Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi - Empedokles Kimdir-Felsefesi-Sözleri-Eserleri

Empedokles Sicilya Adasının güney kıyılarında bulunan Akragas (ya da Agrigentum) şehrinden. Ailesinin şehrin siyasi hayatında pek sözü geçermiş; kendisi de bir aralık başta bulunmuş[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] krallık bile önerilmiş kendisine[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ama kabul etmemiş[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] demokrasiyi öğütlemiş. Fizikçi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hekim[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hatip[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mucizeler gösteren ve arındıran rahip olarak Güney İtalya kentlerinde dolaşmıştır. Ölümü de efsaneleştirilmiştir: Kendisini Etna Yanardağı'na atmış olduğu söylenir – belki de onu Tanrılaştırmak için yapılan çabalardan biri bu -.

Siyasi sürgün olarak Peloponnes’te ölmüş olması ihtimali daha büyük. “Peri physeos” (Doğa üzerine) ve “ Katharmoi” (Arınmalar) adlı iki eseri vardır. Empedokles’in öğretisinin çıkış noktası[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir yandan Parmenides’in savıdır: Meydana gelme ile yok olma diye bir şey yoktur aslında. Ama öbür yandan da Empedokles duyuların bize gösterdiği bir olguyu[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] meydana gelme ile yok olmanın görünüşünü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu olayları açıklamaya çalışır.

Ona göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insanların meydana gelme dedikleri şeyi temel maddelerin bir karışması[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yok olma dedikleri de bu karışmanın dağılmasıdır. Çok büyük parçalardan kurulmuş olan temel maddelerin kendileri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] (bunlara Empedokles[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Rizomata panton= her şeyin kökenleri diyor) meydana gelmemişlerdir[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yok olmazlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] değişmezler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunlar Parmenides’in bengi varlığı gibidir. Doğa bilgisinin gelişmesinde çok önemli bir yeri olan öğe (element) kavramını ilk olarak ortaya koyan Empedokles olmuştur denilebilir.

Öğe[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] burada[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kendi içinde bir cinsten[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] niteliği bakımından değişmeyen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] artık bölünemeyen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yalnız çeşitli hareket durumlarına geçebilen madde demektir. Bu anlayışla da[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Parmenides’in “Varlık” kavramı işe yara bir hale getirilmiş oluyordu. Bu öğeler de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Empedokles’e göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dört tane imişler: Toprak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] su[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ateş[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hava. Empedokles’e göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu dört öğe[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] evren yapısının ancak gereçleridir. Evren bu gereçlerden kurulmuştur. Dört öğenin kendileri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tıpkı Parmenides’in “Varlık”ı gibi değişmez tözler olduklarından[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunların kendisinde bir hareket nedeni bulunamaz; yani bunlar kendiliklerinden birbirleriyle karışamazlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kendiliklerinden bir karışmayı bozamazlar. Onun için doğa açıklamasında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu dört öğenin yanı sıra bir de hareketin bir nedeni[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hareket ettirici bir güç de gerek. Empedokles’e göre [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dört ana – öğeyi birbiriyle karıştıran[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunların karışımlarını yeniden çözen neden de sevgi ile nefrettir. Empedokles’in bu anlayışında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] madde ile kuvvet (oluşu sağlayan neden)[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ilk olarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] iki ayrı ilke olmuşlardır. Aynı zamanda bir hekim olan Empedokles[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] canlıların dünyasına da yakın bir ilgi göstermiştir. Ona göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bitkiler ilk organizmalardır ve hayvanlar gibi canlıdırlar. Empedokles’in insan üzerinde de ilgi çekici gözlemleri var: Kan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insan hayatının ana-taşıyıcısı ve düşünmenin merkezidir. Kanda öğeler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] en olgun bir biçimde birbiriyle karışmışlardır. İnsanın bütün yetenekleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu karışımın olgunluğuna bağlıdır. Bir doğa bilgini olarak duyuların gösterdikleri üzerinde önemle duran Empedokles’in sensualist bilgi öğretisine göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] biz evreni biliyoruz[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çünkü biz de onunla aynı özdeniz[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] biz kendimiz de dört öğeden kurulmuş olduğumuzdan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynı öğelerden kurulmuş olan bir varlığı biliriz.

KAYNAK

Felsefe Tarihi; Prof. Macit Gökberk; Remzi Kitabevi

Ek Bilgiler

Empedokles (M.Ö. 494 - M.Ö. 434)[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Sicilya adasının güney kıyılarında Akragas (ya da Agrigentum) şehrinin sözü geçen ailelerinden birine mensup bir filozof ve bilim adamı.

Doğa filozoflarından biri olan Empedokles[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kendinden önceki doğa filozoflarının temel töz (arkhe) olarak belirlediği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] su[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ateş ve havaya[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] toprağı da ekleyerek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hepsini bir arada kullanan ilk düşünür olmuştur. Empedokles'e göre bu dört temel eleman[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sevgi ve uyuşmazlık (iticilik) gücü ile birleşip ayrılırlar. Bir başka deyişle sevgi ve uyuşmazlık da[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] maddeyi meydana getiren asal tözlerdendir ve değişimleri açıklamak için kullanılmışlardır.

Havanın ayrı bir töz olduğunu deneysel olarak kanıtlamış[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merkez kaç kuvvetini kısmî olarak izah etmiştir. Nefes almanın mekaniği ile güneş tutulmasının mekaniği hakkındaki savları[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ayın yansıyan ışıkla parıldadığını[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bitkilerde cinsiyetin olduğunu ve Dünya'nın küre biçiminde olduğunu ileri sürmesi ile ışığın bir yerden bir yere gitmesi için zaman geçmesi gerektiği konusundaki sözleri bilim adamı yönünü gösterir. Kanın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insan hayatının ana taşıyıcısı ve düşünmenin merkezi olduğunu söyler. Empedokles'e göre; temel öğeler kanda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] en olgun biçimde bir araya gelmişlerdir. İnsanın tüm yetenekleri ise bu karışımın olgunluğuna bağlıdır.

Dini açıdan Pisagor'cudur. "Orpheic" öğretiden de etkilenmiş ve Tanrı olduğunu iddia edip[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bunu kanıtlamak amacıyla Etna dağı kraterine atlayarak ölmüştür.

Ek Bilgiler 2

Parmenides Varlığın var olduğunu ve özdeksel olduğunu savunmuştu. Empedokles yalnızca bu konumu değil[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ama ayrıca Parmenides’in temel düşüncesini[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] varlığın doğmayacağını ya da yitip gidemeyeceğini[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çünkü yokluktan doğmayacağını ve yokluğa geçemeyeceğini de benimsiyordu.

Özdek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] o zaman[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] başlangıçsız ve sonsuzdur; yok edilemezdir. Öte yandan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] değişim yadsınamayacak bir olgudur ve değişimin yanılsama olarak bir yana atılması artık savunulamazdır. O zaman yapılacak tek şey değişim ve devinim varoluşu olgusunu Parmenides’in Varlık -ki ona göre özdeksel olduğunu anımsayalım- ne varlığa gelir ne de yok olur biçimindeki ilkesi ile uzlaştırmanın bir yolunu bulmaktır.

Empedokles bu uzlaşmayı nesnelerin bütünler olarak varolmaya başladıkları ve varolmaya son verdikleri görgülenimin gösterdiği gibi- ama kendileri yoke dilemez özdeksel parçacıklardan oluştukları biçimindeki ilke aracılığıyla yerine getirmeye çalışıyordu. ‘Ancak karıştırılmış olanın bir karışım ve karşılıklı değişimi vardır. Töz bu şeylere insanlar tarafından verilen addan başka bir şey değildir.

Parmenides’in varlığın değiştirilemezliği ilkesini kendi yolunda yorumlayarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir tür özdeğin bir başka tür özdek olamayacağını[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ama temel ve bengi özdek ya da öğe türlerinin -toprak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hava[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ateş ve su- bulunduğunu savunuyordu. Dört öğenin tanıdık sınıflaması öyleyse Empedokles tarafından bulunmuştu[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gerçi bunlardan öğeler olarak değil ama ‘herşeyin kökleri’ olarak söz ediyor olsa da. Toprak su olamaz[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ne de su toprak olabilir: dört özdek türü değiştirilemez ve en son parçacıklardır ki[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] birbirleriyle karışarak dünyanın somut nesnelerini oluştururlar Empedokles etkin kuvvetler konutlamayı zorunlu görüyordu.