Yorgun Yürek
9 June 2009, 10:05
RUS BİÇİMCİLİĞİNİN TARİHÇESİ
Rusya'da edebiyat alanında çalışan araştırmacılar 1917 yılının başların*da, Brik'in girişimiyle Şiirsel Dili Araştırma Topluluğu (O.P.O.İ.A.Z.) çevresinde toplandılar (aralarından bazıları daha önce, dilbilimci Şakmatov'un kurmuş olduğu Moskova Dilbilim Çevresi'nin çalışmalarına katılmışlardı). Geleneksel akademik eleştiriye olduğu kadar basında ya*zılan çıkan deneme yazarlarının çalışmalarına da karşı çıkan biçimciler, kısa sürede gelecekçi (fütürist) ozanların ilgi ve dostlu*ğunu kazandılar: Başlıca temsilcileri Klebnikov, Mayakovski ve Pasternak olan gelecekçiler (fütüristler) de, o dönemde edebiyat ve şiir ince*lemelerinde egemen olan felsefi ve estetik öznelciliğe karşı aynı sava*şımı sürdürüyorlardı.
KURAM
Rus biçimciliğinin temel ilkelerinden biri, şiirsel metinlerin çözümlemesi*nin, dilbilimsel buluşların ışığı al*tında sürdürülebileceğiydi. Bu temel ilke çevresinde oluşan öbür ülkelerse şunlardı :
1) Edebiyatın özgüllüğü*nün doğrulanması: Bu özgüllük varlıkların ve dünyanın alışılagelmiş algılaması, alışılagelmiş ve mekanik düden bir sapma olarak tasarlanan sanat işlevi içinde kendini belli eder. Yazınsallık kavramı bu özgül*lüğü belirtir ve onu edebiyat biliminin temel nesnesi durumuna getirir;
2) Yazınsal gösterenin özerkliğinin doğrulanması: Şiirsel dil ile gündelik dilin karşılaştırılması (bu, biçimcilerin benimsedikleri tutumda yön*temsel açıdan temel sayılan bir karşılaştırmadır) ve buna bağlı olarak her iki dilin özelliklerinin çözüm*lenmesi, bilimsel metin incelemesi ilkesinin doğmasına yol açar. Yakubinski bu ilkeyi şöyle belirtmiştir: "Günlük dilden başka dilsel dizgeler düşünülebilir; bu gibi dizgelerde pratik amaç ikinci planda yer alır; o zaman da dilsel oluşturucular özerk bir değer kazanır".
Rus biçimcileri bu ilkeler doğrultu*sunda başta şiir olmak üzere çeşitli metinleri, masalları incelemişlerdir, Jakobson dizelerdeki sesler soru*nunu ele almış.şiirsel sesler ile duy*guları yansıtan sesler arasındaki bağıntıları incelemiş, Tomaşevski şiirdeki ölçü ve ritim konusunu çö*zümlemiş, Eikhenbaum dizelerin ku*rucu öğesi olarak gördüğü titremle*meyi irdelemiş, Propp'sa olağanüstü masalların yapısını ortaya koymuş*tur, öbür temsilcileri arasında Şklovski,Tinyanov ve Vinogradov'un sayılabileceği Rus biçimcilerinin gö*rüşleri, özellikle 1950'lerden sonra metin çözümleme çalışmalarına ön*cülük etmiştir. . ([Only Registered Users Can See Links])
Rusya'da edebiyat alanında çalışan araştırmacılar 1917 yılının başların*da, Brik'in girişimiyle Şiirsel Dili Araştırma Topluluğu (O.P.O.İ.A.Z.) çevresinde toplandılar (aralarından bazıları daha önce, dilbilimci Şakmatov'un kurmuş olduğu Moskova Dilbilim Çevresi'nin çalışmalarına katılmışlardı). Geleneksel akademik eleştiriye olduğu kadar basında ya*zılan çıkan deneme yazarlarının çalışmalarına da karşı çıkan biçimciler, kısa sürede gelecekçi (fütürist) ozanların ilgi ve dostlu*ğunu kazandılar: Başlıca temsilcileri Klebnikov, Mayakovski ve Pasternak olan gelecekçiler (fütüristler) de, o dönemde edebiyat ve şiir ince*lemelerinde egemen olan felsefi ve estetik öznelciliğe karşı aynı sava*şımı sürdürüyorlardı.
KURAM
Rus biçimciliğinin temel ilkelerinden biri, şiirsel metinlerin çözümlemesi*nin, dilbilimsel buluşların ışığı al*tında sürdürülebileceğiydi. Bu temel ilke çevresinde oluşan öbür ülkelerse şunlardı :
1) Edebiyatın özgüllüğü*nün doğrulanması: Bu özgüllük varlıkların ve dünyanın alışılagelmiş algılaması, alışılagelmiş ve mekanik düden bir sapma olarak tasarlanan sanat işlevi içinde kendini belli eder. Yazınsallık kavramı bu özgül*lüğü belirtir ve onu edebiyat biliminin temel nesnesi durumuna getirir;
2) Yazınsal gösterenin özerkliğinin doğrulanması: Şiirsel dil ile gündelik dilin karşılaştırılması (bu, biçimcilerin benimsedikleri tutumda yön*temsel açıdan temel sayılan bir karşılaştırmadır) ve buna bağlı olarak her iki dilin özelliklerinin çözüm*lenmesi, bilimsel metin incelemesi ilkesinin doğmasına yol açar. Yakubinski bu ilkeyi şöyle belirtmiştir: "Günlük dilden başka dilsel dizgeler düşünülebilir; bu gibi dizgelerde pratik amaç ikinci planda yer alır; o zaman da dilsel oluşturucular özerk bir değer kazanır".
Rus biçimcileri bu ilkeler doğrultu*sunda başta şiir olmak üzere çeşitli metinleri, masalları incelemişlerdir, Jakobson dizelerdeki sesler soru*nunu ele almış.şiirsel sesler ile duy*guları yansıtan sesler arasındaki bağıntıları incelemiş, Tomaşevski şiirdeki ölçü ve ritim konusunu çö*zümlemiş, Eikhenbaum dizelerin ku*rucu öğesi olarak gördüğü titremle*meyi irdelemiş, Propp'sa olağanüstü masalların yapısını ortaya koymuş*tur, öbür temsilcileri arasında Şklovski,Tinyanov ve Vinogradov'un sayılabileceği Rus biçimcilerinin gö*rüşleri, özellikle 1950'lerden sonra metin çözümleme çalışmalarına ön*cülük etmiştir. . ([Only Registered Users Can See Links])