Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi

İnsan algısında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nesne algılamaya ilişkin kuvvetli eğilimin yanı sıra büyük bir istikrarlılık (stability) vardır. Bir adamın boyu size doğru yaklaştıkça değişiyor gibi görünmez[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] halbuki gözün ağtabakasına (retina) düşen imge gittikçe büyümektedir. Tabak bir açıdan bakıldığında çembere[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] diğer açıdan bakıldığında elipse benzemez; halbuki ağtabakaya düşen imgeler bunlardır.

Pencerenin önünde durduğunuzda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunun ağtabakadaki imgesi dikdörtgen şeklindedir; yandan baktığınızda ise imge bir yamuk şeklini alır. Ancak siz pencereyi dikdörtgen olarak görmeye devam edersiniz. Bütün bu değişik durumlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nesnenin daha önce öğrenilmiş olan nitelikleriyle görüldüğünü örneklemektedir. Fiziksel uyarımdaki farklılıklara rağmen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nesnelerin görüntüleri algı düzeyinde değişmez kalır. Bu tür istikrarlılığa algısal değişmezlik (perceptual constancy) denir.

Şekil Değişmezliği

Yukarıda verilen tabak ve pencere örnekleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] şekil değişmezliği (shape constancy) ilkesiyle ilgilidir. Ne olduğunu bildiğimiz bir nesnenin şekli[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ne taraftan bakarsak bakalım hep aynı kalır. Diğer bir deyişle; değişik açılardan bakılan aşina (familiar) nesneler şekilleri bakımından değişmez olarak algılanır. Burada önemli olan aşinalıktır veya nesnenin neye benzemesi gerektiği konusundaki bilgimizdir. Herhangi bir nedenden ötürü nesneyi tanıyamamamız halinde şekil değişmezliği söz konusu olamaz.

Büyüklük Değişmezliği

Nesne uzaklaştıkça bunun ağtabakadaki imgesi gittikçe küçülür. Halbuki normal olarak insanlar nesneleri hep aynı büyüklükte görürler. Bu olaya (phenomenon) büyüklük değişmezliği (size constancy) denir. Bu değişmezlikte iki etkenin etkisi vardır. Bunlardan ilki[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] şekil değişmezliğinde de söz konusu olan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nesnenin aşinalığı veya kişinin nesnenin niteliği konusunda daha önce öğrendikleridir. Bir erkek erkek olarak algılanmışsa; bizden ne kadar uzakta olursa olsun[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] boyu değişmez bir biçimde algılanacaktır. Bir diğer etken uzaklıktır (distance).

Eğer bir nesne aşina değilse veya herhangi bir büyüklükte olabiliyorsa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] örneğin bir sayfa veya kaya gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] büyüklük değişmezliği ancak nesnenin ne kadar uzakta olduğu bilinerek korunabilir. Bu durumda uzaklık ipuçları önem kazanır. Eğer bir derinlik ipucu şekilde olduğu gibi yapay olarak değiştirilmişse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] büyüklük değişmezliği kaybolur. Şekilde büyük zarf daha uzakta ve bu nedenle de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] daha "büyük" gibi görünmektedir; gerçekte ise bu zarf "küçük" zarftan daha yakındadır. Bu hilenin nasıl sağlandığı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] şeklin açıklamasında anlatılmaktadır.

Büyüklük değişmezliği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] derinlik ipuçlarının tersine bir etki vereceği şekilde değiştirilmesiyle ortadan kalkmıştır. Bu zarflar aynı büyüklüktedir ve gerçekte "büyük" zarf "küçük" zarftan çok daha yakındadır. Daha uzakta olarak görülmesinin nedeni; bunun gri kartın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gri kartın da "küçük" zarfın arkasında gibi görünmesidir. Fakat gerçekte gri kart iki zarf arasında değil[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunların arkasındadır. "Büyük" zarfın köşesi kesilmiş olduğu için bu kart "büyük" zarfın önünde gibi görünmektedir. (Fundamental Photographs.)

Parlaklık Değişmezliği

Algısal değişmezlik parlaklığın algılanılışı için de geçerlidir; nesnelerin beyazlık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] grilik veya siyahlık dereceleri algısal düzeyde değişmezlik gösterir. Parlaklık değişmezliği (brightness constancy) nesnenin üzerine düşen ışık miktarından bağımsızdır[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insanlar örneğin kömürü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ay ışığında da[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] parlak güneş ışığı altında da siyah olarak görürler; aynı koşullarda kar ise daima beyaz olarak görülür. Bu olayın nedeni; algılanan parlaklığın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] parlaklık açısından nesnenin zemine olan oranına bağlı olmasıdır. (Wallach[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 1963). Normal hallerde bu oran[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aydınlatma koşulu ile etkilenmeksizin hep aynı kalır. Işık miktarının azaltılması veya çoğaltılması[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nesne ve zeminin her ikisini de daha parlak veya daha mat yapar; böylece insanlar nesnenin parlaklığını değişmez biçimde algılarlar.