Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi - Johannes Eriugena Kimdir-Felsefesi-Sözleri-Eserleri

İrlandalı olan Johannes Eriugena kral olan Kel Karl'ın daveti üzerine Paris'e gelmiştir. "Saray Okulu"nda bir süre hocalık yapmıştır. Eriugena'dan "Dogmanın Paylaşılması Üzerine" isimli bir eser bugün elimizde bulunmaktadır. Açık mistik dinsel eğilimler içeren bu eser[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Yeni Eflâtunculuğun güçlü bir biçimde etkisi altındadır; nitekim daha sonra bu nedenle kilise tarafından reddedilmiştir.

Eriugena'ya göre doğanın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] birbirinden ayrı olan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dört alam vardır. Önce yaratılmamış olan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] fakat kendisi yaratan doğa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yani "Allah" vardır. Eriugena yaratmayı Yeni Eflâtunculuktaki gibi anlar. Allah'tan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] "Eflatun'un ideleri"ni içeren doğa oluşmuştur.

Bu ikinci alanda tüm varlıkların başlangıçsız ve sonrası olmayan örnekleri bulunur. Doğanın bu ikinci alam Allah tarafından yaratılmıştır. Ancak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kendisi de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yaratma gücüne sahiptir. Çünkü doğanın bu bölümünü oluşturan ideler eşyanın meydana gelmesine neden olur. Doğanın üçüncü alanını[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yaratılmış olan ve kendileri yaratmaktan yoksun bulunan "cisimler" oluşturur.

Son olarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] doğanın bütününde ya da çeşitli alanlarında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yaratılmamış ve artık kendisi de yaratmayan doğaya; yani "Allah"a[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sonunda gerçekleşecek olan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yeniden kavuşma "eğilim"i vardır. Eriugena'nın düşüncesine göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Allah doğanın yalnız başında değil[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sonunda da bulunur. Yani evren[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Allah'tan başlayıp yine Allah'a ulaşan bir devir hareketidir. Doğanın tüm amacı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dönüp dolaşıp sonunda yeniden Allah'a ulaşmaktır.

Eriugena'nın Hıristiyan olmaktan çok Yeni Eflâtuncu olan bu görüşleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynı zamanda "olumsuz ilahiyat"ın da başlangıcı olmuştur. Eriugena'ya göre Allah konusundaki tüm savunduklarımız doğru olmaktan çok yanlıştırlar. Çünkü Allah için "mutlak güç sahibidir[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bütünlüğün (vahdet) kendisidir vb[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]" dediğimde bütün bunlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Allah'ın niteliğini tam olarak ortaya koyamayan ve koyamayacak olan sıfatlardır.

Bir cisme bir sıfat yüklediğimiz zaman[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynı zamanda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu cismin bu niteliğin karşıtı olanlarını dışında bıraktığını söylemiş oluruz. Söz gelişi tebeşire beyazdır demek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynı zamanda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tebeşir siyah değildir demektir de. Ancak Allah konusunda böyle bir yargıda bulunamayız. Çünkü Allah'ın var olduğunu bile söyleyemeyiz[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] zira Allah[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynı zamanda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] her şeyin içinde kaybolduğu bir uçurumdur da.

Görülüyor ki Eriugena için ancak olumsuz ilahiyat mümkündür. Çünkü Allah'a bazı sıfatlar yükleyip de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunların karşıtlarını kendisinden kaldıramıyoruz. Ayrıca Allah'ı "kavramak" da gelişi güzel bir objeyi kavramaya benzemez. Allah'ı kavramak istersek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yalnızca dikkatimizi kendisine yöneltmek yeterli değildir. Bunun için bilinci tümüyle susturmak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tam bir kendinden geçme durumu (cezbe) sağlamak gerekir.

Bu noktada Eriugena felsefesinin tam anlamıyla mistik olan yanıyla tanışmış bulunuyoruz. Bu türden düşüncelere[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yani Allah'ı kavramak için kesinkes bilincin sınırlarını aşmak gerektiği ve Allah ile ancak kendinden geçme durumunda birleşebileceği görüşüne[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Ortaçağ ve Yeniçağın tüm mistiklerinde rastlarız. Ancak gerçek ve saf Skolastiğin bu gibi mistik görüşleri reddedip[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] onlarla kavgaya tutuşmasını doğal karşılamak gerekir. Çünkü gerçek Skolastik[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Allah'ın niteliğini "yargılarla" anlamaya çalışır.

Tüm bu mistik eğilimlerine rağmen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Eriugena'yı tam bir Ortaçağ filozofu sayabiliriz. Çünkü onun felsefesinde de "Allah" asıl konu olarak işlenmiştir. Ortaçağ felsefesi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] her şeyden önce[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir teoloji (ilâhiyat)dir. Doğa konulan bu felsefe için ancak ikinci plânda gelir.

Ortaçağın ilk dönemleri (V.-X. yüzyıllar) Batı için bir gerileme dönemidir. Bu dönemde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Eriugena'dan başka ismini anmaya değer bir özellikte düşünür yoktur. Fakat aynı dönemde "Doğu"nun özellikle örgütlenme durumunda bulunan "İslâm" dünyasının durumu tümüyle başkadır.