18. yüzyıla bilimsel devrimin kimya ve biyolojide kendini duyurduğu dönem diye bakılabilir. Biyolojide ilk önemli girişimi Fransız doğa bilgini Buffon'a (1707-1788) borçluyuz. Yaşamını doğa tarihi incelemelerine adayan Buffon canlıların sınıflanmasına ilişkin Aristoteles sistemini düzeltme ve geliştirme amacındaydı. İlgilendiği konuların başında evrim geliyordu. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve diğer kalıntılara dayanarak canlı ve cansız dünyada hemen her şeyin evrim sürecinde oluştuğu görüşündeydi. Tahmin edileceği gibi bu görüşün dile getirilmesiyle kilise ayağa kalkar; Buffon sonunda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] "Dünyanın oluşumuna ilişkin söylediğim her şeyi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] özellikle kutsal kitapta yazılanlara ters düşen sözlerimi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] geri alıyorum[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]" demek zorunda kalır.
.
Ancak evrimin başka çevrelerde de ilgi konusu olduğunu görüyoruz. Condorcet[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Lord Monboddo[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Cuvier gibi düşünürlerin[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insanın ilkel yaşamdan ileri uygarlık düzeyine geçiş sürecini bir ilerleme olarak işlemeleri evrim düşüncesinin yaygınlık kazanmasını kolaylaştıran bir gelişmedir. İnsanın sosyal ve kültürel yaşamında ilerleme varsa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] biyolojik yaşamında niçin olmasın? Evrim kilisenin tutumuna karşın çağın ilgi odaklarından biridir[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] artık!

Ünlü İsveç [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]çisi Linnaeus'un (1707-1778) modern sınıflama yönteminin temelini oluşturan çalışması biyolojide evrim düşüncesine güç kazandıran başka bir çalışmadır. Buffon ile Linnaeus[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] belki de kilisenin baskısı nedeniyle[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] evrimin yalnızca tür içinde olabileceği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dolayısıyla bir türün başka bir türe dönüşemeyeceği görüşünde birleşmişlerdi. 19. yüzyıla gelindiğinde dinsel bağnazlık eski etkisini büyük ölçüde yitirmiş ya da yitirmeye yüz tutmuştur. Darwin'in dedesi Erasmus Darwin (1731-1802) de Buffon gibi canlıların yaşam dönemlerinde uğradıkları değişikliklerin yeni kuşaklara geçmesiyle evrimleştiği görüşündeydi. Bu düşünceyi daha belirgenleştiren Fransız doğa bilgini Lamarck (1744-1829) evrim konusunda kapsamlı ve tutarlı ilk kuramı oluşturan kişidir.


Lamarck'ın evrim kuramını ana çizgileriyle şöyle belirtebiliriz:

(1) Uzun çağlar alan evrim sürecinde karmaşık organizmalar basit canlılardan türemiştir.
(2) Evrim sürecinde canlılar yaşam çevreleriyle uyum kurmuş[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] değişen çevre koşullarına göre yeni biçimler almışlardır. Aynı türden değişik formların ortaya çıkmasına olanak vardır; türler sanıldığının tersine sabit değildir.
(3) Türlerin evcilleştirme ve yapay üretme yoluyla kısa zamanda yapısal değişim geçirmesi olanaklıdır. Bunufı sayısız örneklerini çiftliklerdeki başarılı ıslah çalışmaların da görmekteyiz.
(4) Evrim sürecinin devamı için karmaşık organizmalara dönüşen basit canlıların yerini yeni basit canlıların doldurması gerekir. Lamarck bu yenilenmenin sürekli spontane üremeyle sağlandığı görüşündeydi.
(5) Böyle bir evrim sürecinin kaçınılmaz sonucu canlı dünyanın en basitten en karmaşık organizmalara ulaşan bir gelişmeler dizisi oluşturmasıdır. Bunun böyle olmadığını farkeden Lamarck dizideki boşluklarla düzensizliği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] canlıların değişen çevre koşullarına ayak uydurma çabalarıyla açıklama yoluna gider.
(6) Bireylerin kendi yaşamlarında edindikleri avantajlı özelliklerin kalıtsal yoldan yeni kuşaklara geçtiği tezi. Kuramına işlerlik kazandırması bakımından bu tezi özellikle işleyen Lamarck[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kalıtımda kullanışın (ya da kullanışsızlığın) etkisini vurgulamıştır. Örneğin[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sürünme alışkanlıgına kendini bırakan yılanın yürüme organlarını yitirmesi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ya da yüksek ağaç dallarına uzanarak beslenen zürafaların sonunda uzun boyunlu olması.

Buffon[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kalıtsal değişmeleri çevresel koşullardaki değişikliklerle açıklıyordu. Çevresel modifikasyonların kalıtsallığını kabul eden Lamarck ise özellikle kullanış ya da kullanışsızlık etkisini önemsiyordu.

Lamarck kuramı [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çevrelerinde baştan beri doyurucu bulunmamıştır. Kurama yöneltilen eleştirileri kısaca gözden geçirelim.


Lamarck Kuramının Yetersizliği

Lamarck organizmanın yaşam döneminde edindiği özelliklerin ya da uğradığı modifikasyonların (bunlara çevresel koşullardaki değişiklikler yol açabileceği gibi kullanış ya da kullanışsızlık da neden olabilir) kalıtsal yoldan yeni kuşaklara geçtiği; uzun süre alan bir birikimle evrimsel değişikliğe dönüştüğü görüşündedir. (Buffon evrimi çevre koşullarındaki değişiklikle[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Lamarck ise organizmanın duyduğu ihtiyaca göre organların kullanılışı veya kullanışsızlığıyla açıklıyordu. Lamarck'a göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] değişen çevre koşullarına uyum sağlama çabasında yararlı olmayan organlar kullanılmadığı için giderek körelir; yararlı olan organlar kullanıldığı için gelişme olanağı bulur. Dahası[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] olağanüstü durumlarda ihtiyaca göre oluşan yeni organlar sonraki kuşaklardaki birikimle yeni form ve türlerin oluşmasına yol açar.)

İlk bakışta akla yakın gelen Lamarck kuramının [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çevrelerinde ilgi bulmamasının başlıca nedenlerinden biri kuramın olgusal içerikten yoksun olması[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gereğince kanıtlanmamasıdır. Hatta yakından bakıldığında kuramın birtakım gözlemsel olgulara ters düştüğü bile söylenebilir. Bu olgulardan birkaçına değinelim. Örnek olarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sosyal böceklerden işçi karınca ve işçi arıları alalım. Bunlar üreme bakımından kısırdır; döl vermedikleri için yaşam dönemlerinde edindikleri özellikleri ya da uğradıkları modifikasyonları yeni kuşaklara geçirmelerine olanak yoktur. Oysa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu işçilerin çevreye ve yaşam biçimlerine uyumları son derece ileri bir düzeydedir.

Kuramı yanlışlayan ikinci örnek daha ileri düzeydeki böceklere ilişkindir. Bunlar kısa süren tırtılımsı bir yaşam döneminden sonra yetkin kanatlı biçimleriyle ortaya çıkarlar; sonra bir daha ne büyürler ne de tüylerini dökerler. Üstelik[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunların yapıları ve çoğunlukla hayret verici uyumları katı boynuzumsu maddeden oluşan dış iskeletle belirlenmiştir; öyle ki[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL][Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çevresel etkenler altında ya da egzersizle herhangi bir modifikasyona uğramaz. Krizalit döneminden sonra herhangi bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] olmadığına göre sonraki kuşaklarda evrime dönüşecek bir birikim de söz konusu olamaz elbet.