan kurum ve kuruluşlara işveren[Only Registered Users Can See Links] işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayısısan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme[Only Registered Users Can See Links] çocuk emzirme[Only Registered Users Can See Links] yemek[Only Registered Users Can See Links] uyku[Only Registered Users Can See Links] yıkanma[Only Registered Users Can See Links] muayene ve bakım[Only Registered Users Can See Links] beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri[Only Registered Users Can See Links] işyerine bağlı yerler[Only Registered Users Can See Links] eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin[Only Registered Users Can See Links] işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı[Only Registered Users Can See Links] işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.
Bir işverenden[Only Registered Users Can See Links] işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren[Only Registered Users Can See Links] alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan[Only Registered Users Can See Links] iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmayısısa devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
İşyerini bildirme
MADDE 3. - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir işyerini kuran[Only Registered Users Can See Links] her ne suretle olursa olsun devralan[Only Registered Users Can See Links] çalışma konusunu kısmen veya tamamen değiştiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve işyerini kapatan işveren[Only Registered Users Can See Links] işyerinin unvan ve adresini[Only Registered Users Can See Links] çalıştırılan işçi sayısını[Only Registered Users Can See Links] çalışma konusunu[Only Registered Users Can See Links] işin başlama veya bitme gününü[Only Registered Users Can See Links] kendi adını ve soyadını yahut unvanını[Only Registered Users Can See Links] adresini[Only Registered Users Can See Links] varsa işveren vekili veya vekillerinin adı[Only Registered Users Can See Links] soyadı ve adreslerini bir ay içinde bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
Alt işveren[Only Registered Users Can See Links] bu sıfatla mal veya hizmet üretimi için meydana getirdiği kendi işyeri için birinci fıkra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür.
(Ek : 11/6/2003-4884/10 md.) Ancak[Only Registered Users Can See Links] şirketlerin tescil kayıtları ise ticaret sicili memurluklarının gönderdiği belgeler üzerinden yapılır ve bu belgeler ilgili ticaret sicili memurluğunca bir ay içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili bölge müdürlüklerine gönderilir.
İstisnalar
MADDE 4.- Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
Deniz ve hava taşıma işlerinde[Only Registered Users Can See Links]
50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde[Only Registered Users Can See Links]
Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri[Only Registered Users Can See Links]
Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayısısarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde[Only Registered Users Can See Links]
Ev hizmetlerinde[Only Registered Users Can See Links]
İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere çıraklar hakkında[Only Registered Users Can See Links]
Sporcular hakkında[Only Registered Users Can See Links]
Rehabilite edilenler hakkında[Only Registered Users Can See Links]
507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.Şu kadar ki;
Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri[Only Registered Users Can See Links]
Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler[Only Registered Users Can See Links]
Tarım sanatları ile tarım aletleri[Only Registered Users Can See Links] makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler[Only Registered Users Can See Links]
Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri[Only Registered Users Can See Links]
Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri[Only Registered Users Can See Links]
Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayısısan[Only Registered Users Can See Links] denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler[Only Registered Users Can See Links] Kanun hükümlerine tabidir.
Eşit davranma ilkesi
MADDE 5. - İş ilişkisinde dil[Only Registered Users Can See Links] ırk[Only Registered Users Can See Links] cinsiyet[Only Registered Users Can See Links] siyasal düşünce[Only Registered Users Can See Links] felsefî inanç[Only Registered Users Can See Links] din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz.
İşveren[Only Registered Users Can See Links] esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye[Only Registered Users Can See Links] belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
İşveren[Only Registered Users Can See Links] biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça[Only Registered Users Can See Links] bir işçiye[Only Registered Users Can See Links] iş sözleşmesinin yapılmasında[Only Registered Users Can See Links] şartlarının oluşturulmasında[Only Registered Users Can See Links] uygulanmasında ve sona ermesinde[Only Registered Users Can See Links] cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.
İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması[Only Registered Users Can See Links] daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davranıldığında işçi[Only Registered Users Can See Links] dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir. 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hükümleri saklıdır.
20 nci madde hükümleri saklı kalmak üzere işverenin yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak[Only Registered Users Can See Links] işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda[Only Registered Users Can See Links] işveren böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yükümlü olur.
İşyerinin veya bir bölümünün devri
MADDE 6. - İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde[Only Registered Users Can See Links] devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer.
Devralan işveren[Only Registered Users Can See Links] işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda[Only Registered Users Can See Links] işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.
Yukarıdaki hükümlere göre devir halinde[Only Registered Users Can See Links] devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.
Tüzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da türünün değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hükümleri uygulanmaz.
Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.
Yukarıdaki hükümler[Only Registered Users Can See Links] iflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bölümünün başkasına devri halinde uygulanmaz.
Genel Hükümler
Amaç ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun[Only Registered Users Can See Links] 4 üncü maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine[Only Registered Users Can See Links] bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri[Only Registered Users Can See Links] işverenler[Only Registered Users Can See Links] işveren vekilleri ve işçiler[Only Registered Users Can See Links] 3 üncü maddedeki bildirim gününe bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.
Tanımlar
MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi[Only Registered Users Can See Links] işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayısısan kurum ve kuruluşlara işveren[Only Registered Users Can See Links] işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayısısan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme[Only Registered Users Can See Links] çocuk emzirme[Only Registered Users Can See Links] yemek[Only Registered Users Can See Links] uyku[Only Registered Users Can See Links] yıkanma[Only Registered Users Can See Links] muayene ve bakım[Only Registered Users Can See Links] beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri[Only Registered Users Can See Links] işyerine bağlı yerler[Only Registered Users Can See Links] eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin[Only Registered Users Can See Links] işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı[Only Registered Users Can See Links] işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz.
Bir işverenden[Only Registered Users Can See Links] işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren[Only Registered Users Can See Links] alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan[Only Registered Users Can See Links] iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmayısısa devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
İşyerini bildirme
MADDE 3. - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir işyerini kuran[Only Registered Users Can See Links] her ne suretle olursa olsun devralan[Only Registered Users Can See Links] çalışma konusunu kısmen veya tamamen değiştiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve işyerini kapatan işveren[Only Registered Users Can See Links] işyerinin unvan ve adresini[Only Registered Users Can See Links] çalıştırılan işçi sayısını[Only Registered Users Can See Links] çalışma konusunu[Only Registered Users Can See Links] işin başlama veya bitme gününü[Only Registered Users Can See Links] kendi adını ve soyadını yahut unvanını[Only Registered Users Can See Links] adresini[Only Registered Users Can See Links] varsa işveren vekili veya vekillerinin adı[Only Registered Users Can See Links] soyadı ve adreslerini bir ay içinde bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
Alt işveren[Only Registered Users Can See Links] bu sıfatla mal veya hizmet üretimi için meydana getirdiği kendi işyeri için birinci fıkra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür.
(Ek : 11/6/2003-4884/10 md.) Ancak[Only Registered Users Can See Links] şirketlerin tescil kayıtları ise ticaret sicili memurluklarının gönderdiği belgeler üzerinden yapılır ve bu belgeler ilgili ticaret sicili memurluğunca bir ay içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili bölge müdürlüklerine gönderilir.
İstisnalar
MADDE 4.- Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hükümleri uygulanmaz;
Deniz ve hava taşıma işlerinde[Only Registered Users Can See Links]
50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde[Only Registered Users Can See Links]
Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri[Only Registered Users Can See Links]
Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayısısarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde[Only Registered Users Can See Links]
Ev hizmetlerinde[Only Registered Users Can See Links]
İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere çıraklar hakkında[Only Registered Users Can See Links]
Sporcular hakkında[Only Registered Users Can See Links]
Rehabilite edilenler hakkında[Only Registered Users Can See Links]
507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde.Şu kadar ki;
Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve boşaltma işleri[Only Registered Users Can See Links]
Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler[Only Registered Users Can See Links]
Tarım sanatları ile tarım aletleri[Only Registered Users Can See Links] makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda görülen işler[Only Registered Users Can See Links]
Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri[Only Registered Users Can See Links]
Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri[Only Registered Users Can See Links]
Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayısısan[Only Registered Users Can See Links] denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler[Only Registered Users Can See Links] Kanun hükümlerine tabidir.
Eşit davranma ilkesi
MADDE 5. - İş ilişkisinde dil[Only Registered Users Can See Links] ırk[Only Registered Users Can See Links] cinsiyet[Only Registered Users Can See Links] siyasal düşünce[Only Registered Users Can See Links] felsefî inanç[Only Registered Users Can See Links] din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz.
İşveren[Only Registered Users Can See Links] esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye[Only Registered Users Can See Links] belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
İşveren[Only Registered Users Can See Links] biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça[Only Registered Users Can See Links] bir işçiye[Only Registered Users Can See Links] iş sözleşmesinin yapılmasında[Only Registered Users Can See Links] şartlarının oluşturulmasında[Only Registered Users Can See Links] uygulanmasında ve sona ermesinde[Only Registered Users Can See Links] cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.
İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması[Only Registered Users Can See Links] daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davranıldığında işçi[Only Registered Users Can See Links] dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir. 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hükümleri saklıdır.
20 nci madde hükümleri saklı kalmak üzere işverenin yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür. Ancak[Only Registered Users Can See Links] işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda[Only Registered Users Can See Links] işveren böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yükümlü olur.
İşyerinin veya bir bölümünün devri
MADDE 6. - İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde[Only Registered Users Can See Links] devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer.
Devralan işveren[Only Registered Users Can See Links] işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda[Only Registered Users Can See Links] işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.
Yukarıdaki hükümlere göre devir halinde[Only Registered Users Can See Links] devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır.
Tüzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da türünün değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hükümleri uygulanmaz.
Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz. Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işçi ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır.
Yukarıdaki hükümler[Only Registered Users Can See Links] iflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bölümünün başkasına devri halinde uygulanmaz.