ceyLin
23 November 2008, 15:16
Hazırlayan: Prof. Dr. Şebnem Rasime K. Fincancı
İstanbul ÜniversitesiTıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı
Şiddet ne olduğunun ötesinde[Only Registered Users Can See Links] nasıl temsil edildiğinin sorgulanması gereken ve tam da bu temsil ediliş biçimleri nedeniyle hekimin ilgi alanına giren bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Şiddetin ne olduğu sorusuna verilecek yanıtlar tartışılabilir açıklamalar olabilirse de[Only Registered Users Can See Links] temsil edilişinin insanda gözlenen boyutu sözcüğün kullanım alanları arasında yer alan “bedene zor uygulama” “bedensel zedelenme”ye neden olma ve “rahatça gelişmesini ya da tamamlanmasını engellemek üzere bazı doğal süreçlere[Only Registered Users Can See Links] alışkanlıklara[Only Registered Users Can See Links] vb. yersiz kısıtlamalar getirme” tanımları[Only Registered Users Can See Links] şiddetin tıp uygulaması içinde gözlenebilir ve ölçülebilir özellikleri olarak ortaya çıkmaktadır.
Kadına yönelik şiddetin toplumsal şiddeti yeniden üreten boyutu[Only Registered Users Can See Links] toplumsal yansımaları ve bireyin gördüğü zarar olarak iki yönlü etkisi bir halk sağlığı sorunu olarak bu sürecin değerlendirilmesi ve önlemlerinin tartışılmasını zorunlu kılmaktadır.
Birleşmiş Milletler’in “Kadına Yönelik Şiddetin Yok Edilmesi Bildirisi” kadına yönelik şiddeti “cinsiyete dayalı ve kadınlarda fiziksel cinsel psikolojik herhangi bir zarar ve üzüntü sonucunu doğuran veya bu sonucunu doğuran veya bu sonucu doğurmayısa yönelik özel yaşamda veya kamu yaşamında gerçekleşebilen her türlü davranış[Only Registered Users Can See Links] tehdit[Only Registered Users Can See Links] baskı veya özgürlüğün aaafi biçimde engellenmesidir” diye tanımlanmaktadır.
Kadına yönelik şiddet için yasal önlemler alınması sürecinde tıbbi araştırma sonuçlarının nesnel kriterlere göre değerlendirilmiş olması[Only Registered Users Can See Links] şiddetin türü[Only Registered Users Can See Links] niteliği ve uygulayıcılarının yanılmayısa yer bırakmaksızın saptanması için önem taşımaktadır. Bu sürete düzenlenecek olan adli raporlarda; travma niteliğini aydınlatmayısa yönelik olarak tıbbi verilerin yorumlanması gerekmektedir. Yapılan yorumlar ölçülebilir ve sınanabilir olmalıdır. Böylece düzenlenen adli raporların bilimsel niteliği sorgulanabilir ve denetlenebilir.
Kadınların şiddeti kurumsal düzleme yansıtmadıkları ve belgelenen şiddetin yaşadıkları oranda olmadığı birçok çalışmada bildirilmektedir. Gözlenen bu eksikliğin[Only Registered Users Can See Links] şiddetin türü ve toplumsal algılanışı ile ilişkisi önem taşımaktadır.
Belgelenen şiddet eylemlerinde tüm kadınların ¼’ünün şiddeti bir biçimi ile yaşadığı[Only Registered Users Can See Links] bu şiddetin ¾’ünün kadına eşi tarafından yöneltildiği[Only Registered Users Can See Links] buna karşın erkeğe yönelik şiddetin 4/5’inin eşi dışında kişilerce ve evin dışında gerçekleştirildiği belirtilmektedir.
Kadının yoğun olarak şiddetle karşılaşmasının toplumsal sonuçları ağır olmaktadır. Şiddeti yaşayan kadınların çocuklarında istismarın daha yüksek oranda gözlendiği[Only Registered Users Can See Links] bu çocukların %85’inin şiddete çocukluk döneminde tanık olduğu ve potansiyel şiddet uygulayıcıları veya kurbanları olarak yetiştikleri bildirilmektedir. Fiziksel ve mental hastalıklarda artışa bağlı olarak kadınların hastane başvurularında artış olması[Only Registered Users Can See Links] kendi ve yakın çevresinin yaşam kalitesinin bozulması[Only Registered Users Can See Links] üretkenliğinin azalması yaşanan şiddetin toplumsal boyutunun ve toplum içinde sürekliliğinin göstergeleridir.
Çocukluk ve erişkinlik döneminde şiddete maruz kalma fizik bulguların ötesinde[Only Registered Users Can See Links] depresyon[Only Registered Users Can See Links] kaygı ve somatizasyon ölçeğinde yüksek değerler[Only Registered Users Can See Links] özsaygı yitimi[Only Registered Users Can See Links] yüksek intihar girişim oranları[Only Registered Users Can See Links] artmış alkol ve madde kullanımı ile kendisini göstermektedir. Şiddete maruz kalan kadınlarda intihar oranının 4-8 kat fazla olduğu bildirilmektedir.
Şiddete uğrayan kadınların sağlık kuruluşlarına başvurularında şiddeti dile getirmemeleri[Only Registered Users Can See Links] başvuru yakınmalarının yorgunluk[Only Registered Users Can See Links] baş ağrıları[Only Registered Users Can See Links] göğüs ağrıları[Only Registered Users Can See Links] sindirim sistemi bozuklukları[Only Registered Users Can See Links] nefes darlığı ve pelvik ağrılar gibi somatizasyon belirtileri olması ve şiddetle ilişkilendirmeyi düşünmediğimiz bu yakınmalar ile sağlık kurumlarına başvurmaları şiddetin sessiz kalmasına yol açmaktadır.
Fizik bulgular ile sağlık kuruluşuna başvuran kadınlarda yaralanmalar en sık baş[Only Registered Users Can See Links] yüz[Only Registered Users Can See Links] boyun[Only Registered Users Can See Links] göğüs ve karın bölgesinde olmaktadır. Eklem yaralanmaları[Only Registered Users Can See Links] görme ve işitme bozuklukları[Only Registered Users Can See Links] yanıklar[Only Registered Users Can See Links] ısırıklar[Only Registered Users Can See Links] hematom[Only Registered Users Can See Links] kırıklar[Only Registered Users Can See Links] kesik ve sıyrıklar[Only Registered Users Can See Links] enflamasyonlar[Only Registered Users Can See Links] delici alet yaralanmaları[Only Registered Users Can See Links] çıkıklar[Only Registered Users Can See Links] incinmeler görülebilmekte[Only Registered Users Can See Links] şiddet ölümle de sonuçlanabilmektedir. Fizik bulguların varlığında[Only Registered Users Can See Links] düzenlenen adli raporda bu bulguların yer alması ve şiddetin belgelenmesi mümkün olabilmektedir.
Türk Ceza Yasasının 456. Maddesinde yer alan “akli melekelerinde teşevvüş”[Only Registered Users Can See Links] psikolojik durumun bozulması sonucu çok sık olarak gözardı edilmektedir.
Şiddetin iktidar ilişkisinin parçası olduğu koşullarda en ağır hasarın kişinin varoluşuna yönelik olacağı ve psikolojik durumun değerlendirilmesinin önemi unutulmamalıdır.
Kadına yönelik şiddetin büyük oranda aile içinde gerçekleşmesi ve iktidar ilişkisinin bir parçası olması nedeniyle psikolojik durum ile ilgili klinik tablo belirgin bazı özellikler göstermektedir. Travma sonrası stres bozukluğunun bir alt grubu olarak tanımlanan HIRPALANMIŞ KADIN SENDROMU; erken dönemde şok[Only Registered Users Can See Links] reddetme[Only Registered Users Can See Links] içe kapanma[Only Registered Users Can See Links] konfüzyon[Only Registered Users Can See Links] küntleşme[Only Registered Users Can See Links] korku ve depresyon bulguları[Only Registered Users Can See Links] geç dönemde ise korku[Only Registered Users Can See Links] kaygı[Only Registered Users Can See Links] yorgunluk[Only Registered Users Can See Links] uykusuzluk[Only Registered Users Can See Links] yeme bozuklukları[Only Registered Users Can See Links] kayıp[Only Registered Users Can See Links] ihanet ve umutsuzluk duygusu ile ortaya çıkmaktadır.
Aile içi şiddet tanısı için uluslar arası standartlarda birçok travma ve istismar ölçekleri hazırlanarak uygulamayısa sokulmuştur. Bunlardan en sık kullanılan bazıları[Only Registered Users Can See Links] The Conflict Tactics Scale.
- Çatışma Yöntemleri Ölçeği (CTS) – 1979 Straus[Only Registered Users Can See Links] The Psychological Violence Towards Women Inventory – Kadınlara Yönelik Psikolojik Şiddet Envanteri[Only Registered Users Can See Links] HITS – (Hurt[Only Registered Users Can See Links] Insult[Only Registered Users Can See Links] Threaten[Only Registered Users Can See Links] Scream) ölçeği[Only Registered Users Can See Links] The Abusive Behavior Inventory – İstismar Davranışı Envanteri[Only Registered Users Can See Links] Duluth modeli[Only Registered Users Can See Links] Domestic Violence Inventory” – Aile içi Şiddet Envanteri[Only Registered Users Can See Links] Abuse Assesment Screen (AAS)” – İstismar Belirleme Taraması[Only Registered Users Can See Links] Index of Spouse Abuse (ISA) – Eş istismar indeksi[Only Registered Users Can See Links] Domestic Violence Scene Assesment Screen (DVSAS)” – Aile içi Şiddet Olay Yeri Belirleme Taraması. Women Abuse Screening Tool (WAST)” – Kadın İstismarı Tarama Aracı olarak sıralanabilir.
Psikolojik tanı kriterleri olarak; travma yanıtı oluşturabilecek bir stresör varlığı[Only Registered Users Can See Links] bir aydan uzun süren psikolojik belirtiler[Only Registered Users Can See Links] belirgin algı ve bellek değişiklikleri[Only Registered Users Can See Links] en az 3 kaçınma davranışı (Ö. hafıza kaybı[Only Registered Users Can See Links] iki farklı kişiliğin oluşumu ve depresyon)[Only Registered Users Can See Links] En az 2 belirgin aşırı uyarılmışlık davranışı (Ö. Uyku veya yeme bozukluğu[Only Registered Users Can See Links] tedirginlik ve artmış irkilme) kullanılmaktadır.
Başvuru yakınmalarında şiddet tanımlanmasa ve şiddetin fiziksel bulguları saptanamasa bile[Only Registered Users Can See Links] somatizasyon (ruhsal bir sıkıntının fiziksel bir yakınma halinde ortaya çıkması) belirtileri olarak değerlendirilebilecek yakınmaların hekimlerce değerlendirilmesi ve psikiyatri konsültasyonunun istenmesi önem taşımaktadır. Şiddetin belgelenmesi ve kadına destek verilebilmesi hem şiddete uğrayan kadın[Only Registered Users Can See Links] hem de yansımalarını sıraladığımız toplum için koruyucu ve tedavi edici hekimlik uygulamalarının gerçekleştirilmesini sağlayacaktır.
İstanbul ÜniversitesiTıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı
Şiddet ne olduğunun ötesinde[Only Registered Users Can See Links] nasıl temsil edildiğinin sorgulanması gereken ve tam da bu temsil ediliş biçimleri nedeniyle hekimin ilgi alanına giren bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Şiddetin ne olduğu sorusuna verilecek yanıtlar tartışılabilir açıklamalar olabilirse de[Only Registered Users Can See Links] temsil edilişinin insanda gözlenen boyutu sözcüğün kullanım alanları arasında yer alan “bedene zor uygulama” “bedensel zedelenme”ye neden olma ve “rahatça gelişmesini ya da tamamlanmasını engellemek üzere bazı doğal süreçlere[Only Registered Users Can See Links] alışkanlıklara[Only Registered Users Can See Links] vb. yersiz kısıtlamalar getirme” tanımları[Only Registered Users Can See Links] şiddetin tıp uygulaması içinde gözlenebilir ve ölçülebilir özellikleri olarak ortaya çıkmaktadır.
Kadına yönelik şiddetin toplumsal şiddeti yeniden üreten boyutu[Only Registered Users Can See Links] toplumsal yansımaları ve bireyin gördüğü zarar olarak iki yönlü etkisi bir halk sağlığı sorunu olarak bu sürecin değerlendirilmesi ve önlemlerinin tartışılmasını zorunlu kılmaktadır.
Birleşmiş Milletler’in “Kadına Yönelik Şiddetin Yok Edilmesi Bildirisi” kadına yönelik şiddeti “cinsiyete dayalı ve kadınlarda fiziksel cinsel psikolojik herhangi bir zarar ve üzüntü sonucunu doğuran veya bu sonucunu doğuran veya bu sonucu doğurmayısa yönelik özel yaşamda veya kamu yaşamında gerçekleşebilen her türlü davranış[Only Registered Users Can See Links] tehdit[Only Registered Users Can See Links] baskı veya özgürlüğün aaafi biçimde engellenmesidir” diye tanımlanmaktadır.
Kadına yönelik şiddet için yasal önlemler alınması sürecinde tıbbi araştırma sonuçlarının nesnel kriterlere göre değerlendirilmiş olması[Only Registered Users Can See Links] şiddetin türü[Only Registered Users Can See Links] niteliği ve uygulayıcılarının yanılmayısa yer bırakmaksızın saptanması için önem taşımaktadır. Bu sürete düzenlenecek olan adli raporlarda; travma niteliğini aydınlatmayısa yönelik olarak tıbbi verilerin yorumlanması gerekmektedir. Yapılan yorumlar ölçülebilir ve sınanabilir olmalıdır. Böylece düzenlenen adli raporların bilimsel niteliği sorgulanabilir ve denetlenebilir.
Kadınların şiddeti kurumsal düzleme yansıtmadıkları ve belgelenen şiddetin yaşadıkları oranda olmadığı birçok çalışmada bildirilmektedir. Gözlenen bu eksikliğin[Only Registered Users Can See Links] şiddetin türü ve toplumsal algılanışı ile ilişkisi önem taşımaktadır.
Belgelenen şiddet eylemlerinde tüm kadınların ¼’ünün şiddeti bir biçimi ile yaşadığı[Only Registered Users Can See Links] bu şiddetin ¾’ünün kadına eşi tarafından yöneltildiği[Only Registered Users Can See Links] buna karşın erkeğe yönelik şiddetin 4/5’inin eşi dışında kişilerce ve evin dışında gerçekleştirildiği belirtilmektedir.
Kadının yoğun olarak şiddetle karşılaşmasının toplumsal sonuçları ağır olmaktadır. Şiddeti yaşayan kadınların çocuklarında istismarın daha yüksek oranda gözlendiği[Only Registered Users Can See Links] bu çocukların %85’inin şiddete çocukluk döneminde tanık olduğu ve potansiyel şiddet uygulayıcıları veya kurbanları olarak yetiştikleri bildirilmektedir. Fiziksel ve mental hastalıklarda artışa bağlı olarak kadınların hastane başvurularında artış olması[Only Registered Users Can See Links] kendi ve yakın çevresinin yaşam kalitesinin bozulması[Only Registered Users Can See Links] üretkenliğinin azalması yaşanan şiddetin toplumsal boyutunun ve toplum içinde sürekliliğinin göstergeleridir.
Çocukluk ve erişkinlik döneminde şiddete maruz kalma fizik bulguların ötesinde[Only Registered Users Can See Links] depresyon[Only Registered Users Can See Links] kaygı ve somatizasyon ölçeğinde yüksek değerler[Only Registered Users Can See Links] özsaygı yitimi[Only Registered Users Can See Links] yüksek intihar girişim oranları[Only Registered Users Can See Links] artmış alkol ve madde kullanımı ile kendisini göstermektedir. Şiddete maruz kalan kadınlarda intihar oranının 4-8 kat fazla olduğu bildirilmektedir.
Şiddete uğrayan kadınların sağlık kuruluşlarına başvurularında şiddeti dile getirmemeleri[Only Registered Users Can See Links] başvuru yakınmalarının yorgunluk[Only Registered Users Can See Links] baş ağrıları[Only Registered Users Can See Links] göğüs ağrıları[Only Registered Users Can See Links] sindirim sistemi bozuklukları[Only Registered Users Can See Links] nefes darlığı ve pelvik ağrılar gibi somatizasyon belirtileri olması ve şiddetle ilişkilendirmeyi düşünmediğimiz bu yakınmalar ile sağlık kurumlarına başvurmaları şiddetin sessiz kalmasına yol açmaktadır.
Fizik bulgular ile sağlık kuruluşuna başvuran kadınlarda yaralanmalar en sık baş[Only Registered Users Can See Links] yüz[Only Registered Users Can See Links] boyun[Only Registered Users Can See Links] göğüs ve karın bölgesinde olmaktadır. Eklem yaralanmaları[Only Registered Users Can See Links] görme ve işitme bozuklukları[Only Registered Users Can See Links] yanıklar[Only Registered Users Can See Links] ısırıklar[Only Registered Users Can See Links] hematom[Only Registered Users Can See Links] kırıklar[Only Registered Users Can See Links] kesik ve sıyrıklar[Only Registered Users Can See Links] enflamasyonlar[Only Registered Users Can See Links] delici alet yaralanmaları[Only Registered Users Can See Links] çıkıklar[Only Registered Users Can See Links] incinmeler görülebilmekte[Only Registered Users Can See Links] şiddet ölümle de sonuçlanabilmektedir. Fizik bulguların varlığında[Only Registered Users Can See Links] düzenlenen adli raporda bu bulguların yer alması ve şiddetin belgelenmesi mümkün olabilmektedir.
Türk Ceza Yasasının 456. Maddesinde yer alan “akli melekelerinde teşevvüş”[Only Registered Users Can See Links] psikolojik durumun bozulması sonucu çok sık olarak gözardı edilmektedir.
Şiddetin iktidar ilişkisinin parçası olduğu koşullarda en ağır hasarın kişinin varoluşuna yönelik olacağı ve psikolojik durumun değerlendirilmesinin önemi unutulmamalıdır.
Kadına yönelik şiddetin büyük oranda aile içinde gerçekleşmesi ve iktidar ilişkisinin bir parçası olması nedeniyle psikolojik durum ile ilgili klinik tablo belirgin bazı özellikler göstermektedir. Travma sonrası stres bozukluğunun bir alt grubu olarak tanımlanan HIRPALANMIŞ KADIN SENDROMU; erken dönemde şok[Only Registered Users Can See Links] reddetme[Only Registered Users Can See Links] içe kapanma[Only Registered Users Can See Links] konfüzyon[Only Registered Users Can See Links] küntleşme[Only Registered Users Can See Links] korku ve depresyon bulguları[Only Registered Users Can See Links] geç dönemde ise korku[Only Registered Users Can See Links] kaygı[Only Registered Users Can See Links] yorgunluk[Only Registered Users Can See Links] uykusuzluk[Only Registered Users Can See Links] yeme bozuklukları[Only Registered Users Can See Links] kayıp[Only Registered Users Can See Links] ihanet ve umutsuzluk duygusu ile ortaya çıkmaktadır.
Aile içi şiddet tanısı için uluslar arası standartlarda birçok travma ve istismar ölçekleri hazırlanarak uygulamayısa sokulmuştur. Bunlardan en sık kullanılan bazıları[Only Registered Users Can See Links] The Conflict Tactics Scale.
- Çatışma Yöntemleri Ölçeği (CTS) – 1979 Straus[Only Registered Users Can See Links] The Psychological Violence Towards Women Inventory – Kadınlara Yönelik Psikolojik Şiddet Envanteri[Only Registered Users Can See Links] HITS – (Hurt[Only Registered Users Can See Links] Insult[Only Registered Users Can See Links] Threaten[Only Registered Users Can See Links] Scream) ölçeği[Only Registered Users Can See Links] The Abusive Behavior Inventory – İstismar Davranışı Envanteri[Only Registered Users Can See Links] Duluth modeli[Only Registered Users Can See Links] Domestic Violence Inventory” – Aile içi Şiddet Envanteri[Only Registered Users Can See Links] Abuse Assesment Screen (AAS)” – İstismar Belirleme Taraması[Only Registered Users Can See Links] Index of Spouse Abuse (ISA) – Eş istismar indeksi[Only Registered Users Can See Links] Domestic Violence Scene Assesment Screen (DVSAS)” – Aile içi Şiddet Olay Yeri Belirleme Taraması. Women Abuse Screening Tool (WAST)” – Kadın İstismarı Tarama Aracı olarak sıralanabilir.
Psikolojik tanı kriterleri olarak; travma yanıtı oluşturabilecek bir stresör varlığı[Only Registered Users Can See Links] bir aydan uzun süren psikolojik belirtiler[Only Registered Users Can See Links] belirgin algı ve bellek değişiklikleri[Only Registered Users Can See Links] en az 3 kaçınma davranışı (Ö. hafıza kaybı[Only Registered Users Can See Links] iki farklı kişiliğin oluşumu ve depresyon)[Only Registered Users Can See Links] En az 2 belirgin aşırı uyarılmışlık davranışı (Ö. Uyku veya yeme bozukluğu[Only Registered Users Can See Links] tedirginlik ve artmış irkilme) kullanılmaktadır.
Başvuru yakınmalarında şiddet tanımlanmasa ve şiddetin fiziksel bulguları saptanamasa bile[Only Registered Users Can See Links] somatizasyon (ruhsal bir sıkıntının fiziksel bir yakınma halinde ortaya çıkması) belirtileri olarak değerlendirilebilecek yakınmaların hekimlerce değerlendirilmesi ve psikiyatri konsültasyonunun istenmesi önem taşımaktadır. Şiddetin belgelenmesi ve kadına destek verilebilmesi hem şiddete uğrayan kadın[Only Registered Users Can See Links] hem de yansımalarını sıraladığımız toplum için koruyucu ve tedavi edici hekimlik uygulamalarının gerçekleştirilmesini sağlayacaktır.