Syst3m
22 August 2009, 01:42
Aristoteles’e göre Elealı Zenon (yaklaşık olarak 490-430)[Only Registered Users Can See Links] düşüncenin düştüğü gelişmeler öğretisi anlamındaki dialektik’in bulucusudur. Zenon[Only Registered Users Can See Links] Parmenides’in Bir Olan’ın biricik gerçek varlık olduğu öğretisini[Only Registered Users Can See Links] çokluğu ve hareketi varsaymanın düşünülemeyeceğini[Only Registered Users Can See Links] böyle bir düşüncenin çelişmelere sürükleyeceğini göstermeye çalışmakla desteklemiştir. Bunu da o[Only Registered Users Can See Links] çokluğa ve harekete karşı ileri sürdüğü pek ün salmış olan kanıtlarıyla yapmıştır.
Çokluğun olamayacağını gösteren kanıtlardan birine göre Nesneler bir çokluk iseler[Only Registered Users Can See Links] hem sonsuz küçük[Only Registered Users Can See Links] hem de sonsuz büyüktürler. Çünkü var olanı böler de[Only Registered Users Can See Links] bu böldüğümüz parçaların artık bölünemez noktalar olduğunu düşünürsek[Only Registered Users Can See Links] bunlar büyüklüğü olmayan bir hiç olurlar; bir araya getirirsek bunları[Only Registered Users Can See Links] yine olumlu bir büyüklük elde edemeyiz; büyüklüğü olmayan bir şeyin kendisine eklenmesiyle hiçbir şey[Only Registered Users Can See Links] büyüklük bakımından bir şey kazanmaz. Bu parçaları uzamlı – uzayda yer kaplıyorlar – diye düşünürsek[Only Registered Users Can See Links] çoğun bir araya gelmesiyle sonsuz bir büyüklük meydana gelecektir. İkinci bir kanıta göre Nesneler çok iseler[Only Registered Users Can See Links] sayıca hem sonlu[Only Registered Users Can See Links] hem de sonsuz olurlar.
Sayıca sonludurlar[Only Registered Users Can See Links] çünkü ne kadar iseler o kadar olacaklardır[Only Registered Users Can See Links] daha çok ya da daha az olamayacakladır. Sayıca sonsuzdurlar da nesneler[Only Registered Users Can See Links] çünkü boyuna birbirlerinin sınırlarlar[Only Registered Users Can See Links] böylece de kendilerini başka nesnelerden ayırırlar; bu başka nesnelerin kendileri de yine yakınlarındaki nesnelerle sınırlanırlar ve bu böyle sürüp gider. Üçüncü bir kanıtta Zenon “her şey uzaydadır” deyince uzayın da bir uzay içinde bulunması[Only Registered Users Can See Links] uzayın içinde bulunduğu bu uzayın da yine bir uzayda bulunması gerekir diyor bu da böylece sonsuzluğa kadar gider. Hareketin gerçekliğine karşı Zenon’un ileri sürmüş olduğu kanıtları Aristoteles’teb öğreniyoruz. Bunların arasında en çok bilineni[Only Registered Users Can See Links] Akhilleus ile kaplumbağa arasındaki yarış kanıtıdır.
Bu yarışta[Only Registered Users Can See Links] kendisinden biraz önce yola çıkan kaplumbağaya Akhilleus hiçbir zaman yetişemeyecektir[Only Registered Users Can See Links] çünkü başlangıçtaki kaplumbağa ile kendi arasındaki mesafeyi koşmak için geçen zaman içinde kaplumbağa[Only Registered Users Can See Links] az da olsa[Only Registered Users Can See Links] biraz ilerlemiş olacaktır. Akhilleus’un bir de bu aralığı koşması gerekecektir[Only Registered Users Can See Links] ama bu arada kaplumbağa[Only Registered Users Can See Links] pek az da olsa[Only Registered Users Can See Links] yine biraz ilerlemişti; bu böylece sonsuzluğa kadar gider. Bu kanıtın özünü bir başka kanıtta daha iyi görebiliyoruz “ Bir koşu pistinin sonuna hiçbir zaman ulaşamazsın”[Only Registered Users Can See Links] çünkü pistin önce yarısını geride bırakmak zorundasın[Only Registered Users Can See Links] bu da böylece sonsuzluğa kadar gider.
Sonlu bir zaman içinde sonsuz sayıdaki uzay aralıkları nasıl geçilebilir Bir başka kanıt “ Uçan ok durmaktadır”[Only Registered Users Can See Links] çünkü bu ok her anda belli bir noktada bulunacaktır; belli bir noktada bulunmak demek de durmak demektir; ama hareketin her bir anında duruyorsa[Only Registered Users Can See Links] ok [Only Registered Users Can See Links] yolunun bütününde de durmaktadır. Şu son kanıt da hareketin göreliğine – relatifliğine –dayanmaktadır Belli bir noktalar dizisi[Only Registered Users Can See Links] biri durmakta olan[Only Registered Users Can See Links] öteki de ters doğrultuda ilerleyen iki dizinin yanından geçerse[Only Registered Users Can See Links] aynı zaman içinde hem büyük[Only Registered Users Can See Links] hem de küçük bir mesafeyi geçmiş olacaktır[Only Registered Users Can See Links] yani bu dizinin aynı zaman içinde çeşitli hızları olacaktır[Only Registered Users Can See Links] hareketini duran ya da ters doğrultuda ilerleyen dizi le ölçüştürdüğümüze göre.
Zenon’un bu keskin antinomia’ları[Only Registered Users Can See Links] tabii[Only Registered Users Can See Links] yalnız şunu göstermek için Varolanı bir çokluk ve hareket diye düşünürsek çelişmelere düşeriz[Only Registered Users Can See Links] öyle ise Var olan ancak “bir” ve hareketsiz olabilir.
KAYNAK
Felsefe Tarihi; Prof. Macit Gökberk; Remzi Kitabevi
Çokluğun olamayacağını gösteren kanıtlardan birine göre Nesneler bir çokluk iseler[Only Registered Users Can See Links] hem sonsuz küçük[Only Registered Users Can See Links] hem de sonsuz büyüktürler. Çünkü var olanı böler de[Only Registered Users Can See Links] bu böldüğümüz parçaların artık bölünemez noktalar olduğunu düşünürsek[Only Registered Users Can See Links] bunlar büyüklüğü olmayan bir hiç olurlar; bir araya getirirsek bunları[Only Registered Users Can See Links] yine olumlu bir büyüklük elde edemeyiz; büyüklüğü olmayan bir şeyin kendisine eklenmesiyle hiçbir şey[Only Registered Users Can See Links] büyüklük bakımından bir şey kazanmaz. Bu parçaları uzamlı – uzayda yer kaplıyorlar – diye düşünürsek[Only Registered Users Can See Links] çoğun bir araya gelmesiyle sonsuz bir büyüklük meydana gelecektir. İkinci bir kanıta göre Nesneler çok iseler[Only Registered Users Can See Links] sayıca hem sonlu[Only Registered Users Can See Links] hem de sonsuz olurlar.
Sayıca sonludurlar[Only Registered Users Can See Links] çünkü ne kadar iseler o kadar olacaklardır[Only Registered Users Can See Links] daha çok ya da daha az olamayacakladır. Sayıca sonsuzdurlar da nesneler[Only Registered Users Can See Links] çünkü boyuna birbirlerinin sınırlarlar[Only Registered Users Can See Links] böylece de kendilerini başka nesnelerden ayırırlar; bu başka nesnelerin kendileri de yine yakınlarındaki nesnelerle sınırlanırlar ve bu böyle sürüp gider. Üçüncü bir kanıtta Zenon “her şey uzaydadır” deyince uzayın da bir uzay içinde bulunması[Only Registered Users Can See Links] uzayın içinde bulunduğu bu uzayın da yine bir uzayda bulunması gerekir diyor bu da böylece sonsuzluğa kadar gider. Hareketin gerçekliğine karşı Zenon’un ileri sürmüş olduğu kanıtları Aristoteles’teb öğreniyoruz. Bunların arasında en çok bilineni[Only Registered Users Can See Links] Akhilleus ile kaplumbağa arasındaki yarış kanıtıdır.
Bu yarışta[Only Registered Users Can See Links] kendisinden biraz önce yola çıkan kaplumbağaya Akhilleus hiçbir zaman yetişemeyecektir[Only Registered Users Can See Links] çünkü başlangıçtaki kaplumbağa ile kendi arasındaki mesafeyi koşmak için geçen zaman içinde kaplumbağa[Only Registered Users Can See Links] az da olsa[Only Registered Users Can See Links] biraz ilerlemiş olacaktır. Akhilleus’un bir de bu aralığı koşması gerekecektir[Only Registered Users Can See Links] ama bu arada kaplumbağa[Only Registered Users Can See Links] pek az da olsa[Only Registered Users Can See Links] yine biraz ilerlemişti; bu böylece sonsuzluğa kadar gider. Bu kanıtın özünü bir başka kanıtta daha iyi görebiliyoruz “ Bir koşu pistinin sonuna hiçbir zaman ulaşamazsın”[Only Registered Users Can See Links] çünkü pistin önce yarısını geride bırakmak zorundasın[Only Registered Users Can See Links] bu da böylece sonsuzluğa kadar gider.
Sonlu bir zaman içinde sonsuz sayıdaki uzay aralıkları nasıl geçilebilir Bir başka kanıt “ Uçan ok durmaktadır”[Only Registered Users Can See Links] çünkü bu ok her anda belli bir noktada bulunacaktır; belli bir noktada bulunmak demek de durmak demektir; ama hareketin her bir anında duruyorsa[Only Registered Users Can See Links] ok [Only Registered Users Can See Links] yolunun bütününde de durmaktadır. Şu son kanıt da hareketin göreliğine – relatifliğine –dayanmaktadır Belli bir noktalar dizisi[Only Registered Users Can See Links] biri durmakta olan[Only Registered Users Can See Links] öteki de ters doğrultuda ilerleyen iki dizinin yanından geçerse[Only Registered Users Can See Links] aynı zaman içinde hem büyük[Only Registered Users Can See Links] hem de küçük bir mesafeyi geçmiş olacaktır[Only Registered Users Can See Links] yani bu dizinin aynı zaman içinde çeşitli hızları olacaktır[Only Registered Users Can See Links] hareketini duran ya da ters doğrultuda ilerleyen dizi le ölçüştürdüğümüze göre.
Zenon’un bu keskin antinomia’ları[Only Registered Users Can See Links] tabii[Only Registered Users Can See Links] yalnız şunu göstermek için Varolanı bir çokluk ve hareket diye düşünürsek çelişmelere düşeriz[Only Registered Users Can See Links] öyle ise Var olan ancak “bir” ve hareketsiz olabilir.
KAYNAK
Felsefe Tarihi; Prof. Macit Gökberk; Remzi Kitabevi