28 Mart 2001 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen ve 7 Nisan 2001 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 4632 sayılı ‘Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu‘ kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak gönüllü katılıma dayalı ve belirlenmiş katkı esasına göre oluşturulan bireysel emeklilik sisteminin işleyiş ve denetleme kuralları belirlenmiştir.

Bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile
·bireylere emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin yükseltilmesi,
·ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratarak istihdamın artırılması, ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulmasını temin etmek,
amaç niteliğindedir.


Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu Amaç, Kapsam ve Taraflar

Bu kanunu amacı kamu sosyal güvenlik sistemine ilave olarak, katılımcılara emeklilik döneminde ek gelir sağlamak amacı ile, gönüllü katılıma dayalı ve belirlenmiş katkı esasına göre oluşturulan bireysel emeklilik sistemi kapsamında; katılımcıların ve varsa isteğe bağlı olarak işverenlerinin katkılarının toplanmasını, bu kanunda belirtilen emeklilik şirketleri tarafından bireysel emeklilik hesaplarında izlenerek emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirilmesini ve sisteme katılma, ayrılma ve emeklilik koşulları ile katılımcıların hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.

Kanunda potansiyel sistemin dört aktif tarafı bünyesinde içerdiği görülmektedir. Bunlar sırası ile; Katılımcılar ( çalışan ve isteğe bağlı olarak işveren ), emeklilik hesaplarının açıldığı – izlendiği ve saklandığı Emeklilik Şirketi, katkı paylarının değerlendirildiği emeklilik yatırım fonlarını yöneten Portföy Yönetim Şirketi ve emeklilik yatırım fonu varlıklarını muhafaza eden yetkili Saklayıcı Kuruluş. Bunların yanısıra; Sermaye Piyasası Kurulu, Hazine Müsteşarlığı, Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu ve Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı bulunduğu Bakanlık gibi yaptırım gücüne sahip üst organlarda mevcuttur.

Bireysel Emeklilik Sisteminin İşleyişi

18 yaşını dolduran ve kanuni ehliyete haiz herkes bireysel emeklilik sistemine girebilecektir. Sisteme katılacak kişiler emeklilik şirketi ile emeklilik sözleşmesi imzalamak mecburiyetindedirler.

Emeklilik sözleşmesi katılımcının; sisteme girmesine, sistemden ayrılmasına, emekli olmasına, katkılarının ödenmesine, bu katkıların bireysel emeklilik hesaplarında izlenmesine, emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirilmesine ve bireysel emeklilik hesaplarından katılımcılara veya lehdarlarına ödemelerin yapılmasına ilişkin esaslar ile tarafların hak ve yükümlülüklerini içeren ve katılımcılar veya varsa işverenleri ile şirket arasında düzenlenen sözleşmedir.

Katılımcılar, emeklilik sözleşmesinde yer alacak şartlar çerçevesinde, bireysel emeklilik hesaplarındaki birikimlerini aynı şirkete ait birden fazla emeklilik yatırım fonu arasında paylaştırılmasına karar verebilir.

Emeklilik planı ise ise emeklilik sözleşmesinin uygulama biçimini belirleyen teknik esaslardır. Emeklilik planı, plan kapsamında katılımcıya sunulan fonların ünvanlarını, asgari katkı payı tutarlarını, giriş aidatını, yönetim ve fon işletim giderlerini ve bunlara ilişkin hesaplamaları kapsar.

Katılımcılar, sisteme giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra sistemden emekli olmaya hak kazanırlar.

Bireysel emekliliğe hak kazanan katılımcı hesabındaki birikimi toplu olarak talep edebilir. Birikiminin bir kısmını alarak geri kalanının değerlendirilmesinin devamını isteyebilir veya ömür boyu düzenli maaş isteğinde bulunabilir.

Katılımcının emekliliğe hak kazanmadan sistemden ayrılma talebinde bulunması halinde, bireysel emeklilik hesabındaki katkılar getirileri ile birlikte vergi mevzuatındaki ilgili hükümler saklı kalmak kaydıyla katılımcıya ödenir. Bireysel hesabında varsa işverenleri tarafından yapılan katkılar emekliliğe hak kazanmadan talep edilemez. Bireysel emeklilik hesabındaki katılımcının işverenleri tarafından yapılan katkılar katılımcının emekli olmasına kadar emeklilik yatırım fonlarında değerlendirilmeye devam edilir.

Emeklilik Şirketi, katılımcılardan sisteme ilk kez katılmaları sırasında veya yeni bir bireysel emeklilik hesabı açtırmaları halinde giriş aidatı talep edilebilir. Söz konusu giriş aidatları bireysel emeklilik hesabına yapılan katkılardan ayrı olarak azami bir yıl içerisinde taksitler halinde de ödenebilir.

Emeklilik Şirketi fon varlıkları veya fon gelirleri üzerinden yönetim gideri ve fon işletim masrafı kesintisi yapabilir. Bireysel emeklilik hesaplarından yapılacak her türlü kesintilerin ve giriş aidatlarının emeklilik sözleşmesinde açık olarak belirtilmesi zorunludur.

Katılım Paylarının Yatırıma Yönlendirilmesi ve Emeklilik Yatırım Fonları

Katılım payları emeklilik şirketleri tarafından kurulacak ve portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilecek bireysel emeklilik sistemine özel olarak emeklilik yatırım fonları vasıtasıyla yatırıma yönlendirilecektir.

Fon, şirket tarafından emeklilik sözleşmesi çerçevesinde alınan ve katılımcılar adına bireysel emeklilik hesaplarında izlenen katkıların, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre işletilmesi amacıyla oluşturulan malvarlığıdır. Süresiz olarak kurulan fonun tüzel kişiliği yoktur.

Fon portföyü, aşağıda belirtilen para ve sermaye piyasası araçları ile işlemlerinden oluşur:
Nakit, vadeli ve vadesiz mevduat,


Borçlanma araçları(ters repo dahil) ile hisse senetleri,


Kıymetli madenlere ve gayrimenkule dayalı varlıklar,


Repo işlemleri,


Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri,


Borsa para piyasası işlemleri,


Yatırım fonu katılma belgeleri,


Kurulca uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer para ve sermaye piyasası araçları.


Bireysel emeklilik sistemi çerçevesinde kurulacak emeklilik yatırım fonları aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır.
Gelir amaçlı fonlar


Büyüme amaçlı fonlar


Para piyasası fonları



Kıymetli madenler fonları



İhtisaslaşmış fonlar


Diğer fonlar


Bireysel Emeklilik Sisteminde Fon Portföy Sınırlamalarına İlişkin Esaslar
Fon varlıklarının %10'undan fazlası bir ihraçcının para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılamaz. Ayrıca, fonun %5'inden fazla yatırım yaptığı ortaklıkların para ve sermaye piyasası araçlarının toplam tutarı fon varlıklarının %40'ını aşamaz. Devlet iç borçlanma senetleri için bu bentteki sınırlamalar uygulanmaz.


Fon portföyüne borsada işlem gören para ve sermaye piyasası araçlarının alınması esastır. Ancak borsada işlem görmesi koşuluyla, yapılan ilk ihraçlardan da para ve sermaye piyasası aracı alınabilir.


Fon, tek başına hiçbir ortaklıkta sermayenin ya da tüm oy haklarının %5'ine veya daha fazlasına, bir şirketin kurucusu olduğu fonlar ise toplu olarak, hiçbir ortaklıkta sermayenin ya da tüm oy haklarının %20'sinden fazlasına sahip olamaz.


Fon varlıklarının en fazla %5'i risk sermayesi yatırım ortaklıkları tarafından ihraç edilen para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılabilir.


Fon portföyüne şirketin ve portföy yöneticisinin para ve sermaye piyasası araçları satın alınamaz.


Şirketin ve portföy yöneticisinin; sermayesinin %10'undan fazlasına sahip olan hissedarlarının, yönetim kurulu başkan ve üyelerinin, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının, ayrı ayrı ya da birlikte sermayesinin %20'sinden fazlasına sahip oldukları ortaklıklar ile şirketin ve portföy yöneticisinin doğrudan ve dolaylı iştiraklerince çıkarılmış para ve sermaye piyasası araçlarının toplamı, fon varlıklarının %20'sini aşamaz.


Fon varlıklarının en fazla %20'si bir topluluğun para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılabilir. Topluluk, hukuksal yönden birbirinden bağımsız olmakla birlikte sermaye, yönetim ve denetim açısından birbirleriyle ilişkili, faaliyet konuları yönünden aynı sektöre bağlı olsun veya olmasın, organizasyon ve finansman konularının bir ana ortaklık çatısı altında tek merkezden koordine edildiği ana ve bağlı ortaklıklar bütününü ifade eder.


Fon varlıklarının en fazla %20'si Borsa Para Piyasası'nda değerlendirilebilir.


Fon varlıklarının en fazla %10'u yatırım fonu katılma belgelerine yatırılmak suretiyle değerlendirilebilir. Ancak, her bir yatırım fonuna yapılan yatırım tutarı, fon varlıklarının %2'sini geçemez.


Fon varlıklarının en fazla %10'u bankalar nezdinde açtırılacak mevduat hesaplarında değerlendirilebilir. Ancak her bir bankada değerlendirilebilecek tutar fon varlıklarının %2'sini aşamaz.


Fonlar, hisse senetlerini satın aldıkları ortaklıkların herhangi bir şekilde yönetimlerine katılma amacı güdemezler ve yönetimde temsil edilemezler.


Yabancı para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak amacıyla kurulmuş ve bu durumu fon unvan ve içtüzüklerinde belirten fonlar dışında kalan diğer fon türleri portföylerine hiçbir şekilde yabancı para ve sermaye piyasası aracı alamayacaklar ve yabancı bir ülkede kurulu bir banka nezninde mevduat hesabı açamayacaklardır.


Bireysel Emeklilik Sisteminde Fon Türleri ve Ünvanları

Fonlar, doğrudan fonu tanıtması, fonun risk ve getiri yapısı hakkında ek**** yanlış veya yanıltıcı bilgi vermemesi, izahnamede belirtilmesi ve SPK tarafından uygun görülmesi koşuluyla, izahnamelerinde belirtilecek portföy yönetim stratejilerine uygun olarak kurulabilir.

Fon ünvanında belirli bir varlık grubuna yatırım yapıldığı izlenimi uyandıracak bir ibare kullanılması halinde fon varlıklarının en az %80'i oranında ünvanda yer alan söz konusu varlık grubuna yatırım yapmak zorundadır.

Fon türleri belirlenirken, portföy yönetim stratejilerinin uygulanması neticesinde ulaşılmak istenen hedefin objektif olarak tanımlanabilmesi ve fonun bu hedefe ulaşmadaki performansının ölçülebilmesi amacıyla kullanılacak karşılaştırma ölçütünün de izahnamede belirtilmesi zorunludur.

Bireysel Emeklilik Sistemi'nde Katılımcı Yatırım Tercihine İlişkin Kısıtlamalar

Bireysel emeklilik sisteminde, emeklilik şirketinin, katılımcının risk getiri profilini belirlemeye yönelik bir test yapması zorunludur. Katılımcı kişisel risk getiri profilini belirleyen formu doldurup imzalar ve bu form çerçevesinde elde edilen bilgilere göre kendisine verilen tavsiyeler doğrultusunda yatırım kararını verebilir. Katılımcı yatırım tavsiyelerine uymak zorunda değildir.

Katılımcılar emeklilik sözleşmelerinde belirtilen esaslar çerçevesinde fon hesaplarında yatırıma yönlendirilecek katkı paylarının;
en fazla %15'ini, portföyünün en az %80'i yabancı para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonlara,


en az %30'unu ise portföyünün en az %80'ini ters repo dahil devlet iç borçlanma senetlerinin oluşturduğu fonlara yönlendirirler.


Şirket, katılımcıların katkılarının bu türdeki fonlarda değerlendirilmesi konusunda gerekli tedbirleri alır.

Bireysel Emeklilik Sisteminde Katılımcının Portföy Dağılımını Belirlemesi

Birey yönetmelikte belirlenen sınırlamalar dahilinde katılım paylarının yatırıma yönlendirilmesinde uygulanacak yatırım dağılımını belirleyebilir. Yukarıda ifade edilen birey risk getiri profili testi dahi katılımcıyı bilgilendirme amacına yöneliktir.

Katılımcı, katkı payını emeklilik planlarında belirtilen fonlar arasında paylaştırabilir. Katkı payı dağılım oranları veya tutarlarına ilişkin değişiklik yılda azami dört kez yapılabilir.

Katılımcının, mevcut emeklilik sözleşmesindeki katkı payı dağılım oranları veya tutarlarını planda belirlenen sınırlamalar içinde kalacak şekilde yeniden tespit etmesine yönelik bildirim, değişiklik tarihinden en az beş iş günü önce şirkete yazılı olarak yapılır.

Şirket, sözleşmede belirtilmesi kaydı ile emekliliğe hak kazanılmasından asgari üç yıl önce, katılımcının birikimlerinin mali piyasalardaki risklerden etkilenmesini önlemek amacıyla orta ve düşük risk düzeyine sahip fonlara geçişini sağlamak üzere katılımcıya yazılı uyarıda bulunmak zorundadır. atılımcının şirket tarafından yapılan yazılı uyarıyı uygun görmesi halinde, emeklilik planı değişikliğine gidilir.