Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi - Hava Kirliliği Ve Asit Yağmurlarinin çevre Ve Insan Sağliği üzerine Etkileri

HAVA KİRLİLİĞİ VE ASİT YAĞMURLARININ ÇEVRE VE İNSAN
SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ

ATMOSFERDE ASİTLEŞMEYE NEDEN OLAN KİRLETİCİLER
Kükürt Oksitler ( SOX )
Hava kirletici emisyonların en yaygın olanı kükürtdioksit (SO2) dir. Her yıl tonlarca SO2 çeşitli kaynaklardan yayınlanarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] atmosfere karışmaktadır. Bu emisyonların en önemli bölümü elektrik üretmek amacıyla çok büyük miktarlarda kükürtlü katı ve sıvı yakıtlar yakan termik santrallerden meydana gelmektedir.
2 Kasım 1986' da yürürlüğe giren "Hava Kalitesini Koruma Yönetmeliği" ne göre mahalli çevre birimlerinde uzun vadeli[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] maksimum SO2 sınır değerleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yıllık ortalama 60 mg/m3[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kış mevsimi ortalaması 120 mg/m3[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] günlük ortalama 150 mg/m3[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 1 saatlik ortalama 450 mg/m3 tür.
Azot Oksitler (NOX)
NOx' in atmosferdeki bulunuşu yaklaşık olarak yarı yarıya taşıt egzosu ve sabit yakma tesislerinden dolayıdır. Bu gazlar atmosferde doğal gaz çevrimine girerek[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuçlanan zincirleme reaksiyonları tamamlarlar. Atmosferdeki HNO3 oluşumu ise asit yağışının oluşmasını etkiler.
Son yıllarda Danimarka' da yapılan bir araştırmayısla amonyak buharlaşmasının güneş radyasyonuna maruz kaldığında atmosferdeki nitrik asit oluşumuna katkısının ihmal edilemeyecek boyutta olduğu belirlenmiştir. Yağmurun amonyum içeriği toprakta[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] su havzalarında ve göllerde nitrifikasyon yapan bakteriler ve oksijen sayesinde amonyum nitrit asite dönüştüğünde yağmurun asiditesini ayrıca 4 kat artırmaktadır.

ASİT YAĞMURLARININ ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir. Toprağın yapısında bulunan kalsiyum[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] magnezyum gibi elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] toprağın zayıflamasına ve zirai verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprağın asitleşmesine en çok katkıda bulunan maddeler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] atmosferde birikme sonucu toprağa geçen kükürt bileşikleridir. Azot bileşikleri ise bitkilerin özümseyeceği miktardan fazla olduğu zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır.
Asitleşmenin çevre üzerinde dolaylı olmakla birlikte yine çok önemli etkilerinden biri de[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan asit nemidir. Toprağa ya da göl yataklarına inmiş civa[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kadmiyum ya da alüminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal koşullar altında çözünmez sayılan bu maddeler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] asidik nemle tepkimenin sonucunda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] besin zinciri ya da içme suyu yoluyla bitki[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hayvan ve insana ulaşıp toksik etkiler yaratmaktadır. Ağaç köklerinin besin toplama yeteneğinin bozulmasının sorumlusu da gene asitleşme sonucunda toprakta harekete geçen alüminyumdur.
Büyük şehirlerin çoğunda insan yapısı bina ve anıtlara asit yağmurlarının yaptığı zararın göstergesi çoktur. Tarihi yapılar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] binalar[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] açık :-):-):-):-)l yüzeyler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] boya kaplamalar ve bazı plastikler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sülfürdioksit ve yağışın sulandırdığı bu asitten dolayı bozulma gösterir.
ASİT YAĞMURLARININ İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Temmuz 1984' de Berlin' de Dünya Sağlık Örgütü' nün (WHO) Avrupa Bölgesel Toplantısında çeşitli gruplar tarafından sunulan araştırmalar asit yağmurlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunda ilginç sonuçlar açığa çıkmıştır. Bu araştırmaların sonucu olarak asit depolanmasının insan sağlığı üzerinde dolaylı ve dolaysız olmak üzere 2 tür etkisi belirlenmiştir. Bu güne kadar yapılan araştırmalar henüz asit depolanmasının insanlar üzerinde dolaysız bir etkisini belirleyememiştir. Bununla beraber deri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] göz ve solunum sistemindeki direkt etkileri dikkat çekicidir. pH 4.6' ya kadar asitlenmiş göl sularında insan ve tavşan denekleri üzerinde yapılan araştırmalarda belirli bir takım etkiler belirlenmiş[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] pH' ın 4 ten düşük olduğu değerlerde gözde tahriş ve kızarıklık oluşmuştur.
Asidik zerrecikler genellikle sülfürdioksit ve nitrikoksitlerin atmosferdeki dispersiyonu ile oluşur. Sonuçta oluşan nitrik ve sülfürik asit diğer partiküller (toz[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] is[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kurum[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] duman vs) üzerine yapışır. Bu partiküllerin direkt olarak solunması bu asidik yapıların doğrudan

akciğerlere kadar gitmesine neden olmaktadır. Bu asidik yapıdaki tozlar ve gazlar nemli ve sıcak akciğer alueollerinde kimyasal olarak kana geçebilirler.
Asit yağmurlarının insanlar üzerindeki dolaylı etkileri yüzey ve içme suları[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yer altı suları[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] toprak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ağır :-):-):-):-)ller[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bitkiler ve balıklar üzerindeki etkilerine bağlı olarak bu unsurların kullanılması sonucunda uzun vadede insan bünyesinde asidik depolanmayısa neden olur.
EMİSYONLARIN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ
Fosil kökenli yakıt kullanan enerji üretim tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğinin "İnsan Sağlığına Etkileri" aşağıdaki başlıklar altında toplanmaktadır:
1. Akciğer Kanseri
2. Bronşit
3. Kronel Bronşit
4. Raşitizm
5. Eklem Romatizması
6. Kalp Hastalıkları
7. Göz Yanmaları
8. Nefes Darlığı
9. Çeşitli tozların vücuttaki birikiminden doğan iştahsızlık ve neticesinde[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] vücudun zayıf
düşerek zafiyete uğraması ve hastalığın vücudun direncini zayıflatması
10. Kirli havanın altında yaşayan insanlarda aşırı derecede ihtiyarlama belirtileri görülmesi
11. Romatizma
12. Hava kirliliği içinde yaşan insanlarda cinsiyet bozukluğu başlaması
13. Suç işleme oranında artış[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sinirlilik[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ruhsal bozukluklar vb.

14. Kan zehirlenmesi başlar. Hamile kadınlarda daha çabuk gözükür. Hamile olduğu için
zehirlenme oranı yüksektir. Erkeklere oranla daha fazladır. Hamile kadınlar düşük
yapabilir
15. Çeşitli tozların deri dokusunun üzerindeki delikleri terle birleşip kapamasıyla deri
solunumuna mani olması (hava kirliliğinden dolayı vücutta solunum zorluğu başlar).
SO2[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] PM ve Asit Aerosollerinin Sağlık Üzerine Etkileri
Kükürt dioksit[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] partiküler madde ve asit aerosolleri doğrudan doğruya solunum yollarını etkilerler. Kükürt dioksit ve atmosferdeki ürünleri irritan etki gösterirler. Solunan yüksek konsantrasyondaki kükürt dioksitin %95'i üst solunum yollarından absorbe olur. Bunun sonucu olarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bronşit[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] anfizem ve diğer akciğer hastalık semptomları meydana gelir.
Asit aerosolleri ile partiküler maddelerin de akciğerlerden alveollere kadar taşınması nedeniyle bu kirleticilerin birarada bulunduklarında yaptıkları olumsuz sağlık etkileri; her birinin ayrı ayrı yaptığı etkilerden daha fazladır. Bu olumsuz etkiler sonucunda ortaya çıkan önemli rahatsızlıklar arasında; pulmoner fonksiyon bozuklukları[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kronik bronşit vakalarında artış[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bronşiyal mukoza silialarının temizleme hızında artış[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] solunum yolları epitel dokusunda kalınlaşma gibi sağlık problemleri örnek olarak verilebilir.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından; halk sağlığının korunabilmesi amacıyla 500 ug/m3 /10 dakika kükürt dioksit sınır değerinin aşılmaması tavsiye edilmektedir. Yapılan hesaplamalarda bu değer maksimum 1 saatlik ortalama değer olan 350 ug/m3ıe eşdeğer bulunmaktadır.
Azot Dioksitin Sağlık Üzerine Etkileri
Azot dioksitin sağlık üzerine etkileri; çeşitli kesimlerdeki bireylere değişik konsantrasyonlar uygulanması ile tesbit edilmiştir.
3000-9400 ug/m3 konsantrasyonlarına 10-15 dakika süre ile maruziyet sonucunda; normal ve bronşitli kişilerde akciğer fonksiyon değişimleri gözlenmiştir.
Azot dioksit maruziyeti sonucunda oluşan şikayetler; normal ve sağlıklı kişilerde 1880 ug/m3 konsantrasyonundan itibaren başlarken[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] astımlı kişilerde aynı şikayetler 940 ug/m3 konsantrasyon seviyesinden itibaren başlamaktadır.

Azot dioksitin bulunduğu ortamlarda diğer kirleticilerin ve özellikle ozonun bulunması durumunda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bu kirleticiler arasında oluşan reaksiyonlar nedeniyle insan sağlığında olumsuz etkileşimlerin arttığı belirlenmiştir.
Bir haftadan bir aya kadar olan sürede 1880 ug/m3 den az konsantrasyona maruziyette; bronşiyel ve pulmoner bölgelerdeki hücrelerde anormal değişiklikler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 940 ug/m3 konsantrasyona maruziyette ise akciğerlerin bakteriyel enfeksiyonlara karşı hassasiyetinin artması ve biyokimyasal değişimler gözlenmektedir.
CO'in Sağlık Üzerine Etkileri
Karbon monoksitin oksijen taşıma kapasitesini azaltması sonucunda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle kan damarlarının çeperleri[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] beyin kalp gibi hassas organ ve dokularda fonksiyon bozuklukları meydana gelir.
Ağır :-):-):-):-)llerin Sağlık Üzerine Etkileri
Havada bulunan partiküllerin % 0.01-3'ünü sağlık yönünden çok toksik etkiler gösteren eser elementler meydana getirir. Bunların sağlık yönünden önemi insan dokularında birikime uğramalarından ve muhtemel sinerjik etkilerinden kaynaklanmaktadır. Havadan solunum yolu ile alınan partiküllere ek olarak[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] yenilen yiyecekler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] içilen su aracılığı ile de önemli miktarda :-):-):-):-)lik partiküler maddeler vücuda alınmaktadır.
Atmosfer kirliliğinin bir bölümünü oluşturan :-):-):-):-)ller; fosil yakıtların yanması[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] endüstriyel işlemler[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] :-):-):-):-)l içerikli ürünlerin insineratörlerde yakılması sonucunda ortama yayılırlar.
İnsan sağlığını geniş çapta olumsuz yönde etkileyen :-):-):-):-)ller arasında atmosferde yaygın olarak bulunan; Kurşun[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Kadmiyum[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Nikel[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Civa :-):-):-):-)lleri ve asbest önem taşımaktadır. Diğer :-):-):-):-)llerin bir kısmı insan yaşamında temel yönden önem taşır[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] diğer bir kısmının konsantrasyonu ise insan sağlığını tehdit edecek boyutta olmadığından önem göstermez. Belirli limitlerin dışında bulunabilecek her türlü :-):-):-):-)l[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] insan sağlığı üzerinde toksik etki gösterir.
Kurşun : Mavimsi veya gümüş grisi renginde yumuşak bir :-):-):-):-)ldir. Kurşunun tetraetil veya tetrametil gibi organik komponentlerinin yakıt katkı maddesi olarak kullanılmaları

nedeniyle kirletici parametre olarak önem gösterirler. Tetraetil kurşun ve tetrametil kurşunun her ikisi de renksiz sıvı olup[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kaynama noktaları sırası ile 110°C ve 200°C dir. Uçuculuklarının diğer petrol komponentlerinden daha fazla olması nedeni ile ilave edildiği yakıtın da uçuculuğunu artırırlar.
Kurşunun farklı enzim sistemleri ile etkileşim göstermesi nedeniyle bir çok organ veya sistem[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kurşun birikimi için odak noktalarını oluştururlar.
Kandaki kurşun konsantrasyonunun 0.2 ug/ml limitini aşması durumunda olumsuz sağlık etkileri gözlenir. Kan kurşun konsantrasyonu; 0.2 ug/ml limitini aşması ile kan sentezinin inhibasyonu[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 0.3-0.8 ug/ml limitlerinde duyu ve motor sinir iletişim hızında azalma[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 1.2 ug/ml limitinin aşılmasından sonra ise yetişkinlerde geri dönüşü mümkün olmayısan beyin hasarları meydana geldiği belirlenmiştir.
Havadaki kurşun konsantrasyonu ile kandaki kurşun konsantrasyonu arasında doğrusal bir ilişki vardır. Kurşunun havadaki 1 ug /m3 konsantrasyorıunun kanda 0.01-0.02 ug/ml lik konsantrasyonu oluşturduğu tesbit edilmiştir.
İnsanlarda temel (background) kan kurşun konsantrasyonunun 0.04-0.06 ug/ml[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kentsel alanlarda yaşayanlarda ise 0.1 ug/ml olduğu belirlenmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sağlık üzerine olumsuz etkilerin gözlenmediği 0.1 ug/ml kan kurşun konsantrasyon limitinin aşılmaması amacı ile; kent havasındaki kurşun konsantrasyonunun 0.5-1 ug/m3 olarak hedeflenmesini önermektedir.
Kadmiyum : Kadmiyum (Cd) gümüş beyazı renginde bir :-):-):-):-)ldir. Havada hızla kadmiyum oksite dönüşür. Kadmiyum sülfat[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kadmiyum nitrat[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kadmiyum klorür gibi inorganik tuzları suda çözünür.
Havadaki kadmiyum fume konsantrasyonu 1 mg/m3 limitini aşması durumunda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] solunumdaki akut etkileri gözlemek mümkündür. Kadmiyumun vücuttan atılımının az olması ve birikim yapması nedeni ile sağlık üzerine olumsuz etkileri zaman doğrultusunda gözlenir.
Uzun süreli maruziyetten en fazla etkilenecek organ böbreklerdir. Yapılan araştırmalarda; böbrekte biriken kadmiyum konsantrasyonunun (yaş ağırlık üzerinden) 200 mg/kg'a ulaşması durumunda[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] böbrek fonksiyonlarında bozulma olduğu tesbit edilmiştir.