Motorlarda Yağlama ve Yağ Çeşitleri

[Yorgun Yürek]

Motorlarda Yağlama Çeşitleri:
a) Çarpmalı Yağlama: Çarpmalı yağlama ile yağlanan motorlarda piston kolu kepinde yağ kepçesi bulunur. Piston alt ölü noktaya indiğinde yağ kepçesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif karterdeki yağa dalarak yağı blok içinde savurur. Savrulan yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ana ve kol yataklarınıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif silindiri ve diğer parçaları yağlar. Bazı küçük iki zamanlı motorların yağlanması bu şekilde sağlanır.

b) Pompalı ve Çarpmalı Yağlama: Pompalı ve çarpmalı yağlamahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif çarpmalı yağlama gibidir. Tek farkı piston kolu kepinin yağı karterden değil de küçük bir yağ pompasının yağ doldurduğu çanaklardan alarak savurmasıdır.

c) Basınçlı Yağlama: Basınçlı yağlama sistemindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompası kam milinden hareket alarak çalışır.Yağ pompasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif karterden yağı emerek krank mili ana ve kol muylu yataklarınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif külbütörlerehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kam mili yataklarınahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif zaman ayar dişlilerinehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif belirli basınçta göndererek yağlanmalarını sağlar.

d) Tam Basınçlı Yağlama Sistemi: Tam basınçlı yağlama sistemihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif basınçlı yağlama sisteminden tek farkla aynıdır. Farkıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif piston pimi kol burcununhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif basınçlı yağ ile yağlanmasıdır. Krank milinde kol muylusunu yağlayan yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif piston kolunda bulunan yağ deliğinden geçerek kol burcunu da yağlar.

e) Benzine Karıştırılarak Yapılan Yağlama: İki zamanlıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif karterden süpürmeli motorların yağlanmasında kullanılır. Benzinin içinde eriyen yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif benzin hava karışımı ile birlikte kartere alınır. Karışımın temas ettiği parçalar üzerinde yağ yapışır kalır.Benzin sıcak ortamda buharlaşarak uzaklaşır. Krank milihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif piston koluhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yataklarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif silindirler bu şekilde yağlanır. Bir miktar yağ da karışımla birlikte yanarak ziyan olur. Bu şekilde yapılan yağlamahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif parçaların yağlanması için yeterli değildir. Bu yüzdendir ki 2 zamanlı motorlar çok uzun ömürlü değillerdir.

Motor Yağları:
Ham petrolden elde edilen yağlara madeni yağ veya makine yağı denir. Bu tür yağlar motorun çalışma şartlarına uygun değildir. Motor yağlarından istenilen özelliklerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif madeni yağ içine karıştırılan katkı maddeleriyle elde edilir. Katkı maddelerinin yağa kazandırdığı özellikler şunlardır.

a) Motor yağınınhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif düşük sıcaklıklarda çok fazla kalınlaşmasını önleyerek soğuk havalarda motorun kolay çalışmasını sağlar.
b) Motor yağının yüksek sıcaklıklarda yağlama özelliğinin kaybolmamasını sağlar. Böylece pistonhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif segmanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif subap gibi çok sıcak çalışan parçalar üzerinde oluşan artık maddeler (kurumhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağlı kurum) en aza iner.İş zamanında yanma sonucu oluşan suhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif külhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif karbon ve diğer kimyasal maddelerin yağın içinde asit meydana getirmesini önleyerek motor parçalarının uzun ömürlü olmasını sağlar.
c) Motor yağının köpürmesini önleyerek yağlamanın kalitesini iyileştirir.

Motor Yağının Görevleri:
a) Sürtünmeyi en aza indirir. Birbirine temas halinde çalışan parçaların arasında yağ filmi meydana getirerekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sürtünmeden dolayı aşınmayı ve sıcaklığı en aza indirir.

b) Motor kompresyonunun düşmesini önler. Segmanların silindir yüzeyinden sıyırdığı yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif segman ile yuvası arasına dolarak kompresyon kaçağına karşı sıvı conta gibi görev yapar. Kompresyonunhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif pistonhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif segmanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif silindir arasından kartere kaçmasını en aza indirir.

c) Motor parçalarının soğumasına yardımcı olur. Karterdeki yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif motor parçalarından daha soğuktur. Yağlama sırasında parçaların üzerinden aldığı sıcaklığı kartere getirerek parçaları az da olsa soğutur.

d) Motor parçalarını temizler. Motor yağıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağladığı parçalar üzerinde aşınmadan dolayı meydana gelen talaşları ve yanma sonucu oluşan kurumları bünyesinde toplayarak kartere getirir. Böylece motor parçalarının devamlı temiz kalmasını sağlar.

Vizkosite ve Motor Yağları:
Vizkositehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağların akıcılığa karşı direncini belirten bir terimdir. Bütün motor yağları S.A.E seri numarasıyla sınıflandırılır. S.A.E rumuzu Birleşik Amerika Devletleri'nde motorlu araçlar mühendisleri birliğinin (Society of Automotive Enginers) baş harflerini ifade eder. Motor yağlarının S.A.E standardı bu birlik tarafından düzenlenmiştir.S.A.E numarası küçük olan yağlar daha ince ve akıcı olur. S.A.E numarası büyük olan yağlar daha kalın ve az akıcı olur. örnek olarak S.A.E 10 numaralı yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E 30 numaralı yağdan daha ince ve akıcıdır. Motor yağlarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif benzinli ve dizel motorları için ayrı özellikte imal edilir. Benzinli motorlarda; SAhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif SBhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif SChttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif SD gibi S harfi ile başlayan yağlar kullanılır. Dizel motorlarında; CAhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif CBhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif CChttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif CD gibi C harfi ile başlayan yağlar kullanılır. Gerek benzinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif gerek dizel motor yağları; yazlıkhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kışlık ve birleşik yağlar (dört mevsim yağları) olmak üzere üç çeşittir.

a) Yazlık Yağlar: S.A.E10http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E20http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E30http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E40http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E50 numaralı yağlardır.

b) Kışlık Yağlar: S.A.E5Whttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E10Whttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E20 W gibi yağlardır. W harfi yağın kışlık olduğunu belirlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif İngilizce’de kış (winter) kelimesinin baş harfidir.

c) Birleşik Yağlar (Dört Mevsim Yağları): Bu tip yağlar her evsimde kullanılır. Yazın yazlık yağ kışın kışlık yağ özelliğini gösterir. Ancak hiçbir zaman ne yazlık yağın ne de kışlık yağın tam olarak yerini tutamaz. Bunlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E 10W - 30 http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E 20W - 40 http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif S.A.E 20W – 50 gibi yağlardır. Örneğin; S.A.E 10W-3 O numaralı yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kış mevsiminde S.A.E 10W numaralı yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yaz mevsiminde S.A.E30 numaralı yağ yerine kullanılır.

Motor Yağının Bozulma Sebepleri: Motor yağının bozulma sebebini iki maddede açıklayalım.

a) Yağın Kimyasal Olarak Bozulması: Motor yağıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif motor çalıştığında sıcaklığı çok yükselir. Yağın içindeki minerallerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yüksek sıcaklıklarda hava içindeki oksijenle birleşerek oksitlenir. Ayrıca iş zamanında yanma sonucu oluşan diğer kimyasal maddelerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağla birleşerek organik asitler meydana getirir.Oksitlenme ve asit etkisiyle motor yağı özelliğini kaybederek parçaların üzerinde aşınmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif oksitlenme ve sakızlaşma (reçine) meydana getirir. Sakızlaşmahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif segmanların ve supapların yuvasında sıkışıp kalmasına sebep olur.

b) Yağın Fiziksel Olarak Bozulması: Emme zamanında silindire giren havanın içindeki tozlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yanma sonu meydana gelen kurumlar ve diğer arak maddelerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif parçaların aşınmasından doğan talaşlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kartere kaçan gazların içindeki benzin veya mazot yağın kirlenmesine ve özelliğinin bozulmasına sebep olur. Gerçi yağ filtresihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağın içindeki parçacıkların bir kısmım temizlese bile zaman içinde yeterli olamaz.. İştehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yukarıda ana hatlarıyla açıklanan sebeplerden dolayı motor yağı bozulur. Bu nedenle araç katalogunda tavsiye edilen sürelerde motor yağının yenilenmesi gerekir.

Motora Uygun Yağın Seçilmesi: Her motora uygun olan yağ araç katalogunda belirtilir. Bunun dışındahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kullanacağımız yağa kendimiz karar vereceksek üç hususu göz önüne alarak seçimimizi yaparız. Bunlar:

a) Motorun Teknik Özellikleri:· Yüksek devirli ve yeni motorlarda yağ boşluğu az olduğu için S.A.E numarası düşük olan yağ kullanılır.

· Orta devirli motorlarda ve kullanılma ömrünü ortalamış motorlarda yağ boşluğu biraz fazla olacağı için S.A.E. numarası ortalarda olan yağ kullanılır.

· Düşük devirli motorlarda ve yağ boşluğu çoğalmış motorlarda S.A.E numarası biraz daha yüksek tutulur.

[Yorgun Yürek]

· Orta devirli motorlarda ve kullanılma ömrünü ortalamış motorlarda yağ boşluğu biraz fazla olacağı için S.A.E. numarası ortalarda olan yağ kullanılır.

· Düşük devirli motorlarda ve yağ boşluğu çoğalmış motorlarda S.A.E numarası biraz daha yüksek tutulur.

b) Motorun Çalışma Şartları:
Benzinli Motorlar İçin;
- SA servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif katısız yağdır. Hafif yük altında çalışan benzin ve dizel motorlarında kullanılır.

- SB servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif içinde paslanmayı önleyici kauçuk maddesi bulunur. Hafif yük altında çalışan benzin motorları için kullanılır.

- SC servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif düşük ve yüksek sıcaklıklarda çalışmaya uygunhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif açınmayahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif paslanmaya karşı özellikleri olan yağdır.

- SD servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 1968 yılı motor teknolojisine uygun olarak üretilmiştir ve benzinli motorlarda kullanılır. Ayrıca SBhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif SC servis tipi yağların tavsiye edildiği her yerde kullanılır.

- SE servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 1972 yılındaki motor teknolojisine uygun olarak üretilmiştir. Benzinli motorlarda kullanılır. Ayrıca SC ve SD servis yağlarının kullanıldığı her yerde rahatlıkla kullanılır.

- SF servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif 1980 motor teknolojisine uygun olarak hazırlanmıştır. Benzinli motorlarda kullanılır.

- SG servis tipi yağlar: 1988 motor teknolojisine uygun olarak hazırlanmıştır. Benzinli motorlarda kullanılır. Mevcut en üstün yağdır.

Dizel Motorları İçin;
- CA servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kükürdü az ve iyi kalite mazot ile çalışan dizel motorları ile hafif hizmet yapan benzinli motorlarda kullanılır.

- CB servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif orta yükte ve bol kükürtlü ve düşük kaliteli mazot ile çalışan dizel motorlarında kullanılır. Hafif hizmet gören benzinli motorlara da konulabilir.

- CC servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif orta ve ağır yükte çalışan düşük süperşarj (blower) motorlarda veya türbo dizel motorlarında ve ağır yükte çalışan benzinli motorlarda kullanılır.

- CD servis tipi yağlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yüksek hız ve yüksek verimli çalışan süperşarj ve turbo dizel motor yağıdır.

c) Aracın Çalışma Ortamının Hava Sıcaklığına Göre

Yağ Numarası Hava sıcaklığı (C derece)S.A.E 5W-20 -8 ile –30 arasında
S.A.E 5W-30 -30 ile 16 arasında
S.A.E 10W -18 ile 16 arasında
S.A.E 10W-30 -18 ile 40 arasında
S.A.E 10W-40 -18 ile 40 arasında
S.A.E 20W-20 -8 ile 40 arasında
S.A.E 20W-40 -8 ile 40 arasında
S.A.E 20W-50 -8 ile 40 arasında
S.A.E 3'0 -5 ile 40 arasında

Motor Yağının Seviye Kontrolü:
- Araç düz bir zemine alınır. Motor çalışıyor ise durdurulur. Yağın kartere süzülmesi için bir süre beklenir.

- Yağ çubuğu çıkartılıphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif temiz bir bez ile silinir. Silme işlemi üstüpü gibi toz bırakıcı maddelerle yapılmaz. Yağ çubuğu tekrar yerine takılır ve çıkartılır.

- Yağ çubuğuna yapışan yağ seviyesi kontrol edilir. Yağ seviyesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif çubuk üzerinde bulunan iki işaret arsında olmalıdır.

- Yağ seviyesi düşük isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif daha önce motora konulan yağ ile tamamlanırhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif fazla ise normal seviyeye inene kadar boşaltılır.

- Motosikletlerde isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif Rotax motorlar (BMW F650http://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif APRILLA PEGASO 650 gibi) için motor yine çalıştırılıp motor ılınana kadar beklenir. Ilındıktan sonra kapatılır ve yağ seviye çubuğundan bakılır. Karteri altta olan motosikletlerde ise ki çoğunluk böyledirhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sabah hareket etmeden önce motor düzlenir ve kontrol camından yağ seviyesine bakılır.Motor Yağının Değiştirilmesi:

- Motor yağı katalogda tavsiye edilen sürede değiştirilir. (Bu süre binek arabaları için 3 ila 10 bin km arasındadır. Motosikletlerde 3 ila 5 bin km dir.)

- Motor sıcak ise biraz soğuması beklenir. Soğuk ise motor ılınana kadar çalıştırılır ve durdurulur.

- Karter boşaltma tapası sökülerekhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif eski yağ temiz bir küvete alınır.Motor içindeki yağın süzülmesi için bir süre beklenir.

- Filtre değişecek ise eski filtre sökülür. Yeni filtrenin lastik contası yağlandıktan sonra yerine takılıp elle sıkılır.

- Karter tapasına yeni conta takılarak yerine elle birkaç tur vira edildikten sonra anahtarla yeterince sıkılır.

- Motora yeterince yağ konur. Motor çalıştırılır.Karter tapasından ve filtre contasından yağ sızıp sızmadığı kontrol edilir.

[Yorgun Yürek]

Yağlama Sisteminin Görevi:
Yağlama sisteminin görevihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif karterdeki yağı belirli bir basınçla motor içinde yağlanması gerekli yerlere gönderir.

Yağlama Sistemi Ana Parçaları
1. Karter: Karterhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif motor yağına depoluk yaparhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağın soğumasına yardımcı olur ve motorun alt tarafını kapatarak tozhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif toprak ve benzeri yabancı maddelerin motorun içine girmesini önler.

2. Yağ Süzgeci: Karterdeki yağın içinde bulunan büyük pislikleri süzer.

3. Yağ Pompası: Yağı karterden emerek belirli basınç altında yağ filtresine ve ana yağ kanallarına basar. Motorlarda dişli tiphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif paletli tiphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif rotorlu tip olmak üzere üç çeşit yağ pompası bulunur.

a) Dişli Tip Yağ Pompası: Pompa içinde birbiriyle kavraşmış iki dişli bulunur. Dişlilerden birisi döndürenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif diğeri dönen dişlidir. Döndüren dişli hareketini bazı motorlarda kam milindenhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bazı motorlarda krank milinden alır. Dişliler döndüğünde giriş kanalından gelen ve diş boşluklarına dolan yağ çıkış kanalıma taşınır. Taşınan yağın miktarı dişlilerin dönme hızına ve yağ kalınlığına bağlıdır.
Motor yağı soğuk iken veya motor devri yükseldikçe dişlilerin taşıdığı yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif gereğinden çok fazla olur. Yağ basıncının belirli bir değerden daha fazla yükselmesini önlemek için çıkış kanalına yağ basınç ayar subabı konur. Basınç ayar subabı pompa gövdesinde veya ana yağ kanalı üzerinde olabilir. Pompa yağ çıkış basıncıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif basınç ayar subap yayının basıncını yenecek kadar yükseldiğinde subabı açarak geri dönüş yapar.

b) Paletli Tip Yağ Pompası: Paletli yağ pompasında dişli yerine paletler kullanılır. Paletlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif pompa gövdesi içindehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif eksenden kaçık olarak dönen palet başlığındaki yuvalarına takılır. Yuva içindeki palet yaylarıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif paletleri devamlı olarak gövde yüzeyi ile temas halinde tutar. Palet başlığı pompa miline bağlıdır. Mil döndüğünde paletlerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif giriş kanalı önünde büyüyen ve çıkış kanalı önünde sıfıra kadar küçülen bir hacim meydana getirirler. Yağın taşındığı hacmin sıfıra düşmesiyle yağ ana yağ kanalına basılır.

c) Rotorlu Tip Yağ Pompası: Rotorlu tip yağ pompasında iç rotorhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif rotor yuvasında pompa mili döndüğünde iç rotor ile çalışan dış rotorhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ giriş kanalında büyüyen ve yağ çıkış kanalında sıfıra kadar küçülen değişken bir hacim meydana getirir. Giriş kanalında büyük hacme alınan yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif çıkış kanalında hacmin sıfıra düşmesiyle ana yağ kanallarına basılır.

Yağ Pompası Arızaları:
Hangi tip yağ pompası olursa olsunhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif çıkış kanalına taşınan yağın geri dönmesine engel olunarak basınç artışı sağlanır. Yağın taşınmasını sağlayan parçalar aşındığı zaman pompadaki yağ kaçağından dolayı gerekli basınç artışı sağlanamaz. Bu durumda pompa sökülür. Temizleme sıvısı ile yıkanır ve basınçlı hava ile kurutulur. Pompa parçaları gözle kontrol edilir. Pompa gövdesinde çatlamahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gifdişlilerde ve pompa milinde gözle görülür deformasyon var ise pompa yenisiyle değiştirilir. Yapılan gözle kontrolde bariz bir arıza yok isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif katalogdan boşluk değerleri ve ölçme şekilleri tespit edilerek ölçü aleti ile aşıntı kontrolüne geçilir. Ölçülen aşınma miktarı katalog değerlerinin üzerine çıkıyorsa mümkünse onarılır veya yenisi ile değiştirilir. Yağ pompalarının genel kontrolü ve boşluk değerleri aşağıda açıklanmıştır. Dişli tip yağ pompasındahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gifdişli yanı ile gövde arasındaki boşluk sentil ile ölçülür. Boşluk miktarı 0.05 ila 0.13 mm arasında olmalıdır.

4. Basınç Ayar Subabı:

Basınç ayar subabıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompası tarafından ana yağ kanalına basılan yağınhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif basıncını istenilen değerde kalmasını sağlar. Basınç ayar subabıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ayar vidasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif basınç yayı ve basınç subabından meydana gelir. Basınç subabı bilye veya piston şeklindedir. Sistemdeki yağ basıncıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif belirli değere ulaştığında basınç yayının kuvvetini yenerek basınç subabını itip kısa devre kanalının açılmasını sağlar. Yüksek basınçlı yağ kısa devre kanalından yağ pompa girişme geri döner veya doğrudan kartere dökülür. Yağ basıncı normale döndüğünde subaphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif basınç yayının etkisiyle kısa devre kanalını kapatır.

5. Yağ Filtreleri:

Yağ filtresihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompasının bastığı yağı süzerek içindeki yabancı maddeleri temizler.Yağ pompasından gelen basınçlı yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif filtre elemanının dış yüzeyinden süzülerek iç tarafa geçer. Yağın içindeki yabancı maddeler gözenekli kağıt filtre üzerinde kalır. Temizlenen yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif ana yağ kanalından geçerek motor parçalarını yağlar.Motor yağ dolaşımı tam akışlı olan sistemde filtre üzerinde bir emniyet subabı bulunur. Emniyet subabının görevihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif filtrenin tıkanması halinde pompadan gelen yağın ana yağ kanalına geçmesini sağlar. Bu şekilde motorun yağsız kalması önlenir.

Filtre Çeşitleri:

Motorların üzerinde iki çeşit yağ filtresi bulunur. Bunlarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif tek parçalı (atom) ve elemanı değiştirilebilir tip filtredir.

a) Tek Parçalı (Atom) Yağ Filtresi: Bu tip filtrelerhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bir kez kullanılır. Ömrü dolduğunda atılarak yerine yenisi takılır. Yeni filtrehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yerine takılırken lastik-conta yüzeyi yağlanır. Bundan amaç filtrenin kolayca sıkılması ve contanın hasar görmesini önlemektir. Filtrenin kullanılma süresi katalogla belirtilir. Genel olarak bu süre binek arabalarında normal şartlar altında 10 bin km dir.

b) Elemanı değiştirilebilir Yağ Filitresi: Genel olarak kapalı bir kutu içinde olur. Özellikle motosikletlerde daha sık rastlanır. Dışarıdan kapağı sökülmek suretiylehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif içerideki filitre açığa çıkarılır.

6. Motorlarda Yağ Dolaşımı:

Motorlarda yağ dolaşımıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompasının bastığı yağınhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ filtresinde temizlenmesi önceliğine göre iki şekilde olur. Bunlardan birisi kısa devreli diğeri ise tam akışlı yağ dolaşımıdır.

a) Kısa Devreli Yağ Dolaşımı: Kısa devreli yağ dolaşımındahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompasından basılan yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ filtresinden geçmeden motor parçalarını yağlar. Sistemde harcanamayan yağın fazlasıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ filtresinde temizlendikten sonra kartere akıtılır.

b) Tam Akışlı Yağ Dolaşımı: Tam akışlı yağlama dolaşımındahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompasından gelen yağhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif filtrede temizlendikten sonra motor parçalarını yağlar. Filtrenin kirlenerek tıkanması halinde motorun yağsız kalmasını önlemek içinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif filtre kısa devre supabı açılarak yağın doğrudan ana yağ kanalına (motora) gitmesi sağlanır.

7. Yağ Basınç Göstergeleri;

Yağ basınç göstergesinin görevihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompasının ana yağ kanalına gönderdiği yağın basıncını göstermektir. (Bazı araçlarda karterdeki yağın seviyesini gösteren yağ seviye göstergesi de bulunur.) Yağ göstergesinde basıncın düşmesi veya hiç gözükmemesihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif motor parçalarının yetersiz veya hiç yağlanamadığı anlamına gelir. Böyle bir durumdahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif mutlaka ve mutlaka aracınızı durduruphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sorunun kaynağını bulmalısınız. Aksi takdirde motorunuzu yatak sarmaktan kurtaramazsınız. Bazı durumlarda yağ muşurunuzun da arızası sebebiyle ışık yanmış olabilir. Yağpompasının çalışıp çalışmadığını en iyi şu şekilde anlayabilirsiniz. Eğer filitrenizhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif değişebilir elemanlı bir filitre isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif civatalarını gevşetiphttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif marş basınız. Yalnız motorunuzu çalışır çalışmaz tekrar kapayınız. Motorunuz çalıştığı anda filitre kabininden yağ basınçlı olarak akar isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif pompanız çalışıyor demektir. Bu gibi durumda tekrar civataları sıkıp yola devam edebilirsiniz. Ancak yine de dikkatli olun ve arada kontrol edin. Eğer kapaktan yağ atmıyor ise pompanız çalışmıyor demektir ve motorunuzu çalıştırmadan bir çekici ile servise götürnüzün.
Yağ göstergeleri ışıklıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif elektrikli ve basınçlı tip olmak üzere üç çeşittir.

a) Işıklı Tip Yağ Göstergesi (Yağ Lambası): Araç gösterge panosunda yağ basıncını gösteren kırmızı renkli yağ lambası ve motor ana yağ kanalı üzerine bağlanan yağ muşüründen meydana gelir. Yağ muşürühttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ basıncı olmadığı zaman lambayı yakarhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yeterli yağ basıncı olduğunda lambayı söndürür.

b) Elektrikli Yağ Göstergesi: Elektrikli yağ göstergelerihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ muşürü (yağ basınç tüpü) ve gösterge saatin'den meydana gelir. Manyetik yağ gösterge saati içinde iki tane bobin bulunur. Devreye paralel olarak bağlı olan bobinhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif sabit ve zayıf manyetik alan meydana getirerek bir yay gibi ibreyi devamlı olarak sağa çeker. Seri bobin isehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif üzerinden geçen akıma bağlı olarak değişken manyetik alan oluşturur. Bu bobinlerin meydana getirdiğihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif manyetik alanlar ibrenin hareketini sağlar.Kontak açılır açılmaz her iki bobin de manyetik alan meydana getirir. İbrehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif seri bobinin meydana getirdiği kuvvetli manyetik alanın etkisinde kalarak sıfırı gösterir. Motorun çalışmasıyla yağ pompası ana yağ kanalına belirli basınçta yağ basar. Ana yağ kanalına bağlı olan yağ muşürü diyaframıhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağın basıncı ile şişerek kayıcı kontağı devreye fazla direnç sokacak şekilde hareket ettirir. Seri bobinin devresine giren dirençhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif bobin üzerinden geçen akımı azaltır. Üzerinden geçen akımın azalması seri bobinin meydana getirdiği manyetik alanın zayıflamasına yol açar. Bu durumda ibrehttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif paralel bobinin manyetik etkisiyle sağa doğru hareket eder.

c) Basınçlı Tip Yağ Göstergesi: Genellikle eski model araçlar üzerinde bulunur. Yağ basınç gösterge saati motor ana yağ kanalına ince bakır boruyla bağlanır. Motordan gelen yağın basıncına bağlı olarak gösterge saatindeki ibre hareket eder.

[Yorgun Yürek]

8. Yağ Radyatörü;

Bazı motorlardahttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif motor yağının daha iyi soğumasını sağlamak için yağ radyatörü kullanılır. Yağın radyatörde devrihttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompası tarafından yapılır. Radyatörün soğutulmasında hava veya soğutma suyu kullanılır.

Yağlama Sistemi Arızaları: Yağlama sisteminin en korkutucu arızası yağ basıncının düşmesi veya hiç olmamasıdır. Yağ lambasının yanması veya yağ göstergesinde yağ basıncının olmadığı veya aşırı düştüğü görüldüğünde motoru hemen durdurulur ve sebebi araştırılır. Yağ basıncının düşmesi; motora ince yağ konmasındanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif motor yataklarının fazla aşınmasındanhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompasının arızalı olmasından veya basınç ayar subabının arızalı veya ayarsız olmasından ileri gelir. Burada yağlama sistemini ilgilendiren kısımhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif yağ pompası ile basınç ayar subabının arızalı olmasıdır. Basınç ayar supabının yayı ve supabı sökülürhttp://www.uslanmam.com/images/smilies/virgul.gif kontrol ve ayar edilir. Yağ pompasının çıkış basıncı ölçülür. Yağ basıncında yükselme görülmüyorsa yağ pompası sökülerek gözden geçirilir.