Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi

- Fizik (https://seversintabi.com/fizik/)

- - Mercek Ve Aynalar (https://seversintabi.com/fizik/23731-mercek-ve-aynalar.html)

Mercek Ve Aynalar

Mercek Ve Aynalar

Ayna[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insanın kendisini görmesi için kullandığı cam veya maden levhadır. Mercek ise içinden geçen paralel ışınları birbirine yaklaştıran ya da uzaklaştıran saydam bir cisimdir. İnsan gözünün görmesini göz merceği sağlar. Görme bozukluğunu gidermek için merceklerden oluşan gözlük takılır. Fotoğraf makinesi ve büyüteç de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekle çalışan araçlardır. Mikrokskop[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] teleskop ve diğer birçok ölçme araçlarında mercekler ve aynalar bulunmaktadır.
Bir aynanın önünde durup bakarsanız[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzünüzü görebilirsiniz. Aynanın durumunu değiştirince[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] başka cisimleri de görebilirsiniz. Aynada[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] önündeki cismin bir görüntüsü oluşur.
Mercek ve aynalar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] görüntü eldesi için kullanılırlar. Normal bir düz aynada[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] öndeki cismin görüntüsü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cisimle aynı büyüklükte ve doğrultudadır; fakat sağı ve solu yer değiştirmiştir. Sol el[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] görüntünün sağ tarafında görünür. Aynalar ve merceklerle daha büyük yada daha küçük görüntüler de elde edilebilir.
Mercek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir ya da iki yüzü çukur veya tümsek olan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cam veya plastikten yapılmış bir araçtır. Saydamdır[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yani ışığı geçirir. Fakat içinden geçen ışığın gidişini saptırır. Bu sapmaya ışığın kırılması denir.
Ayna ise ışığın geçemediği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] parlak bir cisimdir. Yüzleri düz veya eğri olabilir. Camın bir tarafını gümüş veya başka :-):-):-):-)lle kaplayarak yapılır. Ayna[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] üzerine gelen ışığı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] geldiği tarafa geri gönderir. Bu olaya da ışığın yansıması denir.
Mercekler ve aynalarla ilgili çalışmalara geometrik optik denir. Optik[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışık bilgisi demektir. Geometri ise[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] şekiller ve doğrultuları inceleyen bilimdir.farklı şekilli mercekler ve aynalar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışığın gidişini çeşitli şekillerde değiştirirler. Bunlar geometrik optik kurallarıyla belirlenmiştir.
Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir enerji türüdür. Kitabın sayfasından göze gelen ışık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] göze enerji taşımaktadır. Fakat ayna ve merceklerin çalışmasını açıklamak için ışığın ne olduğunu açıklamaya gerek yoktur. Işığın ne olduğu öğrenilmeden çok önce ışığın hareket şekli incelenmiş ve anlaşılmıştı.
Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cam[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] su ve hava gibi maddelerden geçebilir. Bu maddelere ortam denir. Boşluk da bir ortamdır ve ışık ondan da geçebilir. Işığın hareketi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışınlardan yola çıkılarak daha kolay incelenebilir. Işık ışını[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışığın çok ince bir parçasıdır.
Bir ortamda yol alan bir ışın doğrusal olarak gider. Fakat başka bir ortama geçince[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] doğrultusu değişir. Bir ayna veya merceğe çarpınca da aynı şey olur. Bunlara gelirken ve çıktıktan sonra ışık doğrusal yayılır. Fakat içinde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırılmalar nedeniyle sapmalar olur.
Düz bir çizgi çizin. Bunu bir aynanın düz yüzü varsayın. Sonra bu yüzeye gelen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] doğrusal bir ışın çizin. Bu ışın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynaya herhangi bir noktada çarpsın. Aynı noktaya gelen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] fakat aynaya dik bir ışın daha çizin. Buna dik çizgi veya normal denir.
Önce çizilen herhangi ışın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalle bir açı yapar ve bu açıya gelme açısı adı verilir. Yansıyan ışın da[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalle bir açı yapar. Buna yansıma açısı denir.
Yansıma yasasına göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gelme açısıyla yansıma açısı birbirine eşittir. Böylece[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yansıyan ışın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gelen ışının normalle yaptığı açının aynını yapacak şekilde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalin diğer tarafına çizilebilir. Gelme açısı sıfır derece ise[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gelen ışınla yansıyan ışın üstüste çakışır.
Gelme açısı doksan dereceye yakınsa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yansıyan ışın da ayna yüzüne değerek gider.
Bu olay[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir bilardo topunun masanın kenarına çarpıp[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynı açıyla diğer tarafa gitmesine benzer.
Aynanın önüne bir cisim koyduğumuzu düşünelim. Cismin her noktasından geçerek gelen ışınlar aynaya çarpar.
Her ışın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yansıma kuralına uyar. Yansıyan ışınlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalin diğer tarafına doğru yol alırlar. Aynanın arkasındaki bir noktadan ışınlar çıkıyormuş gibi görünür. Cisim oradaymış gibi olur. Bu şekilde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynanın arkasında oluşan görüntüye gerçek olmayan görüntü denir.
Düz aynada[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]cisimle görüntü aynı boydadır. Ayna arkasındaki görüntünün ve öndeki cismin[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aynaya uzaklıkları eşittir.
Bütün cisimler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] üzerlerine gelen ışığın bir kısmını yansıtırlar. Böyle olmasaydı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] onları göremezdik. Fakat neden her cisimde aynadaki gibi görüntüler görmeyiz? Ayna yüzeyinin özelliği nedir?
Aynalarda görüntü oluşmasının nedeni arka yüzlerinin çok parlak olmasıdır. Yüzey pürüzlü olursa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yansıyan ışınlar birçok doğrultulara dağılır[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu yüzden bir görüntü oluşamaz.
Dışbükey (konveks) aynadaki görüntü de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] düz aynadakine benzer. Yüzeyi düz değildir ve dışa doğru çıkıntılıdır.bir topun yüzeyi veya fincanın dış tarafı da dışbükeydir. Dışbükey aynanın yüzeyi küreseldir ve kürenin bir kısmı şeklindedir. Büyük mağazalardaki ve otomobillerdeki aynalar genellikle dışbükeydir. Dışbükey aynada cismin görüntüsü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cisimden daha küçüktür. Ayrıca görüntünün biçimi de bozulmuştur.
Dışbükey aynalarda yalnız görüntünün büyüklüğü değişmez. Görüntünün aynaya uzaklığı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cismin aynaya uzaklığından daha azdır. Otomobillerdeki geriyi görme aynalarında arkadan gelen otomobiller daha yakında gibi görülür. Gerçek uzaklıklarını anlamak için dönüp bakmak gerekir.
Dışşbükey aynanın küçük bir yüzeyini düzlem ayna gibi düşünebiliriz. Aynı şekilde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yeryüzündeki küçük bir yüzeyi de düz olarak görürüz. Böylece[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] her ışın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] düz yüzeyden yansıyor gibi düşünülebilir.
Dışbükey aynanın merkezinden ve tepesinden geçen normal doğruya aynanın ekseni denir. Eksen üzerindeki cisimlerin görüntüsü yine eksen üzerinde oluşur.
Çorba kaşığının arkasıda dışbükey aynadır. Kaşığın iç çukur tarafı ise[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] içbükey (konkav) bir yüzeydir. Dışbükey aynalar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] küçük görüntü verdikleri halde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] içbükey aynalardaki görüntü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cisim tarafındadır ve cisimden daha büyüktür. Traş aynaları iç bükey ayna şeklindedir.
Eğlence parklarındaki güldüren aynaların yüzeyleri dalgalıdır. Bazı kısımları dışbükey[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bazı kısımları ise içbükey aynadır. Bu yüzden[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bakınca[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bazı kısımlarımızı büyük[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bazılarını ise küçük görürüz.
Cisim uzakta ise[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] içbükey aynalarda değişik bir görüntü oluşur.bir traş aynasından yeteri kadar uzakta durursanız kendinizi daha küçük görürsünüz. Aynı zamanda görüntü baş aşağıdır ve aynanın arkasında değil[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] önündedir.
Bu çeşit görüntüye gerçek görüntü denir. Görüntünün bulunduğu yerden gerçek ışınlar geçer. İçbükey aynaların çok yakınındaki cisimlerin görüntüsü ise[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dışbükey aynalardaki gibi gerçek olmayan görüntüdür.
Çok büyük astronomi teleskoplarında yansıtıcı (reflektör) denilen içbükey aynalar vardır. Kalifornia’daki Palomar dağındaki yansıtıcının çapı 508 santimetredir. Yıldızların görüntülerini elde etmekte kullanılır. Yıldızların görüntülerinin resmi de çekilebilir.
Aynalardan başka[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merceklerle de görüntü elde edilebilir. Mercekler cam disklerden kesilir ve sonra yüzeyleri parlatılır. Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekten geçince[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] doğrultusu değişir. Bu olayı anlamak için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışığın su ve camda nasıl yol aldığını bilmek gerekir. Bir ortamdan diğerine geçerken ışığın doğrultusu değişir. Buna kırılma denir.

Cvp: Mercek Ve Aynalar

Hava ve cam gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] farklı iki ortamın sınırını belirtmek amacıyla düz bir çizgi çizin.
Sonra havadan bir ışın geldiğini gösterin. Cama çarptığı yerdeki yüzeyin normalini çizin. Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cam içinde yolunu değiştirecek ve kırılmış ışık olacaktır. Kırılmış ışının[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalle yaptığı açıya kırılma açısı adı verilir. Bu açı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalin diğer tarafındadır.
Kırılma kuralına göre kırılma açısı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gelme açısından daha küçüktür. Yani[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] norrmale doğru yaklaşır. Eğer açı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzeye teğet olarak gelirse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yani dik açılı ise düz olarak yoluna devam devam eder.
Şimdi de camdan gelen herhangi bir ışın çizin. Bu ışın kırılacak ve havaya çıkacaktır. Havadaki kırılma açısı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] camdakinden farklıdır. Kırılma kuralına göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırılma açısı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gelme açısından daha büyüktür. Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normalden uzaklaşır şekilde yol alır.
Bu iki durum birbirinin benzeridir. Havadaki açı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] camdaki açıdan her zaman daha büyüktür. Cam[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] havadan daha yoğun bir maddedir. Yoğun olan ortamda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] açı daha küçüktür. Bu durum diğer ortamlar içinde böyledir. Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hava ile su arasında kırılıyorsa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sudaki açı daha küçüktür[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çünkü su[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] havadan daha yoğundur.
Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] havadan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] daha yoğun bir ortama geçerse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] o ortamın yoğunluğuna bağlı olarak kırılır. Ortamın yoğunluğu fazlaysa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırılma açısı küçük olur; yani ışık daha fazla bükülür. Bu bükülme miktarı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırılma indisi denilen bir sayıyla gösterilir. Yoğunluğu fazla olan ortamın kırılma indisi de büyüktür.
Aynalarda olduğu gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekler de ışığın doğrultusunu değiştirmek için kullanılır. Bir cisimden gelen ışınlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekten geçtikten sonra[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] başka bir noktada kesişirler ve sanki oradan çıkıyor gibi olurlar.

Yeni noktada bir görüntü oluşur. Büyüteçler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] iki tarafı da dışbükey olan merceklerdir. Bunları kullanarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Güneş ışınlarını bir noktada toplayabilirsiniz. Böylece Güneşin bir görüntüsünü elde edebilirsiniz. Aynı şekilde pencerenin görüntüsü de görülebilir.
Bir büyüteçle[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kolunuzu uzatıp tutarak cisimlere bakın. Cisimlerden gelen ışınlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekle gözünüz arasında bir bir yerde birleşir ve ışık bu noktadan yeniden gözünüze gelir. Cisimlerin gerçek görüntülerini görürsünüz. Fakat bu görüntüler başaşağı durumdadır.
Küçük gök dürbünleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] normal dürbünler ve bir çok astronomi dürbününde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cisimlerin gerçek görüntülerini elde etmede dışbükey mercekler kullanılır. Bunlara ince kenarlı mercekler adı verilir.
Cisimler ince kenarlı merceğe yaklaştıkça[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] görüntüleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekten daha uzakta oluşur. Fakat cisim[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merceğe çok yakınsa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gerçek bir görüntü oluşmaz. Cisimle aynı tarafta[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gerçek olmayısısısan bir görüntü oluşur. Küçük bir böceğe[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] büyeteci yaklaştırarak bakınca[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] böceğin gerçek olmayısısısan bir görüntüsü görülür.
Büyüteçteki merceğin iki yüzü de dışbükey değildir. Biri dışbükey diğeri düzdür. Bu tip merceğe düzlem-dışbükey mercek denir. Bir yüzü dışbükey diğeri çukur da olabilir. Bunlar ışınların daha az dağılmasını sağlarlar.
Ortası[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kenarlarından daha ince olan mercekler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] büyüteç olarak kullanılamaz. Cisimlerin görüntüleri gerçek değildir ve cisimden daha küçüktür. Bunlarla gerçek görüntü elde edilemez. Gözlüklerdeki mercekler daha çok bu türdendir.
Bir cismin veya görüntüsünün fotoğrafını çekebilirsiniz. Fotoğraf makinesinin merceği iki tarafı dışbükey ince kenarlı mercektir. Film üzerinde gerçek görüntü oluşturur.

İnsan gözündeki mercek de ince kenarlıdır. Gözün ağtabaka denilen arka kısmında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gerçek görüntü oluşturur. Ağtabakada renkli ışıklar ve görüntüler elektrik sinyallerine dönüşür ve beyine gider.
Yapay merceklerin şekli değişemediği halde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] göz merceği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzeylerini değiştirebilir. Eğriliği çok fazlalaşınca[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yakındaki cisimleri görür. Eğriliği az olunca[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzaktaki cisimleri görür.
Fotağraf makinesinin merceğinin belirli bir şekli vardır. Farklı uzaklıktaki cisimlerin görüntüsünü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] film üzerine düşürebilmek için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercek hareket ettirilir.
Merceklerin ve aynaların da yapım kusurları olabilir. Yüzeylerinin eğriliği değişkense[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bulanık görüntülerin oluşmasına yol açarlar. Bir noktadan gelen ışınlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir noktada birleşmez[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] farklı yerlerde birleşirler. Buna küresel sapma adı verilir. Bunu önlemek için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merceklerin yüzeyi tam küresel yapılmaz.
Renk sapması nedeniyle de bulanık görüntü oluşabilir. Çünkü merceğin yapıldığı cam[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] farklı renkli ışıkları[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] farklı miktarlarda kırar. Bu yüzden cisimlerin görüntüsü bulanık olur. Görüntü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] renkli şeritler biçiminde görülür. Bu sapma[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] birkaç merceği bir arada kullanarak düzeltilebilir. Kullanılan camların kırılma indisleri farklı seçilir.
Merceğe gelen ışınların hepsi diğer tarafa geçmez. Bir kısmı da geri yansır. Bu durum pencere camında görülebilir. Bunlar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] optik araçlarda istenmeyen yanlış görüntülere yol açabilir. Bu yansımayısısısı azaltmak için mercekler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışığı geçiren[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] fakat yansıtmayısısısan özel bir kimyasal maddeyle kaplanır.
Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yoğun bir ortamdan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] az yoğun ortama geçerse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzeyin normalinden uzaklaşarak kırılır. Bu kırılma o kadar fazla olabilir ki [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırılan ışın[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzeye teğet olur. Bu durum kritik açı denilen belli bir geliş açısında olur. Geliş açısı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kritik açıdan daha büyükse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırılma olmaz. Gelen bütün ışık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yeniden çok yoğun ortama yansır. Buna tam yansıma adı verilir.
Mercek: Optik görüntüler oluşturmak için kullanılan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] genellikle küresel yüzeylerle sınırlı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] camdan ya da ışık kırıcı bir maddeden yapılmış hacim.

Cvp: Mercek Ve Aynalar

Dalga ve titr: Sesötesi mercek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sesötesi titreşimlerin hızının[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sesötesi inceleme ortamındakinden (su[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insan vücudu) çok farklı olduğu bir gereç içinde (pleksiglas[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kauçuk) gerçekleştirilen ve bu nedenle[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sesötesi titreşimler için optik merceklerin ışığa gösterdiğine benzer özellikler gösteren düzenek. (Sesötesi mercekler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] akustik mikroskopta kullanılır.)
Elektron: Elektron merceği[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kondansatörlerden (elektrostatik mercek)[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bobin ya da elekromıknatıslardan (elektromanyetik mercek) oluşan ve optik merceklerin ışık demetlerini saptırdığı gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüklü parçacık demetlerini de saptıran eksenel bakışımlı düzenek. (Elektron akımlarını yakınsatmayısısa olanak veren elektron mercekleri birçok aygıtta[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] özellikle elektron mikroskoplarında kullanılır.)
Mad: Kenarlara doğru incelen[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nispeten az kalınlıkta mineral yığını.
Oftalmol: Yapay gözmerceği genellikle katarakt nedeniyle çıkarılan gözmerceğinin yerine takılan implant.(Afaki durumunda gözlükle yapılan düzeltmeye göre çok daha iyi olduğundan büyük bir gelişme göstermiştir:görme alanını tam görür ve görüntülerin boyutlarını da büyütmez.)
Opt: Basamaklı mercek ya da Fresnel merceği merkezi bir mercek ile kırıcı ya da yansıtıcı çeşitli halkalardan oluşan ve koşut ışıklı geniş bir demet elde etmek için deniz fenerlerinde kullanılan optik sistem.
Radyotekn: Radyoelektriksel mercek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir radyoelektrik dalgasının yayılmasında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] faz gecikmeleri oluşturmayısısa yarayan ve böylece yakınsama ya da ıraksama etkileri yaratan düzenek; faz gecikmelerinin değeri gelme açısına ya da düzenekten geçen ışının konumuna bağlıdır.
Ansikl. Opt: Bir mercek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] genellikle küresel olan iki yüzeyle (diyoptrlar) sınırlı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kırıcı ve saydam bir ortamdan oluşur. Doğurucuları koşut olan iki silindir yüzeyle sınırlı mercekler de vardır.
Mercek: Bir cisimden gelen ışık ışınlarını odaklayarak cismin optik görüntüsünü oluşturmayısısa yarayan cam ya da bir başka saydam malzemeye denir. Fotoğraf makinesi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gözlük[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mikroskop[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] teleskop gibi aygıtlarda merceklerden yararlanılır. Işık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merceğin içinde hava da olduğundan daha yavaş ilerler;
bu nedenle de ışık demeti hem merceğe girerken hem de mercekten çıkarken kırılır[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yani aniden doğrultu değiştirir; merceklerin ışık ışınlarını odaklama etkisi de bu olgudan kaynaklanır.
Merceklerde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] duyarlı biçimde işlenmiş iki karşıt yüzey vardır; bu yüzlerin her ikisi de küresel olabileceği gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] biri küresel öteki düzlemsel olabilir. Mercekler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzeylerinin biçimine göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çift dışbükey[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] düzlem dışbükey[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yakınsak aymercek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] çift içbükey[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] düzlem içbükey ve ıraksak aymercek olarak sınıflandırılır. Merceğin eğri yüzeyi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gelen ışık demetindeki farklı ışınların farklı açılarla kırılmasına neden olur ve bu da[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ışık demetindeki paralel ışınların tek bir noktaya doğru yönelmesine (yakınsama) ya da bu noktadan öteye doğru yönelmesine (ıraksama) yol açar. Bu noktaya merceğin odak noktası ya da asal odağı denir. Bir cisimden yayılan ya da yansıyarak gelen ışık ışınlarının kırılması[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu ışınların farklı bir yerden geliyormuş gibi algılanmasına yol açar ve nitekim bu farklı yerde de cismin optik bir görüntüsü oluşur. Bu görüntü gerçek (fotoğrafı çekilebilir ya da ekran yansıtılabilir) olabileceği gibi sanal da (mikroskopta olduğu gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ancak merceğin içinden bakılarak görülebilir) olabilir. Cismin optik görüntüsü cismin kendisinden daha büyük ya da daha küçük olabilir; bu durum[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merceğin odak uzaklığına ve cisim ile mercek arasındaki uzaklığa bağlıdır.
Duyarlı ve net bir görüntü oluşturabilmek için genellikle tek bir mercek yetmez; bu nedenle de örneğin teleskoplarda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mikroskoplarda ya da fotoğraf makinelerinde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] değişik mercek kombinasyonlarından yararlanılır. Bu tür mercek gruplarındaki merceklerden bazıları dışbükey ve bazıları içbükey olabileceği gibi bunların bazıları kırma ya da ayırma gücü yüksek ve bazıları da kırma ya da ayırma gücü düşük camdan yapılmış olabilir. Gruptaki mercekler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] her birinin sapıncı (aberasyon) istenen düzeyde olacak ve net bir görüntü elde edilebilecek biçimde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] duyarlılıkla saptanmış uzaklıklarda yerleştirilir ya da üst üste yapıştırılır. Mercekler yerleştirilirken yüzeylerinin eğiklik merkezinin asal eksen ya da optik eksen denen düz bir hattın üzerinde bulunmasına özen gösterilir.
Mercekler çok değişik çaplarda yapılabilir; örneğin mikroskoplarda 0[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]16 cm[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] teleskoplarda ise 100 cm’lik mercekler kullanılabilir. Daha büyük teleskoplarda mercek yerine içbükey aynalardan yararlanılır.

Mercek Çeşitleri:
Yüzlerinin durumuna ve biçimine göre[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] üçü ince kenarlı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] üçü de kalın kenarlı olmak üzere altı tür mercek ayırt edilir. Yüzlerin C1 ve C2 eğrilik merkezlerinden geçen doğruya merceğin ana ekseni adı verilir ( yüzlerden biri düzlemse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merkezlerden biri sonsuza gider). S1 S2 uzunluğu merceğin kalınlığıdır. Kalınlık[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzlerin eğrilik yarı çapı karşısında önemsiz kalıyorsa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercek ince[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] karşıt bir durum söz konusu olduğunda da kalındır. İnce kenarların bazı özellikleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] incelenmesi daha güç olan kalın merceklere de yaygınlaştırılabilir.

İnce mercekler: İnce mercekler durumunda S1 ve S2 noktalarının[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ana eksen üzerinde bulunan ve merceğin optik merkezi adı verilen bir O noktasında birbiriyle karşılaştıkları kabul edilir. İnce mercekler ince kenarlı ya da kalın kenarlı olabilirler. İnce kenarlılar yakınsak merceklerdir: Ana eksene paralel olan her ışın demeti bir F noktasında yakınsayarak görünür hale geçer. Kalın kenarlılar söz konusu olduğundaysa mercek ıraksaktır. Bu sonuçlar kırılma yasalarından kaynaklanır. Bir merceğin[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir cismin tam belirgin (net) bir görüntüsünü vermesi için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] cismin her noktasına görüntünün bir noktası denk düşmelidir: Bu durumda sisteme stigmatik adı verilir. Bunu gerçekleştirmek çok güç[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hatta büyük boyutlu cisimler söz konusu olduğunda olanaksızdır. Bununla birlikte[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] görüntüyü oluşturmak üzere kullanılan ışınların ana eksen ile yaptıkları eğim az olduğu ve mercekten optik merkeze yakın geçtikleri zaman (Gauss koşulları) yeterli derecede iyi bir sonuç elde edilir.
Bu durumda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ana eksene dik bir düz cisimden[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] eksene dik bir düz görüntü sağlanır. Görüntü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu noktaya yerleştirilmiş olan bir ekran üzerinde gözlenebiliyorsa buna gerçek görüntü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] karşıt durumdaysa zahir görüntü adı verilir.
Yakınsak mercekler: Ana eksene paralel ışınların yakınsama noktası olan F noktasına ana görüntü-odak adı verilir. Bu odak ana eksen doğrultusunda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sonsuzdaki bir nesne-noktanın görüntüsüdür.(uygulamada nesne-noktanın görüntüsünün tam F üzerinde olması için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu noktanın OF uzunluğunun on katı kadar bir uzaklıkta bulunması çoğunlukla yeterli olur.)
Öte yandan[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ana eksen üzerinde öyle bir F noktası da belirlenebilir ki[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] F’ten çıkan ışınlar mercekten geçtikten sonra ana eksene paralel bir ışın demeti oluştururlar. Söz konusu F noktasının görüntüsü bu durumda ana eksen üzerinde sonsuzda bulunur ve F noktasına ana nesne-odak adı verilir.
OF ve OF’ uzunlukları sırasıyla merceğin nesne-odak uzaklığı ve görüntü-odak uzaklığı olarak adlandırılır. Ana eksene eğik olarak gelen paralel bir ışın demeti[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ana eksene F’ nokatasında dik olan bir düzlemde ki bir H’ noktasında (ikincil görüntü-odak) yakınsar; bu düzlem[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] görüntü-odak düzlemidir. Aynı biçimde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ikincil nesne-odak ve nesne-odak düzlemi tanımlanabilir.
BİR NESNENİN YAKINSAK BİR MERCEK ARACILIĞIYLA VERİLMİŞ GÖRÜNTÜSÜNÜN GEOMETRİK OLARAK ELDE EDİLMESİ. Basit olarak bir AB doğru parçasıyla gösterilmiş olan düz bir nesne ve mercek konumu ve boyutları çizim yoluyla saptanabilen bir A’ B’ görüntüsü verir(Çizim kolaylığı için bazı noktalar ana eksenden uzaklaşmış olsalar bile[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Gauss koşullarının gerçekliği kabul edilir). Merceğin ana ekseni üstünde bir A noktasıyla[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu eksene dik olan AB doğrusu seçilir. Aranan görüntü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] merceğin ana eksenine dik olan ve B noktasından B’ görüntüsü bilindiğinden tam olarak saptanan bir A’B’ doğru parçasıdır. B’ elde etmek için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] B’den çıkan demetin iki özel ışını göz önüne alınır(geometride[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir nokta[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bilinen iki doğrunun kesişmesiyle tam olarak belirlenir);sözgelimi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] F noktasından geçerek gelen ışınla[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] O optik merkezden geçerek gelen ışın kullanılabilir. Bu iki ışının kesişme noktası[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] aranan B’ noktasıdır(B’den geçen ışınların tümü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] mercekten geçtikten sonra B’ noktasındanda geçerler). Nesnenin konumuna göre görüntü gerçek yada zahiridir.
Iraksak mercekler:Ana eksene paralel ışınlı bir demete F’ noktasından çıkıyormuş gibi olan ıraksak bir demet denk düşer; bu noktaya anagörüntü-odak denir. Ana nesne-odak adı verilen birF noktasında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] zahiri olarak yakınsayacak biçimde bir demetin mercek üstüne gönderilmesiyle[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ana eksene paralel olarak ortaya çıkan bir demet elde edilir. Yakınsak mercekteki gibi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ıraksak merceklerde de görüntü-odak ve nesne-odak düzlemleri ile görüntü-odak ve nesne-odak uzaklıkları’nın tanımı yapılır.