Devinime neden olan neden olan etkiler insanları uzun süre ilgilendirmiş ve bu konuda
 

Genleşme genişleme anlamından gelir. Sıcaklığı artırılan bir cismin uzunluk ya da hacminin değişmesi olayıdır. Katıları[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sıvıları ya da gazları oluşturan
tanecikler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ortalama konumları çevresinde sürekli çalkalanma halindedirler. Bu cisimlerden birine ısı biçiminde enerji verilirse[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu enerji kinetik enerji ye dönüşür; dolayısıyla[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kinetik enerjisi artan tanecikler daha şiddetle çalkalanır ve daha geniş alana yayılmaya çalışırlar; yani sıcaklığı yükselen cisim (katı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]sıvı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gaz) aynı zamanda genleşir.

KATILARDA GENLEŞME

Dışarıdan ısı alan maddenin taneciklerinin kinetik enerjisi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dolayısıyla taneciklerin titreşim hızı artar. Tanecikler birbirinden uzaklaşmaya başlar. Bu olay genleşme adı ile anılır. Tersine olarak madde dışarıya ısı verdiğinde (madde soğutulduğunda) maddenin taneciklerinin kinetik enerjisi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dolayısıyla taneciklerin titreşim hızı azalır ve maddenin hacmi küçülür.

Maddelerin genleşmesi ya da tersine büzülmesi sırasında büyük kuvvetlerin ortaya çıkması[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tren raylarında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] köprü gibi yapılarda hasarlara neden olmaktadır. Bu yüzden tren yaylarının eklenti yerlerinde boşluklar bırakılır[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] köprüler demir makaralar üzerine oturtulur. Çevremizdeki bu tür yapıları gözlemleyerek genleşme ile ilgili bir çok örnekler bulabiliriz.

BOYCA UZAMA Bir m e t al çubuğun ısıtılmadan önceki ilk boyu[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] l0 olsun. Bu me ta l çubuğu ısıttığımızda boyu uzayarak son boyu l olur. Boyca uzama miktarı (Δl);

ΔL =l-l0 = L0.λ.Δt bağıntısıyla bulunur.

Burada[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] l0 ::-):-):-):-)lin ilk boyu.
λ::-):-):-):-)lin boyca genleşme katsayısı.
Δt = tson-tilk::-):-):-):-)lin ısıtılmadan önceki sıcaklığı ile ısıtıldıktan sonraki sıcaklığının farkıdır.

YÜZEYCE GENLEŞME Bir :-):-):-):-)l levhanın ısıtılmadan önceki ilk yüzeyi S0 olsun. Bu :-):-):-):-)l levhayı ısıttığımızda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yüzey artarak son yüzeyi S olur.

ΔS = S-S0.2 λ.Δt bağıntısıyla hesap edilir.

Burada;
S0::-):-):-):-)lin ilk yüzü.
2λ:Yüzeyce genleşme katsayısı (Boyca genleşmenin iki katıdır.)
Δt = tson-tilk :Sıcaklık farkıdır

HACİMCE GENLEŞME :-):-):-):-)l bir kürenin ısıtılmadan önceki ilk hacmi V0 olsun.Bu :-):-):-):-)l küreyi ısıttığımızda son hacmi V olur. Hacimce genleşme miktarı ΔV[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]

ΔV = V-V0 =V0.3λ.Δt bağıntısıyla hesap edilir.Burada;
V0::-):-):-):-)l kürenin ilk hacmi.
3λ:Hacimce genleşme katsayısı (Dikkat edilirse boyca genleşme katsayısının üç katıdır.)
Δt = tson-tilk : Sıcaklık farkıdır.


SIVILARDA GENLEŞME

Katı maddelerin genleşmelerini gördük[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] benim aklıma şu soru geldi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] peki sıvı maddelerde de genleşme olur mu? Tabi ki olur şimdi birlikte bu konuyu işleyelim. Öncelikle şu sorulara cevap bulmaya çalışalım.

Ağzına kadar dolu bir çaydanlık ısıtıldıkça neden taşar?

Termometrelerde cıva veya alkol seviyesi sıcaklık değişmelerinde neden yükselip alçalır?

Bu ve bunun gibi sorulara[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bilimsel alarak daha iyi cevaplar verebilmemiz için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sıvıların davranışlarını incelememiz gerekir. Ama bir sorunumuz var. Sıvıların ısıtılmadaki davranışlarını[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] katılarda olduğu gibi inceleyemeyiz. Çünkü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sıvıları katılar gibi şekillendirmek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] örneğin boru haline getirmek imkansızdır. Bu yüzden[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sıvıların[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bir kap içinde incelenmeleri gerekir.

Sıvıların genleşmesinden sıvılı termometrelerde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sıcak su kazanlarında[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] termosifonlarda ve kalorifer sistemlerinde yararlanılır. Sıvıların genleşme miktarı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

ΔV = V. a. Δt

Bağıntıda ΔV sıvının hacimce genleşme miktarı[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] V sıvının ilk hacmi[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] a sıvının hacimce genleşme katsayısıdır.


GAZLARDA GENLEŞME

Şimdi de gazların ısı etkisiyle genleşmelerini ele alalım. Şu soruları cevaplamaya çalışalım. Soba üzerinde tutulan şişirilmiş bir balon niçin büyür ve hatta patlar? 1783 yılında Montgolfier kardeşler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] balonlarını uçurabilmek için[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] balonun açık alt kısmında ateş yakmışlardır. Niçin? Bu sorulara bulacağımız cevaplar bize[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gazlarda da hacmin[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] katı ve sıvılarda olduğu gibi sıcaklıkla arttığı kanısını vermekte.
Sıcaklıkla genleşme[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gazdan gaza değişmemektedir.

:-):-):-):-)L ÇİFTİ

Farklı :-):-):-):-)llerden yapılmış eşit uzunluktaki iki çubuk bir birine perçinlenerek :-):-):-):-)l çifti yapılabilir. Bu iki çubuk[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] perçinli oldukları için ısıtıldıklarında bağımsız olarak hareket edemezler. Fakat uzama katsayıları bir birinden farklı oldukları için biri diğeri üzerine bükülür.

M e t al çiftlerinin birçok kullanım alanları vardır. Bunların en önemlisi elektrik termostatlarıdır. Termostat sıcaklığı kontrol altına alarak sabit bir değerde tutmaya yarayan bir alettir. Elektrikli şofben[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] elektrikli ütü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] evlerdeki radyatör türü ısıtıcılar termostatlı aletlerdir.

Bu aletlerde sıcaklık arttığında :-):-):-):-)l çifti bükülür ve devreyi keser. Bir süre soğuyunca m e t al çifti soğuyarak eski durumuna gelir ve devreyi tamamlar. Isıtıcı çalışmaya başlar. Böylece aletin sabit sıcaklıkta çalışması sağlanır.

Yangın alarmlarında sıcaklık arttığında :-):-):-):-)l çifti yukarı bükülerek elektrik devresini kapatır ve zil çalar. Aynı zamanda m e t al termometrelerde ve flaşörlerde m e t al çiftleri kullanılarak yapılan araçlardır.