Mercek Ve Aynalar

[HaZzAn]

Mercek Ve Aynalar



Aynahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif insanın kendisini görmesi için kullandığı cam veya maden levhadır. Mercek ise içinden geçen paralel ışınları birbirine yaklaştıran ya da uzaklaştıran saydam bir cisimdir. İnsan gözünün görmesini göz merceği sağlar. Görme bozukluğunu gidermek için merceklerden oluşan gözlük takılır. Fotoğraf makinesi ve büyüteç dehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekle çalışan araçlardır. Mikrokskophttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif teleskop ve diğer birçok ölçme araçlarında mercekler ve aynalar bulunmaktadır.
Bir aynanın önünde durup bakarsanızhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzünüzü görebilirsiniz. Aynanın durumunu değiştirincehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif başka cisimleri de görebilirsiniz. Aynadahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif önündeki cismin bir görüntüsü oluşur.
Mercek ve aynalarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif görüntü eldesi için kullanılırlar. Normal bir düz aynadahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif öndeki cismin görüntüsühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cisimle aynı büyüklükte ve doğrultudadır; fakat sağı ve solu yer değiştirmiştir. Sol elhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif görüntünün sağ tarafında görünür. Aynalar ve merceklerle daha büyük yada daha küçük görüntüler de elde edilebilir.
Mercekhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir ya da iki yüzü çukur veya tümsek olanhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cam veya plastikten yapılmış bir araçtır. Saydamdırhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yani ışığı geçirir. Fakat içinden geçen ışığın gidişini saptırır. Bu sapmaya ışığın kırılması denir.
Ayna ise ışığın geçemediğihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif parlak bir cisimdir. Yüzleri düz veya eğri olabilir. Camın bir tarafını gümüş veya başka :-):-):-):-)lle kaplayarak yapılır. Aynahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif üzerine gelen ışığıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif geldiği tarafa geri gönderir. Bu olaya da ışığın yansıması denir.
Mercekler ve aynalarla ilgili çalışmalara geometrik optik denir. Optikhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışık bilgisi demektir. Geometri isehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif şekiller ve doğrultuları inceleyen bilimdir.farklı şekilli mercekler ve aynalarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışığın gidişini çeşitli şekillerde değiştirirler. Bunlar geometrik optik kurallarıyla belirlenmiştir.
Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir enerji türüdür. Kitabın sayfasından göze gelen ışıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif göze enerji taşımaktadır. Fakat ayna ve merceklerin çalışmasını açıklamak için ışığın ne olduğunu açıklamaya gerek yoktur. Işığın ne olduğu öğrenilmeden çok önce ışığın hareket şekli incelenmiş ve anlaşılmıştı.
Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif camhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif su ve hava gibi maddelerden geçebilir. Bu maddelere ortam denir. Boşluk da bir ortamdır ve ışık ondan da geçebilir. Işığın hareketihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışınlardan yola çıkılarak daha kolay incelenebilir. Işık ışınıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışığın çok ince bir parçasıdır.
Bir ortamda yol alan bir ışın doğrusal olarak gider. Fakat başka bir ortama geçincehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif doğrultusu değişir. Bir ayna veya merceğe çarpınca da aynı şey olur. Bunlara gelirken ve çıktıktan sonra ışık doğrusal yayılır. Fakat içindehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırılmalar nedeniyle sapmalar olur.
Düz bir çizgi çizin. Bunu bir aynanın düz yüzü varsayın. Sonra bu yüzeye gelenhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif doğrusal bir ışın çizin. Bu ışınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif aynaya herhangi bir noktada çarpsın. Aynı noktaya gelenhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif fakat aynaya dik bir ışın daha çizin. Buna dik çizgi veya normal denir.
Önce çizilen herhangi ışınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalle bir açı yapar ve bu açıya gelme açısı adı verilir. Yansıyan ışın dahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalle bir açı yapar. Buna yansıma açısı denir.
Yansıma yasasına görehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gelme açısıyla yansıma açısı birbirine eşittir. Böylecehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yansıyan ışınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gelen ışının normalle yaptığı açının aynını yapacak şekildehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalin diğer tarafına çizilebilir. Gelme açısı sıfır derece isehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gelen ışınla yansıyan ışın üstüste çakışır.
Gelme açısı doksan dereceye yakınsahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yansıyan ışın da ayna yüzüne değerek gider.
Bu olayhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir bilardo topunun masanın kenarına çarpıphttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif aynı açıyla diğer tarafa gitmesine benzer.
Aynanın önüne bir cisim koyduğumuzu düşünelim. Cismin her noktasından geçerek gelen ışınlar aynaya çarpar.
Her ışınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yansıma kuralına uyar. Yansıyan ışınlarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalin diğer tarafına doğru yol alırlar. Aynanın arkasındaki bir noktadan ışınlar çıkıyormuş gibi görünür. Cisim oradaymış gibi olur. Bu şekildehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif aynanın arkasında oluşan görüntüye gerçek olmayan görüntü denir.
Düz aynadahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gifcisimle görüntü aynı boydadır. Ayna arkasındaki görüntünün ve öndeki cisminhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif aynaya uzaklıkları eşittir.
Bütün cisimlerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif üzerlerine gelen ışığın bir kısmını yansıtırlar. Böyle olmasaydıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif onları göremezdik. Fakat neden her cisimde aynadaki gibi görüntüler görmeyiz? Ayna yüzeyinin özelliği nedir?
Aynalarda görüntü oluşmasının nedeni arka yüzlerinin çok parlak olmasıdır. Yüzey pürüzlü olursahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yansıyan ışınlar birçok doğrultulara dağılırhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bu yüzden bir görüntü oluşamaz.
Dışbükey (konveks) aynadaki görüntü dehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif düz aynadakine benzer. Yüzeyi düz değildir ve dışa doğru çıkıntılıdır.bir topun yüzeyi veya fincanın dış tarafı da dışbükeydir. Dışbükey aynanın yüzeyi küreseldir ve kürenin bir kısmı şeklindedir. Büyük mağazalardaki ve otomobillerdeki aynalar genellikle dışbükeydir. Dışbükey aynada cismin görüntüsühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cisimden daha küçüktür. Ayrıca görüntünün biçimi de bozulmuştur.
Dışbükey aynalarda yalnız görüntünün büyüklüğü değişmez. Görüntünün aynaya uzaklığıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cismin aynaya uzaklığından daha azdır. Otomobillerdeki geriyi görme aynalarında arkadan gelen otomobiller daha yakında gibi görülür. Gerçek uzaklıklarını anlamak için dönüp bakmak gerekir.
Dışşbükey aynanın küçük bir yüzeyini düzlem ayna gibi düşünebiliriz. Aynı şekildehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yeryüzündeki küçük bir yüzeyi de düz olarak görürüz. Böylecehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif her ışınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif düz yüzeyden yansıyor gibi düşünülebilir.
Dışbükey aynanın merkezinden ve tepesinden geçen normal doğruya aynanın ekseni denir. Eksen üzerindeki cisimlerin görüntüsü yine eksen üzerinde oluşur.
Çorba kaşığının arkasıda dışbükey aynadır. Kaşığın iç çukur tarafı isehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif içbükey (konkav) bir yüzeydir. Dışbükey aynalarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif küçük görüntü verdikleri haldehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif içbükey aynalardaki görüntühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cisim tarafındadır ve cisimden daha büyüktür. Traş aynaları iç bükey ayna şeklindedir.
Eğlence parklarındaki güldüren aynaların yüzeyleri dalgalıdır. Bazı kısımları dışbükeyhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bazı kısımları ise içbükey aynadır. Bu yüzdenhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bakıncahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bazı kısımlarımızı büyükhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bazılarını ise küçük görürüz.
Cisim uzakta isehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif içbükey aynalarda değişik bir görüntü oluşur.bir traş aynasından yeteri kadar uzakta durursanız kendinizi daha küçük görürsünüz. Aynı zamanda görüntü baş aşağıdır ve aynanın arkasında değilhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif önündedir.
Bu çeşit görüntüye gerçek görüntü denir. Görüntünün bulunduğu yerden gerçek ışınlar geçer. İçbükey aynaların çok yakınındaki cisimlerin görüntüsü isehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif dışbükey aynalardaki gibi gerçek olmayan görüntüdür.
Çok büyük astronomi teleskoplarında yansıtıcı (reflektör) denilen içbükey aynalar vardır. Kalifornia’daki Palomar dağındaki yansıtıcının çapı 508 santimetredir. Yıldızların görüntülerini elde etmekte kullanılır. Yıldızların görüntülerinin resmi de çekilebilir.
Aynalardan başkahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merceklerle de görüntü elde edilebilir. Mercekler cam disklerden kesilir ve sonra yüzeyleri parlatılır. Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekten geçincehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif doğrultusu değişir. Bu olayı anlamak içinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışığın su ve camda nasıl yol aldığını bilmek gerekir. Bir ortamdan diğerine geçerken ışığın doğrultusu değişir. Buna kırılma denir.

[HaZzAn]

Hava ve cam gibihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif farklı iki ortamın sınırını belirtmek amacıyla düz bir çizgi çizin.
Sonra havadan bir ışın geldiğini gösterin. Cama çarptığı yerdeki yüzeyin normalini çizin. Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cam içinde yolunu değiştirecek ve kırılmış ışık olacaktır. Kırılmış ışınınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalle yaptığı açıya kırılma açısı adı verilir. Bu açıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalin diğer tarafındadır.
Kırılma kuralına göre kırılma açısıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gelme açısından daha küçüktür. Yanihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif norrmale doğru yaklaşır. Eğer açıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzeye teğet olarak gelirsehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yani dik açılı ise düz olarak yoluna devam devam eder.
Şimdi de camdan gelen herhangi bir ışın çizin. Bu ışın kırılacak ve havaya çıkacaktır. Havadaki kırılma açısıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif camdakinden farklıdır. Kırılma kuralına görehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırılma açısıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gelme açısından daha büyüktür. Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normalden uzaklaşır şekilde yol alır.
Bu iki durum birbirinin benzeridir. Havadaki açıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif camdaki açıdan her zaman daha büyüktür. Camhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif havadan daha yoğun bir maddedir. Yoğun olan ortamdahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif açı daha küçüktür. Bu durum diğer ortamlar içinde böyledir. Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif hava ile su arasında kırılıyorsahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif sudaki açı daha küçüktürhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif çünkü suhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif havadan daha yoğundur.
Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif havadanhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif daha yoğun bir ortama geçersehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif o ortamın yoğunluğuna bağlı olarak kırılır. Ortamın yoğunluğu fazlaysahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırılma açısı küçük olur; yani ışık daha fazla bükülür. Bu bükülme miktarıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırılma indisi denilen bir sayıyla gösterilir. Yoğunluğu fazla olan ortamın kırılma indisi de büyüktür.
Aynalarda olduğu gibihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekler de ışığın doğrultusunu değiştirmek için kullanılır. Bir cisimden gelen ışınlarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekten geçtikten sonrahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif başka bir noktada kesişirler ve sanki oradan çıkıyor gibi olurlar.


Yeni noktada bir görüntü oluşur. Büyüteçlerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif iki tarafı da dışbükey olan merceklerdir. Bunları kullanarakhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif Güneş ışınlarını bir noktada toplayabilirsiniz. Böylece Güneşin bir görüntüsünü elde edebilirsiniz. Aynı şekilde pencerenin görüntüsü de görülebilir.
Bir büyüteçlehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kolunuzu uzatıp tutarak cisimlere bakın. Cisimlerden gelen ışınlarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekle gözünüz arasında bir bir yerde birleşir ve ışık bu noktadan yeniden gözünüze gelir. Cisimlerin gerçek görüntülerini görürsünüz. Fakat bu görüntüler başaşağı durumdadır.
Küçük gök dürbünlerihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif normal dürbünler ve bir çok astronomi dürbünündehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cisimlerin gerçek görüntülerini elde etmede dışbükey mercekler kullanılır. Bunlara ince kenarlı mercekler adı verilir.
Cisimler ince kenarlı merceğe yaklaştıkçahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif görüntülerihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekten daha uzakta oluşur. Fakat cisimhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merceğe çok yakınsahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gerçek bir görüntü oluşmaz. Cisimle aynı taraftahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gerçek olmayısısısan bir görüntü oluşur. Küçük bir böceğehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif büyeteci yaklaştırarak bakıncahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif böceğin gerçek olmayısısısan bir görüntüsü görülür.
Büyüteçteki merceğin iki yüzü de dışbükey değildir. Biri dışbükey diğeri düzdür. Bu tip merceğe düzlem-dışbükey mercek denir. Bir yüzü dışbükey diğeri çukur da olabilir. Bunlar ışınların daha az dağılmasını sağlarlar.
Ortasıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kenarlarından daha ince olan merceklerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif büyüteç olarak kullanılamaz. Cisimlerin görüntüleri gerçek değildir ve cisimden daha küçüktür. Bunlarla gerçek görüntü elde edilemez. Gözlüklerdeki mercekler daha çok bu türdendir.
Bir cismin veya görüntüsünün fotoğrafını çekebilirsiniz. Fotoğraf makinesinin merceği iki tarafı dışbükey ince kenarlı mercektir. Film üzerinde gerçek görüntü oluşturur.

İnsan gözündeki mercek de ince kenarlıdır. Gözün ağtabaka denilen arka kısmındahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gerçek görüntü oluşturur. Ağtabakada renkli ışıklar ve görüntüler elektrik sinyallerine dönüşür ve beyine gider.
Yapay merceklerin şekli değişemediği haldehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif göz merceğihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzeylerini değiştirebilir. Eğriliği çok fazlalaşıncahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yakındaki cisimleri görür. Eğriliği az oluncahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif uzaktaki cisimleri görür.
Fotağraf makinesinin merceğinin belirli bir şekli vardır. Farklı uzaklıktaki cisimlerin görüntüsünühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif film üzerine düşürebilmek içinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercek hareket ettirilir.
Merceklerin ve aynaların da yapım kusurları olabilir. Yüzeylerinin eğriliği değişkensehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bulanık görüntülerin oluşmasına yol açarlar. Bir noktadan gelen ışınlarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir noktada birleşmezhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif farklı yerlerde birleşirler. Buna küresel sapma adı verilir. Bunu önlemek içinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merceklerin yüzeyi tam küresel yapılmaz.
Renk sapması nedeniyle de bulanık görüntü oluşabilir. Çünkü merceğin yapıldığı camhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif farklı renkli ışıklarıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif farklı miktarlarda kırar. Bu yüzden cisimlerin görüntüsü bulanık olur. Görüntühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif renkli şeritler biçiminde görülür. Bu sapmahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif birkaç merceği bir arada kullanarak düzeltilebilir. Kullanılan camların kırılma indisleri farklı seçilir.
Merceğe gelen ışınların hepsi diğer tarafa geçmez. Bir kısmı da geri yansır. Bu durum pencere camında görülebilir. Bunlarhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif optik araçlarda istenmeyen yanlış görüntülere yol açabilir. Bu yansımayısısısı azaltmak için merceklerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışığı geçirenhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif fakat yansıtmayısısısan özel bir kimyasal maddeyle kaplanır.
Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yoğun bir ortamdanhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif az yoğun ortama geçersehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzeyin normalinden uzaklaşarak kırılır. Bu kırılma o kadar fazla olabilir ki http://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırılan ışınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzeye teğet olur. Bu durum kritik açı denilen belli bir geliş açısında olur. Geliş açısıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kritik açıdan daha büyüksehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırılma olmaz. Gelen bütün ışıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yeniden çok yoğun ortama yansır. Buna tam yansıma adı verilir.
Mercek: Optik görüntüler oluşturmak için kullanılanhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif genellikle küresel yüzeylerle sınırlıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif camdan ya da ışık kırıcı bir maddeden yapılmış hacim.

[HaZzAn]

Dalga ve titr: Sesötesi mercekhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif sesötesi titreşimlerin hızınınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif sesötesi inceleme ortamındakinden (suhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif insan vücudu) çok farklı olduğu bir gereç içinde (pleksiglashttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kauçuk) gerçekleştirilen ve bu nedenlehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif sesötesi titreşimler için optik merceklerin ışığa gösterdiğine benzer özellikler gösteren düzenek. (Sesötesi merceklerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif akustik mikroskopta kullanılır.)
Elektron: Elektron merceğihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kondansatörlerden (elektrostatik mercek)http://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bobin ya da elekromıknatıslardan (elektromanyetik mercek) oluşan ve optik merceklerin ışık demetlerini saptırdığı gibihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüklü parçacık demetlerini de saptıran eksenel bakışımlı düzenek. (Elektron akımlarını yakınsatmayısısa olanak veren elektron mercekleri birçok aygıttahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif özellikle elektron mikroskoplarında kullanılır.)
Mad: Kenarlara doğru incelenhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif nispeten az kalınlıkta mineral yığını.
Oftalmol: Yapay gözmerceği genellikle katarakt nedeniyle çıkarılan gözmerceğinin yerine takılan implant.(Afaki durumunda gözlükle yapılan düzeltmeye göre çok daha iyi olduğundan büyük bir gelişme göstermiştir:görme alanını tam görür ve görüntülerin boyutlarını da büyütmez.)
Opt: Basamaklı mercek ya da Fresnel merceği merkezi bir mercek ile kırıcı ya da yansıtıcı çeşitli halkalardan oluşan ve koşut ışıklı geniş bir demet elde etmek için deniz fenerlerinde kullanılan optik sistem.
Radyotekn: Radyoelektriksel mercekhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir radyoelektrik dalgasının yayılmasındahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif faz gecikmeleri oluşturmayısısa yarayan ve böylece yakınsama ya da ıraksama etkileri yaratan düzenek; faz gecikmelerinin değeri gelme açısına ya da düzenekten geçen ışının konumuna bağlıdır.
Ansikl. Opt: Bir mercekhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif genellikle küresel olan iki yüzeyle (diyoptrlar) sınırlıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif kırıcı ve saydam bir ortamdan oluşur. Doğurucuları koşut olan iki silindir yüzeyle sınırlı mercekler de vardır.
Mercek: Bir cisimden gelen ışık ışınlarını odaklayarak cismin optik görüntüsünü oluşturmayısısa yarayan cam ya da bir başka saydam malzemeye denir. Fotoğraf makinesihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gözlükhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mikroskophttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif teleskop gibi aygıtlarda merceklerden yararlanılır. Işıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merceğin içinde hava da olduğundan daha yavaş ilerler;
bu nedenle de ışık demeti hem merceğe girerken hem de mercekten çıkarken kırılırhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yani aniden doğrultu değiştirir; merceklerin ışık ışınlarını odaklama etkisi de bu olgudan kaynaklanır.
Merceklerdehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif duyarlı biçimde işlenmiş iki karşıt yüzey vardır; bu yüzlerin her ikisi de küresel olabileceği gibihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif biri küresel öteki düzlemsel olabilir. Merceklerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzeylerinin biçimine görehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif çift dışbükeyhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif düzlem dışbükeyhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yakınsak aymercekhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif çift içbükeyhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif düzlem içbükey ve ıraksak aymercek olarak sınıflandırılır. Merceğin eğri yüzeyihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif gelen ışık demetindeki farklı ışınların farklı açılarla kırılmasına neden olur ve bu dahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ışık demetindeki paralel ışınların tek bir noktaya doğru yönelmesine (yakınsama) ya da bu noktadan öteye doğru yönelmesine (ıraksama) yol açar. Bu noktaya merceğin odak noktası ya da asal odağı denir. Bir cisimden yayılan ya da yansıyarak gelen ışık ışınlarının kırılmasıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bu ışınların farklı bir yerden geliyormuş gibi algılanmasına yol açar ve nitekim bu farklı yerde de cismin optik bir görüntüsü oluşur. Bu görüntü gerçek (fotoğrafı çekilebilir ya da ekran yansıtılabilir) olabileceği gibi sanal da (mikroskopta olduğu gibihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ancak merceğin içinden bakılarak görülebilir) olabilir. Cismin optik görüntüsü cismin kendisinden daha büyük ya da daha küçük olabilir; bu durumhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merceğin odak uzaklığına ve cisim ile mercek arasındaki uzaklığa bağlıdır.
Duyarlı ve net bir görüntü oluşturabilmek için genellikle tek bir mercek yetmez; bu nedenle de örneğin teleskoplardahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mikroskoplarda ya da fotoğraf makinelerindehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif değişik mercek kombinasyonlarından yararlanılır. Bu tür mercek gruplarındaki merceklerden bazıları dışbükey ve bazıları içbükey olabileceği gibi bunların bazıları kırma ya da ayırma gücü yüksek ve bazıları da kırma ya da ayırma gücü düşük camdan yapılmış olabilir. Gruptaki merceklerhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif her birinin sapıncı (aberasyon) istenen düzeyde olacak ve net bir görüntü elde edilebilecek biçimdehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif duyarlılıkla saptanmış uzaklıklarda yerleştirilir ya da üst üste yapıştırılır. Mercekler yerleştirilirken yüzeylerinin eğiklik merkezinin asal eksen ya da optik eksen denen düz bir hattın üzerinde bulunmasına özen gösterilir.
Mercekler çok değişik çaplarda yapılabilir; örneğin mikroskoplarda 0http://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif16 cmhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif teleskoplarda ise 100 cm’lik mercekler kullanılabilir. Daha büyük teleskoplarda mercek yerine içbükey aynalardan yararlanılır.

Mercek Çeşitleri:
Yüzlerinin durumuna ve biçimine görehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif üçü ince kenarlıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif üçü de kalın kenarlı olmak üzere altı tür mercek ayırt edilir. Yüzlerin C1 ve C2 eğrilik merkezlerinden geçen doğruya merceğin ana ekseni adı verilir ( yüzlerden biri düzlemsehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merkezlerden biri sonsuza gider). S1 S2 uzunluğu merceğin kalınlığıdır. Kalınlıkhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif yüzlerin eğrilik yarı çapı karşısında önemsiz kalıyorsahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercek incehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif karşıt bir durum söz konusu olduğunda da kalındır. İnce kenarların bazı özelliklerihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif incelenmesi daha güç olan kalın merceklere de yaygınlaştırılabilir.

İnce mercekler: İnce mercekler durumunda S1 ve S2 noktalarınınhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ana eksen üzerinde bulunan ve merceğin optik merkezi adı verilen bir O noktasında birbiriyle karşılaştıkları kabul edilir. İnce mercekler ince kenarlı ya da kalın kenarlı olabilirler. İnce kenarlılar yakınsak merceklerdir: Ana eksene paralel olan her ışın demeti bir F noktasında yakınsayarak görünür hale geçer. Kalın kenarlılar söz konusu olduğundaysa mercek ıraksaktır. Bu sonuçlar kırılma yasalarından kaynaklanır. Bir merceğinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir cismin tam belirgin (net) bir görüntüsünü vermesi içinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif cismin her noktasına görüntünün bir noktası denk düşmelidir: Bu durumda sisteme stigmatik adı verilir. Bunu gerçekleştirmek çok güçhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif hatta büyük boyutlu cisimler söz konusu olduğunda olanaksızdır. Bununla birliktehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif görüntüyü oluşturmak üzere kullanılan ışınların ana eksen ile yaptıkları eğim az olduğu ve mercekten optik merkeze yakın geçtikleri zaman (Gauss koşulları) yeterli derecede iyi bir sonuç elde edilir.
Bu durumdahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ana eksene dik bir düz cisimdenhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif eksene dik bir düz görüntü sağlanır. Görüntühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bu noktaya yerleştirilmiş olan bir ekran üzerinde gözlenebiliyorsa buna gerçek görüntühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif karşıt durumdaysa zahir görüntü adı verilir.
Yakınsak mercekler: Ana eksene paralel ışınların yakınsama noktası olan F noktasına ana görüntü-odak adı verilir. Bu odak ana eksen doğrultusundahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif sonsuzdaki bir nesne-noktanın görüntüsüdür.(uygulamada nesne-noktanın görüntüsünün tam F üzerinde olması içinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bu noktanın OF uzunluğunun on katı kadar bir uzaklıkta bulunması çoğunlukla yeterli olur.)
Öte yandanhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ana eksen üzerinde öyle bir F noktası da belirlenebilir kihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif F’ten çıkan ışınlar mercekten geçtikten sonra ana eksene paralel bir ışın demeti oluştururlar. Söz konusu F noktasının görüntüsü bu durumda ana eksen üzerinde sonsuzda bulunur ve F noktasına ana nesne-odak adı verilir.
OF ve OF’ uzunlukları sırasıyla merceğin nesne-odak uzaklığı ve görüntü-odak uzaklığı olarak adlandırılır. Ana eksene eğik olarak gelen paralel bir ışın demetihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ana eksene F’ nokatasında dik olan bir düzlemde ki bir H’ noktasında (ikincil görüntü-odak) yakınsar; bu düzlemhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif görüntü-odak düzlemidir. Aynı biçimdehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ikincil nesne-odak ve nesne-odak düzlemi tanımlanabilir.
BİR NESNENİN YAKINSAK BİR MERCEK ARACILIĞIYLA VERİLMİŞ GÖRÜNTÜSÜNÜN GEOMETRİK OLARAK ELDE EDİLMESİ. Basit olarak bir AB doğru parçasıyla gösterilmiş olan düz bir nesne ve mercek konumu ve boyutları çizim yoluyla saptanabilen bir A’ B’ görüntüsü verir(Çizim kolaylığı için bazı noktalar ana eksenden uzaklaşmış olsalar bilehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif Gauss koşullarının gerçekliği kabul edilir). Merceğin ana ekseni üstünde bir A noktasıylahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bu eksene dik olan AB doğrusu seçilir. Aranan görüntühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif merceğin ana eksenine dik olan ve B noktasından B’ görüntüsü bilindiğinden tam olarak saptanan bir A’B’ doğru parçasıdır. B’ elde etmek içinhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif B’den çıkan demetin iki özel ışını göz önüne alınır(geometridehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bir noktahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif bilinen iki doğrunun kesişmesiyle tam olarak belirlenir);sözgelimihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif F noktasından geçerek gelen ışınlahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif O optik merkezden geçerek gelen ışın kullanılabilir. Bu iki ışının kesişme noktasıhttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif aranan B’ noktasıdır(B’den geçen ışınların tümühttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif mercekten geçtikten sonra B’ noktasındanda geçerler). Nesnenin konumuna göre görüntü gerçek yada zahiridir.
Iraksak mercekler:Ana eksene paralel ışınlı bir demete F’ noktasından çıkıyormuş gibi olan ıraksak bir demet denk düşer; bu noktaya anagörüntü-odak denir. Ana nesne-odak adı verilen birF noktasındahttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif zahiri olarak yakınsayacak biçimde bir demetin mercek üstüne gönderilmesiylehttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ana eksene paralel olarak ortaya çıkan bir demet elde edilir. Yakınsak mercekteki gibihttp://www.1forum.net/images/smilies/smilev.gif ıraksak merceklerde de görüntü-odak ve nesne-odak düzlemleri ile görüntü-odak ve nesne-odak uzaklıkları’nın tanımı yapılır.