Syst3m
22 August 2009, 01:46
İrlandalı olan Johannes Eriugena kral olan Kel Karl'ın daveti üzerine Paris'e gelmiştir. "Saray Okulu"nda bir süre hocalık yapmıştır. Eriugena'dan "Dogmanın Paylaşılması Üzerine" isimli bir eser bugün elimizde bulunmaktadır. Açık mistik dinsel eğilimler içeren bu eserhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Yeni Eflâtunculuğun güçlü bir biçimde etkisi altındadır; nitekim daha sonra bu nedenle kilise tarafından reddedilmiştir.
Eriugena'ya göre doğanınhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif birbirinden ayrı olanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif dört alam vardır. Önce yaratılmamış olanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif fakat kendisi yaratan doğahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yani "Allah" vardır. Eriugena yaratmayı Yeni Eflâtunculuktaki gibi anlar. Allah'tanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif "Eflatun'un ideleri"ni içeren doğa oluşmuştur.
Bu ikinci alanda tüm varlıkların başlangıçsız ve sonrası olmayan örnekleri bulunur. Doğanın bu ikinci alam Allah tarafından yaratılmıştır. Ancakhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif kendisi dehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yaratma gücüne sahiptir. Çünkü doğanın bu bölümünü oluşturan ideler eşyanın meydana gelmesine neden olur. Doğanın üçüncü alanınıhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yaratılmış olan ve kendileri yaratmaktan yoksun bulunan "cisimler" oluşturur.
Son olarakhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif doğanın bütününde ya da çeşitli alanlarındahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yaratılmamış ve artık kendisi de yaratmayan doğaya; yani "Allah"ahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif sonunda gerçekleşecek olanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yeniden kavuşma "eğilim"i vardır. Eriugena'nın düşüncesine görehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah doğanın yalnız başında değilhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif sonunda da bulunur. Yani evrenhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah'tan başlayıp yine Allah'a ulaşan bir devir hareketidir. Doğanın tüm amacıhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif dönüp dolaşıp sonunda yeniden Allah'a ulaşmaktır.
Eriugena'nın Hıristiyan olmaktan çok Yeni Eflâtuncu olan bu görüşlerihttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamanda "olumsuz ilahiyat"ın da başlangıcı olmuştur. Eriugena'ya göre Allah konusundaki tüm savunduklarımız doğru olmaktan çok yanlıştırlar. Çünkü Allah için "mutlak güç sahibidirhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bütünlüğün (vahdet) kendisidir vbhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/nokta.gif" dediğimde bütün bunlarhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah'ın niteliğini tam olarak ortaya koyamayan ve koyamayacak olan sıfatlardır.
Bir cisme bir sıfat yüklediğimiz zamanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamandahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bu cismin bu niteliğin karşıtı olanlarını dışında bıraktığını söylemiş oluruz. Söz gelişi tebeşire beyazdır demekhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamandahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif tebeşir siyah değildir demektir de. Ancak Allah konusunda böyle bir yargıda bulunamayız. Çünkü Allah'ın var olduğunu bile söyleyemeyizhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif zira Allahhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamandahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif her şeyin içinde kaybolduğu bir uçurumdur da.
Görülüyor ki Eriugena için ancak olumsuz ilahiyat mümkündür. Çünkü Allah'a bazı sıfatlar yükleyip dehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bunların karşıtlarını kendisinden kaldıramıyoruz. Ayrıca Allah'ı "kavramak" da gelişi güzel bir objeyi kavramaya benzemez. Allah'ı kavramak istersekhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yalnızca dikkatimizi kendisine yöneltmek yeterli değildir. Bunun için bilinci tümüyle susturmakhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif tam bir kendinden geçme durumu (cezbe) sağlamak gerekir.
Bu noktada Eriugena felsefesinin tam anlamıyla mistik olan yanıyla tanışmış bulunuyoruz. Bu türden düşüncelerehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yani Allah'ı kavramak için kesinkes bilincin sınırlarını aşmak gerektiği ve Allah ile ancak kendinden geçme durumunda birleşebileceği görüşünehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Ortaçağ ve Yeniçağın tüm mistiklerinde rastlarız. Ancak gerçek ve saf Skolastiğin bu gibi mistik görüşleri reddediphttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif onlarla kavgaya tutuşmasını doğal karşılamak gerekir. Çünkü gerçek Skolastikhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah'ın niteliğini "yargılarla" anlamaya çalışır.
Tüm bu mistik eğilimlerine rağmenhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Eriugena'yı tam bir Ortaçağ filozofu sayabiliriz. Çünkü onun felsefesinde de "Allah" asıl konu olarak işlenmiştir. Ortaçağ felsefesihttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif her şeyden öncehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bir teoloji (ilâhiyat)dir. Doğa konulan bu felsefe için ancak ikinci plânda gelir.
Ortaçağın ilk dönemleri (V.-X. yüzyıllar) Batı için bir gerileme dönemidir. Bu dönemdehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Eriugena'dan başka ismini anmaya değer bir özellikte düşünür yoktur. Fakat aynı dönemde "Doğu"nun özellikle örgütlenme durumunda bulunan "İslâm" dünyasının durumu tümüyle başkadır.
Eriugena'ya göre doğanınhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif birbirinden ayrı olanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif dört alam vardır. Önce yaratılmamış olanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif fakat kendisi yaratan doğahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yani "Allah" vardır. Eriugena yaratmayı Yeni Eflâtunculuktaki gibi anlar. Allah'tanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif "Eflatun'un ideleri"ni içeren doğa oluşmuştur.
Bu ikinci alanda tüm varlıkların başlangıçsız ve sonrası olmayan örnekleri bulunur. Doğanın bu ikinci alam Allah tarafından yaratılmıştır. Ancakhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif kendisi dehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yaratma gücüne sahiptir. Çünkü doğanın bu bölümünü oluşturan ideler eşyanın meydana gelmesine neden olur. Doğanın üçüncü alanınıhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yaratılmış olan ve kendileri yaratmaktan yoksun bulunan "cisimler" oluşturur.
Son olarakhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif doğanın bütününde ya da çeşitli alanlarındahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yaratılmamış ve artık kendisi de yaratmayan doğaya; yani "Allah"ahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif sonunda gerçekleşecek olanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yeniden kavuşma "eğilim"i vardır. Eriugena'nın düşüncesine görehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah doğanın yalnız başında değilhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif sonunda da bulunur. Yani evrenhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah'tan başlayıp yine Allah'a ulaşan bir devir hareketidir. Doğanın tüm amacıhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif dönüp dolaşıp sonunda yeniden Allah'a ulaşmaktır.
Eriugena'nın Hıristiyan olmaktan çok Yeni Eflâtuncu olan bu görüşlerihttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamanda "olumsuz ilahiyat"ın da başlangıcı olmuştur. Eriugena'ya göre Allah konusundaki tüm savunduklarımız doğru olmaktan çok yanlıştırlar. Çünkü Allah için "mutlak güç sahibidirhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bütünlüğün (vahdet) kendisidir vbhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/nokta.gif" dediğimde bütün bunlarhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah'ın niteliğini tam olarak ortaya koyamayan ve koyamayacak olan sıfatlardır.
Bir cisme bir sıfat yüklediğimiz zamanhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamandahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bu cismin bu niteliğin karşıtı olanlarını dışında bıraktığını söylemiş oluruz. Söz gelişi tebeşire beyazdır demekhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamandahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif tebeşir siyah değildir demektir de. Ancak Allah konusunda böyle bir yargıda bulunamayız. Çünkü Allah'ın var olduğunu bile söyleyemeyizhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif zira Allahhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif aynı zamandahttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif her şeyin içinde kaybolduğu bir uçurumdur da.
Görülüyor ki Eriugena için ancak olumsuz ilahiyat mümkündür. Çünkü Allah'a bazı sıfatlar yükleyip dehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bunların karşıtlarını kendisinden kaldıramıyoruz. Ayrıca Allah'ı "kavramak" da gelişi güzel bir objeyi kavramaya benzemez. Allah'ı kavramak istersekhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yalnızca dikkatimizi kendisine yöneltmek yeterli değildir. Bunun için bilinci tümüyle susturmakhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif tam bir kendinden geçme durumu (cezbe) sağlamak gerekir.
Bu noktada Eriugena felsefesinin tam anlamıyla mistik olan yanıyla tanışmış bulunuyoruz. Bu türden düşüncelerehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif yani Allah'ı kavramak için kesinkes bilincin sınırlarını aşmak gerektiği ve Allah ile ancak kendinden geçme durumunda birleşebileceği görüşünehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Ortaçağ ve Yeniçağın tüm mistiklerinde rastlarız. Ancak gerçek ve saf Skolastiğin bu gibi mistik görüşleri reddediphttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif onlarla kavgaya tutuşmasını doğal karşılamak gerekir. Çünkü gerçek Skolastikhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Allah'ın niteliğini "yargılarla" anlamaya çalışır.
Tüm bu mistik eğilimlerine rağmenhttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Eriugena'yı tam bir Ortaçağ filozofu sayabiliriz. Çünkü onun felsefesinde de "Allah" asıl konu olarak işlenmiştir. Ortaçağ felsefesihttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif her şeyden öncehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif bir teoloji (ilâhiyat)dir. Doğa konulan bu felsefe için ancak ikinci plânda gelir.
Ortaçağın ilk dönemleri (V.-X. yüzyıllar) Batı için bir gerileme dönemidir. Bu dönemdehttp://www.forumuz.net/images/digersmileyler/virgul.gif Eriugena'dan başka ismini anmaya değer bir özellikte düşünür yoktur. Fakat aynı dönemde "Doğu"nun özellikle örgütlenme durumunda bulunan "İslâm" dünyasının durumu tümüyle başkadır.