Syst3m
22 August 2009, 02:12
Louis Pierre Althusser (16 Ekim 1918- 23 Ekim 1990) Marksist düşünür.
Cezayir’de doğdu ve ileride felsefe profesörü olacağı École Normale Supérieure’de okudu. Fransız Komünist Partisi ’nin önde gelen akademik sözcülerindendi ve argümanları sosyalist projenin ideolojik kuruluşuna dönük çeşitli karşıt iddialara birer yanıttı. Bunlar hem Marksist toplum bilimi ve ekonomiyi etkilemeye başlayan deneyciliğin/ampirizmin etkisini hem de Avrupa Komünist Partileri'nde bölünmeye neden olmaya başlayan insancıl ve demokratik sosyalist yönelimlere dönük artan ilgiyi içeriyordu. Althusser’in[Only Registered Users Can See Links] diğer Fransız Yapısalcılık okullarıyla ilişkisi basit bir ilgi olmamasına ve Yapısalcılık düşüncesine ciddi eleştiriler getirmesine rağmen[Only Registered Users Can See Links] çoğunlukla Yapısalcı Marksist bir düşünür olarak kabul edilmiştir.
Althusser'in Felsefesi
Althusser’in erken dönem çalışmaları[Only Registered Users Can See Links] Karl Marks ’ın Kapital’ini Althusser ve öğrencilerinin yoğun bir felsefi tekrar okumalarını bir araya getiren etkileyici Kapital’i Okumak isimli çalışmayı içerir. Kitap “politik ekonominin eleştirisi” olarak Marksist teorinin felsefi durumunu ve bunun nesnesini yansıtır. Bu çalışmanın İngilizce çevirisi sadece Althusser ve Étienne Balibar’ın yazılarını içerirken[Only Registered Users Can See Links] esas Fransızca kitapta Jacques Ranciere [Only Registered Users Can See Links] Pierre Macherey ve diğerlerinin ek makaleleri de bulunmaktadır. Proje[Only Registered Users Can See Links] Marksizm dahilinde[Only Registered Users Can See Links] Althusser’in çok yakın ilişki içinde olduğu Jacques Lacan tarafından üstlenilen Freud’a çağdaş psikoanalitik dönüş çalışması ile oldukça benzerdir. (Althusser’in Lacan ile kişisel ve mesleki ilişkisi çok karmaşıktı; ikili bazen çok yakın arkadaş ve dost bazen düşmandılar) Bazen kendisi[Only Registered Users Can See Links] argümanlarını çelişkiyi tahrik etmek için kasten abartsa da[Only Registered Users Can See Links] Althusser’in bir çok teorik pozisyonu Marksist felsefede oldukça etkili olmuştur. Althusser Genç Marx Hakkında adlı eserinde bilim felsefecisi Gaston Bachelard’dan aldığı bir terimi Genç Marks’ın “Hegel ve Feuerbach etkisindeki” yazıları ile daha sonraki Marksist yazıları arasındaki “epistemolojik kopuşu” ortaya koymak için kullanmıştır. Marksizm ve Hümanizm adlı eseri[Only Registered Users Can See Links] bir burjuva ideolojisi olan hümanizmin yansımaları olarak sık sık Marksistler tarafından öne sürülen “insan potansiyeli” ve “insan doğası” gibi düşüncelerin yanlışlığını ortaya koyan Marksist teorinin güçlü bir hümanizm karşıtı tezini ortaya koydu. Çelişki ve Üst-Belirlenme adındaki çalışmasında[Only Registered Users Can See Links] politik durumlarda çoklu nedenselliğin daha karmaşık bir modelinin “çelişki” düşüncesinin yerini alması için psikanalizden üst belirlenme düşüncesini ödünç almıştır ( Antonio Gramsci’nin hegemonya düşüncesi ile oldukça yakın bir düşüncedir) Althusser daha çok bir ideoloji teorisyeni olarak bilinir[Only Registered Users Can See Links] en çok tanınan eseri İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları: Bir Soruşturmaya Dönük Notlar’dır. Çalışma aynı zaman da Antonio Gramsci’nin hegemonya teorisine dayanarak ideolojinin kapsamını oluşturur. Hegemonyanın sonuç olarak tamamen politik güçler tarafından oluşturulduğu yerde[Only Registered Users Can See Links] ideoloji Freud’un ve Jacques Lacan’ın sırasıyla bilinçsiz ve ayna-fazlı düşüncelerini kullanır ve bizim kendinin anlamlı bir içeriğe sahip olarak ulaşmamıza izin verdiği yapı ve sistemleri tanımlar. Althusser için bu yapılar[Only Registered Users Can See Links] hem bastırmanın hem de kaçınılmazlığın temsilcileridir – ideolojiden ve onun nesnesi olmaktan kaçmak imkansızdır. İdeoloji ve bilim veya felsefe arasındaki ayrım epistemolojik kopuş ile bir seferde ve her şey için sağlanamaz: bu “kopuş” kronolojik olarak sağlanan bir olay değil işleyiştir. Nihai bir zafer yerine ideolojiye karşı sürekli bir mücadele söz konusudur: İdeolojinin tarihi yoktur.
Üretimin nihai koşulu üretim koşullarının yeniden üretilmesidir. Bu yeniden üretim[Only Registered Users Can See Links] üretim güçlerinin yeniden üretimi (iş gücü) ve var olan yeniden üretim ilişkilerinin yeniden üretimi ile olur. Üretim ilişkilerinin yeniden üretilmesi Devletin İdeolojik Aygıtları ile olmaktadır.
Althusser’e göre toplum ekonomik[Only Registered Users Can See Links] siyasal ve ideolojik pratiklerden oluşmaktadır. Burada pratiği Althusser[Only Registered Users Can See Links] belli insan emeği ile etkilenmiş[Only Registered Users Can See Links] belli üretim araçları kullanarak[Only Registered Users Can See Links] belli bir ürünün iletişim süreci olarak tanımlar.
Althusser’e göre kapitalizm üretken bir sistem olarak üretim koşullarını yeniden üretir. Yeniden üretim işgücünün düzenin kurallarına uymasının sürdürülmesidir. İş gücünün üretilmesi aileyi[Only Registered Users Can See Links] ustalığın ve tekniklerin öğrenilmesi öğretim ve eğitim sistemini gerektirir.
Devlet toplumsal üretimin toplumun tümünün rızasıyla yapılmasını uzun dönemde sermayenin ve yönetici sınıf bloğunun hegemonyasını sürdürmesini güvence altına alan yapıdır. Üretimin yapıldığı aygıtlar[Only Registered Users Can See Links] devlet tarafından örgütlenmiş olsun olmasın Devletin İdeolojik Aygıtlarıdır (DİA).
Bazı Seçme Eserleri
Türkçedeki Mevcut Eserleri
- Montesquieu Siyaset ve Tarih İthaki Yayınları
- Marx İçin İthaki Yayınları İthaki Yayınları
- Yeniden - Üretim Üzerine İthaki Yayınları
- Sanat Üzerine Yazılar 1 Felsefi ve Siyasi Yazılar İthaki Yayınları
- Lenin ve Felsefe İthaki Yayınları
- John Lewis'e Cevap İthaki Yayınları
- Güncel Müdahaleler İthaki Yayınları
- Felsefe ve Bilimadamlarının Kendiliğinden Felsefesi (1967) İthaki Yayınları
- İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları İthaki Yayınları
- Tutsaklık Güncesi Can Yayınları
- Özeleştiri Ögeleri Belge Yayınları
- Gelecek Uzun Sürer Can Yayınları
- Makyavel'in Yalnızlığı ve Başka Metinler Althusser'in Mirası Epos Yayınları
- Kapital'i Okumak Belge Yayınları
- İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları İletişim Yayınları
Yayımlanan Eserleri
- Montesqieu[Only Registered Users Can See Links] politika ve tarih (Montesquieu[Only Registered Users Can See Links] la politique et l'histoire)[Only Registered Users Can See Links] PUF[Only Registered Users Can See Links] 1959.
- Marx İçin (Pour Marx)[Only Registered Users Can See Links] Maspero[Only Registered Users Can See Links] « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1965.
- Kapital'i okumak (Lire Le Capital)[Only Registered Users Can See Links] (Etienne Balibar[Only Registered Users Can See Links] Roger Establet[Only Registered Users Can See Links] Pierre Macherey ve Jacques Rancière'le birlikte)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 2 cilt[Only Registered Users Can See Links] 1965.
- Lenin ve Felsefe (Lénine et la philosophie)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1969.
- John Lewis'e cevap (Réponse à John Lewis)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1973.
- Felsefe ve bilim adamlarının kendiliğinden felsefesi[Only Registered Users Can See Links] Philosophie et philosophie spontanée des savants (1967)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1974.
- Özeleştirinin temelleri (Éléments d'autocritique)[Only Registered Users Can See Links] Hachette « Analiz » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1974.
- Konumlar (Positions)[Only Registered Users Can See Links] Éditions Sociales[Only Registered Users Can See Links] 1976.
- XXII. Kongre (XXII'e Congrès)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1977.
- Komünist parti'de daha fazla süremeyecek olan (Ce qui ne peut plus durer dans le parti communiste)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram dizisi »[Only Registered Users Can See Links] 1978.
- Gelecek uzun sürer (L'avenir dure longtemps)[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1992.
- Tutsaklık Güncesi (Journal de captivité[Only Registered Users Can See Links] Stalag #4 1940-1945)[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1992.
- Psikanaliz üzerine yazılar. Freud ve Lacan (Écrits sur la psychanalyse. Freud et Lacan)[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1993.
- Felsefe üzerine (Sur la philosophie)[Only Registered Users Can See Links] Gallimard « Sonsuz » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1994.
- Felsefe ve marksizm: Fernanda Navarro'yla söyleşiler (Philosophie et marxisme : entretiens avec Fernanda Navarro (1984-1987)
- Felsefenin dönüşümü: Grenada Konferansı (La Transformation de la philosophie : conférence de Grenade) (1976).
- Felsefi ve politik yazılar 1 (Écrits philosophiques et politiques 1)[Only Registered Users Can See Links] derleyen: François Matheron[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1994.
- İyi duygular enternasyonali (L'internationale des bons sentiments) (1946)
- Hegel'e dönüş (Le retour à Hegel) (1950)
- Evlilik müstehcenliği hakkında (Sur l'obscénité conjugale) (1951)
- Sınırları içinde Marx (Marx dans ses limites) (1978)
- Yeniden üretim üzerine (Sur la reproduction)[Only Registered Users Can See Links] PUF[Only Registered Users Can See Links] « Güncel Marx Tartışmaları» dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1995.
- Felsefi ve politik yazılar 2 (Écrits philosophiques et politiques 2)[Only Registered Users Can See Links] derleyen: François Matheron[Only Registered Users Can See Links] Stock / Imec[Only Registered Users Can See Links] 1997.
- Machiavelli ve biz (Machiavel et nous) (1972-1986)
- Feurbach üzerine (Sur Feuerbach) (1967)
- Lévi Strauss üzerine (Sur Lévi Strauss) (1966)
- Brecht ve Marx üzerine (Sur Brecht et Marx) (1968)
- Cremonini[Only Registered Users Can See Links] soyutun ressamı[Only Registered Users Can See Links] (Cremoni[Only Registered Users Can See Links] peintre de l'abstrait) (1977)
- Lam (1977)
- Machiavelli'nin yalnızlığı (Solitude de Machiavel)[Only Registered Users Can See Links] Yves Sintomer'nin sunuşuyla[Only Registered Users Can See Links] PUF « Güncel Marx Tartışmaları» dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1998.
Cezayir’de doğdu ve ileride felsefe profesörü olacağı École Normale Supérieure’de okudu. Fransız Komünist Partisi ’nin önde gelen akademik sözcülerindendi ve argümanları sosyalist projenin ideolojik kuruluşuna dönük çeşitli karşıt iddialara birer yanıttı. Bunlar hem Marksist toplum bilimi ve ekonomiyi etkilemeye başlayan deneyciliğin/ampirizmin etkisini hem de Avrupa Komünist Partileri'nde bölünmeye neden olmaya başlayan insancıl ve demokratik sosyalist yönelimlere dönük artan ilgiyi içeriyordu. Althusser’in[Only Registered Users Can See Links] diğer Fransız Yapısalcılık okullarıyla ilişkisi basit bir ilgi olmamasına ve Yapısalcılık düşüncesine ciddi eleştiriler getirmesine rağmen[Only Registered Users Can See Links] çoğunlukla Yapısalcı Marksist bir düşünür olarak kabul edilmiştir.
Althusser'in Felsefesi
Althusser’in erken dönem çalışmaları[Only Registered Users Can See Links] Karl Marks ’ın Kapital’ini Althusser ve öğrencilerinin yoğun bir felsefi tekrar okumalarını bir araya getiren etkileyici Kapital’i Okumak isimli çalışmayı içerir. Kitap “politik ekonominin eleştirisi” olarak Marksist teorinin felsefi durumunu ve bunun nesnesini yansıtır. Bu çalışmanın İngilizce çevirisi sadece Althusser ve Étienne Balibar’ın yazılarını içerirken[Only Registered Users Can See Links] esas Fransızca kitapta Jacques Ranciere [Only Registered Users Can See Links] Pierre Macherey ve diğerlerinin ek makaleleri de bulunmaktadır. Proje[Only Registered Users Can See Links] Marksizm dahilinde[Only Registered Users Can See Links] Althusser’in çok yakın ilişki içinde olduğu Jacques Lacan tarafından üstlenilen Freud’a çağdaş psikoanalitik dönüş çalışması ile oldukça benzerdir. (Althusser’in Lacan ile kişisel ve mesleki ilişkisi çok karmaşıktı; ikili bazen çok yakın arkadaş ve dost bazen düşmandılar) Bazen kendisi[Only Registered Users Can See Links] argümanlarını çelişkiyi tahrik etmek için kasten abartsa da[Only Registered Users Can See Links] Althusser’in bir çok teorik pozisyonu Marksist felsefede oldukça etkili olmuştur. Althusser Genç Marx Hakkında adlı eserinde bilim felsefecisi Gaston Bachelard’dan aldığı bir terimi Genç Marks’ın “Hegel ve Feuerbach etkisindeki” yazıları ile daha sonraki Marksist yazıları arasındaki “epistemolojik kopuşu” ortaya koymak için kullanmıştır. Marksizm ve Hümanizm adlı eseri[Only Registered Users Can See Links] bir burjuva ideolojisi olan hümanizmin yansımaları olarak sık sık Marksistler tarafından öne sürülen “insan potansiyeli” ve “insan doğası” gibi düşüncelerin yanlışlığını ortaya koyan Marksist teorinin güçlü bir hümanizm karşıtı tezini ortaya koydu. Çelişki ve Üst-Belirlenme adındaki çalışmasında[Only Registered Users Can See Links] politik durumlarda çoklu nedenselliğin daha karmaşık bir modelinin “çelişki” düşüncesinin yerini alması için psikanalizden üst belirlenme düşüncesini ödünç almıştır ( Antonio Gramsci’nin hegemonya düşüncesi ile oldukça yakın bir düşüncedir) Althusser daha çok bir ideoloji teorisyeni olarak bilinir[Only Registered Users Can See Links] en çok tanınan eseri İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları: Bir Soruşturmaya Dönük Notlar’dır. Çalışma aynı zaman da Antonio Gramsci’nin hegemonya teorisine dayanarak ideolojinin kapsamını oluşturur. Hegemonyanın sonuç olarak tamamen politik güçler tarafından oluşturulduğu yerde[Only Registered Users Can See Links] ideoloji Freud’un ve Jacques Lacan’ın sırasıyla bilinçsiz ve ayna-fazlı düşüncelerini kullanır ve bizim kendinin anlamlı bir içeriğe sahip olarak ulaşmamıza izin verdiği yapı ve sistemleri tanımlar. Althusser için bu yapılar[Only Registered Users Can See Links] hem bastırmanın hem de kaçınılmazlığın temsilcileridir – ideolojiden ve onun nesnesi olmaktan kaçmak imkansızdır. İdeoloji ve bilim veya felsefe arasındaki ayrım epistemolojik kopuş ile bir seferde ve her şey için sağlanamaz: bu “kopuş” kronolojik olarak sağlanan bir olay değil işleyiştir. Nihai bir zafer yerine ideolojiye karşı sürekli bir mücadele söz konusudur: İdeolojinin tarihi yoktur.
Üretimin nihai koşulu üretim koşullarının yeniden üretilmesidir. Bu yeniden üretim[Only Registered Users Can See Links] üretim güçlerinin yeniden üretimi (iş gücü) ve var olan yeniden üretim ilişkilerinin yeniden üretimi ile olur. Üretim ilişkilerinin yeniden üretilmesi Devletin İdeolojik Aygıtları ile olmaktadır.
Althusser’e göre toplum ekonomik[Only Registered Users Can See Links] siyasal ve ideolojik pratiklerden oluşmaktadır. Burada pratiği Althusser[Only Registered Users Can See Links] belli insan emeği ile etkilenmiş[Only Registered Users Can See Links] belli üretim araçları kullanarak[Only Registered Users Can See Links] belli bir ürünün iletişim süreci olarak tanımlar.
Althusser’e göre kapitalizm üretken bir sistem olarak üretim koşullarını yeniden üretir. Yeniden üretim işgücünün düzenin kurallarına uymasının sürdürülmesidir. İş gücünün üretilmesi aileyi[Only Registered Users Can See Links] ustalığın ve tekniklerin öğrenilmesi öğretim ve eğitim sistemini gerektirir.
Devlet toplumsal üretimin toplumun tümünün rızasıyla yapılmasını uzun dönemde sermayenin ve yönetici sınıf bloğunun hegemonyasını sürdürmesini güvence altına alan yapıdır. Üretimin yapıldığı aygıtlar[Only Registered Users Can See Links] devlet tarafından örgütlenmiş olsun olmasın Devletin İdeolojik Aygıtlarıdır (DİA).
Bazı Seçme Eserleri
Türkçedeki Mevcut Eserleri
- Montesquieu Siyaset ve Tarih İthaki Yayınları
- Marx İçin İthaki Yayınları İthaki Yayınları
- Yeniden - Üretim Üzerine İthaki Yayınları
- Sanat Üzerine Yazılar 1 Felsefi ve Siyasi Yazılar İthaki Yayınları
- Lenin ve Felsefe İthaki Yayınları
- John Lewis'e Cevap İthaki Yayınları
- Güncel Müdahaleler İthaki Yayınları
- Felsefe ve Bilimadamlarının Kendiliğinden Felsefesi (1967) İthaki Yayınları
- İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları İthaki Yayınları
- Tutsaklık Güncesi Can Yayınları
- Özeleştiri Ögeleri Belge Yayınları
- Gelecek Uzun Sürer Can Yayınları
- Makyavel'in Yalnızlığı ve Başka Metinler Althusser'in Mirası Epos Yayınları
- Kapital'i Okumak Belge Yayınları
- İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları İletişim Yayınları
Yayımlanan Eserleri
- Montesqieu[Only Registered Users Can See Links] politika ve tarih (Montesquieu[Only Registered Users Can See Links] la politique et l'histoire)[Only Registered Users Can See Links] PUF[Only Registered Users Can See Links] 1959.
- Marx İçin (Pour Marx)[Only Registered Users Can See Links] Maspero[Only Registered Users Can See Links] « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1965.
- Kapital'i okumak (Lire Le Capital)[Only Registered Users Can See Links] (Etienne Balibar[Only Registered Users Can See Links] Roger Establet[Only Registered Users Can See Links] Pierre Macherey ve Jacques Rancière'le birlikte)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 2 cilt[Only Registered Users Can See Links] 1965.
- Lenin ve Felsefe (Lénine et la philosophie)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1969.
- John Lewis'e cevap (Réponse à John Lewis)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1973.
- Felsefe ve bilim adamlarının kendiliğinden felsefesi[Only Registered Users Can See Links] Philosophie et philosophie spontanée des savants (1967)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1974.
- Özeleştirinin temelleri (Éléments d'autocritique)[Only Registered Users Can See Links] Hachette « Analiz » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1974.
- Konumlar (Positions)[Only Registered Users Can See Links] Éditions Sociales[Only Registered Users Can See Links] 1976.
- XXII. Kongre (XXII'e Congrès)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1977.
- Komünist parti'de daha fazla süremeyecek olan (Ce qui ne peut plus durer dans le parti communiste)[Only Registered Users Can See Links] Maspero « Kuram dizisi »[Only Registered Users Can See Links] 1978.
- Gelecek uzun sürer (L'avenir dure longtemps)[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1992.
- Tutsaklık Güncesi (Journal de captivité[Only Registered Users Can See Links] Stalag #4 1940-1945)[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1992.
- Psikanaliz üzerine yazılar. Freud ve Lacan (Écrits sur la psychanalyse. Freud et Lacan)[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1993.
- Felsefe üzerine (Sur la philosophie)[Only Registered Users Can See Links] Gallimard « Sonsuz » dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1994.
- Felsefe ve marksizm: Fernanda Navarro'yla söyleşiler (Philosophie et marxisme : entretiens avec Fernanda Navarro (1984-1987)
- Felsefenin dönüşümü: Grenada Konferansı (La Transformation de la philosophie : conférence de Grenade) (1976).
- Felsefi ve politik yazılar 1 (Écrits philosophiques et politiques 1)[Only Registered Users Can See Links] derleyen: François Matheron[Only Registered Users Can See Links] Stock / IMEC[Only Registered Users Can See Links] 1994.
- İyi duygular enternasyonali (L'internationale des bons sentiments) (1946)
- Hegel'e dönüş (Le retour à Hegel) (1950)
- Evlilik müstehcenliği hakkında (Sur l'obscénité conjugale) (1951)
- Sınırları içinde Marx (Marx dans ses limites) (1978)
- Yeniden üretim üzerine (Sur la reproduction)[Only Registered Users Can See Links] PUF[Only Registered Users Can See Links] « Güncel Marx Tartışmaları» dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1995.
- Felsefi ve politik yazılar 2 (Écrits philosophiques et politiques 2)[Only Registered Users Can See Links] derleyen: François Matheron[Only Registered Users Can See Links] Stock / Imec[Only Registered Users Can See Links] 1997.
- Machiavelli ve biz (Machiavel et nous) (1972-1986)
- Feurbach üzerine (Sur Feuerbach) (1967)
- Lévi Strauss üzerine (Sur Lévi Strauss) (1966)
- Brecht ve Marx üzerine (Sur Brecht et Marx) (1968)
- Cremonini[Only Registered Users Can See Links] soyutun ressamı[Only Registered Users Can See Links] (Cremoni[Only Registered Users Can See Links] peintre de l'abstrait) (1977)
- Lam (1977)
- Machiavelli'nin yalnızlığı (Solitude de Machiavel)[Only Registered Users Can See Links] Yves Sintomer'nin sunuşuyla[Only Registered Users Can See Links] PUF « Güncel Marx Tartışmaları» dizisi[Only Registered Users Can See Links] 1998.