GALANTHUS (Kardelen)

GALANTHUS (kardelen)
• Classis:Liliopsida
• Ordo:Asparagales
• Familia:Amaryllidaceae
• Genus:Galanthus
• Kardelenler baharda filizlenen ilk çiçeklerdendir.
• Galanthus türleri Avrupanın büyük bir kısmında bilinir yayılış alanları batıda İspanyaya kuzeyde Fransa ve Almanyadan Polonyayaİtalya Yunanistan ve Türkiyedoğuda Ermenistan ve Ukraynayı kapsar.Çoğu bölgede tanınır ve yöresel isimlerle çağrılır.Çoğunlukla britanya kökenli en azından britanyaya romalılar tarafından getirilmiş bir yabani tür olduğu tahmin edilmesine rağmen büyük ihtimalle 16. yüzyılda tanınmıştır.Diğer çoğu galanthus türü; güney rusya gürcistan ve azerbeycanda bulunmasına rağmen doğu akdeniz orjinlidir.
• Galanthus elwesii
• Soğanlı çok yıllık otsulardır.Yapraklar kaidede ve 2 adetçiçekler tekaşağı sarkık duruşlu ve beyaz renktedir.
• Kardelen;nergisgiller (amaryllidaceae) familiası içinde sınıflandırılan bitki türlerinin ortak adıdır.Ülkemizde halk arasında’’kardelen’’den başka’’garipçe’’’’öksüz Ahmet’’’’aktaş’’’’boynubükük’’’’kargasoğanı’’’ ’akçabardak’’ gibi yerel adlarla da anılırlar.
• Türkiye ‘de bazı kaynaklara göre 9bazı kaynaklara göre de 11 doğal türü bulunduğu belirtilmektedir.Bunlardan en çok bilineni ise Galanthus elwesii’dir.
• Galanthus elwesii
Toros Kardeleni
* Kuzeybati Bati Güneybati Anadolu'da yayilis gösterir.
*900-1800 metrede ardiç ( Juniperus ) ve çam ( Pinus ) ormanlari arasindaki açiklik kayalik alanlarda serin yerlerde nemli humusca zengin topraklarda yetisir.
*Sicakligin -15°C'ye kadar düsmesinden etkilenmez. Kismi günes alan yari gölge yerleri sever.
*2-3 cm. genisliginde iki tane grimsi yesil yapragi 10-15 cm. uzunlugundadir. En uzun kardelen türlerinden birisidir.
*Yaprak uçlari baslik seklindedir.
*Ocak sonundan Mart sonuna kadar çiçek açar.

• Galanthus elwesii(İzmir-Nif Dağı’ndan)
• *Galanthus elwesii ilk olarak 1874 yilinda İzmir yakınındaki daglarda bulunmus ve bilim dünyasina tanıtılmıştır.
• *Türkiye'den ihraç edilen çiçek soğanları listesinde ilk sırada yer alır.
• * Galanthus elwesii ile Galanthus woronowii türleri dışındaki kardelen soğanlarının doğadan toplanarak ihraç edilmesi yasaktır. *Sırasıyla "Toros kardeleni" ve "Karadeniz kardeleni" olarak anılan iki türün soğanlarının ihracatı sınırlandırılmıştır.
• Galanthus woronowii
Karadeniz Kardeleni
* Ulaşılabilen taksonomi kaynaklarında kardelenler için farklı tür listeleriyle karşılaşmak mümkündür .
* Aşağıda sunulmuş olan listeyse Birleşik Devletler Tarım Bakanlığı (United States Department of Agriculture USDA) Tarımsal Araştırma Servisi (Agricultural Research Service ARS) bünyesindeki DNA Kaynakları Bilgi Ağı (Germplasm Resources Information Network GRIN)'nın kardelen türleri listesidir.
• Galanthus türleri
*Tür: Galanthus x allenii
*Tür: Galanthus alpinus
*Tür: Galanthus angustifolius
*Tür: Galanthus cilicicus
*Tür: Galanthus elwesii - Toros kardeleni
*Tür: Galanthus fosteri
*Tür: Galanthus gracilis
*Tür: Galanthus x grandiflorus
*Tür: Galanthus ikariae
*Tür: Galanthus koenenianus
*Tür: Galanthus krasnovii
*Tür: Galanthus lagodechianus
*Tür: Galanthus nivalis - bayağı kardelen
*Tür: Galanthus peshmenii
*Tür: Galanthus platyphyllus
*Tür: Galanthus plicatus
*Alt tür: Galanthus plicatus byzantinus
*Alt tür: Galanthus plicatus plicatus
*Tür: Galanthus reginae-olgae
*Alt tür: Galanthus reginae-olgae reginae-olgae
*Alt tür: Galanthus reginae-olgae vernalis
*Tür: Galanthus rizehensis
*Tür: Galanthus transcaucasicus
*Tür: Galanthus trojanus
*Tür: Galanthus woronowii - Karadeniz kardeleni
• Galanthus alpinus Galanthus angustifolius
• Galanthus cilicicus
• Galanthus fosteri
• Galanthus nivalis Galanthus trojanus
• [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]ler tıbbi açıdan önemli oldukları düşünülen bitkilerdir:
*Türkiye'de halk arasında toprak üstü kısımları kalbi kuvvetlendirici mideye iyi gelen ve âdet söktürücü ilaç; toprak altı kısımları ise taze haldeyken ezilerek çıbanları olgunlaştırmak için hazırlanan lapa olarak kullanılır.

*İçerdikleri ve ilaç olabilme olasılığı bulunan alkaloit ve lektinler nedeniyle çok sayıda araştırmaya konu olmaktadırlar.

*Türkiye'de 9-11 türünün doğada yetiştiği bilinen [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]lerden bazılarının soğanları Türkiye'nin ihraç ürünleri arasında bulunmaktadır. Galanthus elwesii ile Galanthus ikariae ve/veya Galanthus latifolius adlı türler uzun yıllardan beri ve başta Hollanda olmak üzere bazı ülkelere "süs bitkisi" adı altında ihraç edilmiştir.
• *Osmanlı İmparatorluğu döneminde1875 yılından beri yurtdışına satılan kardelen soğanlarının miktarı zaman zaman çok artmışancak alınan kısıtlama önlemleriyle ihraç miktarı kontrol altında tutulmaya çalışılmıştır.1984yılında 40milyon adete kadar çıkan kardelen soğanı dışsatımı 1986dan sonra 30 tona çekilmiş1991 de 201992 ve 93 yıllarında ise 14 milyona indirilmiştir.
•
• kardelenler özellikle 1960’lı yıllardan sonra yılda kırk milyona yakın soğanın yurtdışına satılması sonucu bugün yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Türkiye’de doğa koruma örgütleri ve bilim adamlarının yıllar süren çabaları sonucu doksanlı yılların başlarından itibaren uygulanmaya başlanan “Soğanlı Bitkiler Yönetmeliği” ve Türkiye’nin 1996 yılında taraf olduğu uluslararası CITES Sözleşmesiyle önemli yasal önlemler alınmış. Buna göre her yıl doğadan toplanacak çiçek soğanlarının sayısı uzmanlarca önceden kararlaştırılıyor ve artık çiçek soğanlarının üretimine daha çok önem veriliyor.
• Aşıklı Köyünde kendiliğinden yetişen kardelen
* Toros Dağları’nın eteklerinden toplanarak yurtdışına gönderilen kardelen çiçeği yok oluyor. 60 yıl öncesine göre yaklaşık yüzde 90 azaldığı gözlenmektedir.
* 'Kardelen tarımı şart'
* Köylüler kardelenleri ekmek yerine doğadan toplamayı tercih ediyor çünkü ekilen kardelen ancak üç yıl sonra çiçekleniyor.
* Toroslar'da kırdan toplanıp Hollanda'ya satılan kardelenlerin sayısı hızla azalıyor. Uzmanlara göre çare kardelenin buğday gibi ekilip toplanması .
İSTEKLERİ VE ÜRETİMİ
*Kardelen bitkisi yarıgölge ve serin ortamları; ağaç altlarındaki nemli ve organik madde yönünden zengin bitek bahçe toprağını sever. Bitki soğanlarının ekimiyle üretilir. Soğanları toprakta 1015 cm. derinliğe ve 10'ar cm. aralıklarla ekilir. *Kardelen bitkisinin çiçeklenme dönemi bittikten sonra ilkbaharda toprağın altında çoğalmış soğanları sökülerek ve değişik yerlere ekilerek bitki çoğaltılabilir. İstenirse bitki topraktan sökülüp başka yerlere şaşırtılır ve bu durumda kardelen bitkisi yeni yerine kolayca uyum sağlayıp gelişmesini sürdürür. Ayrıca kardelen çiçekleri bol sayıda tohum verir. Bu tohumlar çiçeklerden alınır alınmaz bekletilmeden dere kumu torf ya da yaprak çürüntüsü (kompozit) içeren harca ekilir ve kolayca çimlendirilebilir. Ama bu yöntemle çoğaltılan bitkinin soğanla üretimin tersine çok geç 34 yıl sonra çiçek açacağı akıldan çıkarılmamalıdır. Kardelen bitkisi üretilirken çevresindeki otlar temizlenmez. Çünkü bunlar bitkiye nem ve gölge sağlar. Ama yaz mevsiminde kardelen bitkisinin yaprakları sararıp solunca yabani otlar temizlenir. Kardelen üretimi çok kolay ve bakımı en zahmetsiz bitkilerdendir.
• Kardelen’de karşılaşılan önemli hastalık ve zararlılar
• Kardelen soğanları fareköstebek ve diğer kemirgenler tarafından yenilerek zarara uğrayabilir.Bu durumlarda bitkide botrytis hastalığı görülür.Ayrıca inceşerit ve siyah noktalı hastalıklı kardelen soğanları dikilirse yumuşak çürüklük sclerotinia görülür.
Galanthus(kardelen)un üretimi
• Üretimleri genellikle soğanla olur.Çiçeklenme devresinden sonra soğanlar oldukları yerde bırakılırlarsauzun yıllar zarar görmeden çiçek açmaya devam ederler.Üretimde kullanılmak üzere yavru soğanlar gerekli ise temmuz-ağustos aylarında soğanlar çıkarılarak ayrılırlar.yavru soğanlar hemen ya da ekim ayında tekrar dikilirler.Tohumla üretim daha çok ıslah çalışmaları için söz konusudur.
• Yurt dışına kaçırılan bitkilerin genleri değiştirilip sanki o ülkeye özgü bir tür haline getiriliyor. Hatta bu genleri değiştirilmiş bitkilerin bize geri satıldığı söyleniyor.
*Bitki üzerinde doku kültürü çalışmalarıyla gen şifreleri çözülerek farklı renk ve görünümlerde yeni bitkiler üretiliyor. Kaçırılan bitkilerin patentleri alınarak o ülkelerin malı haline getirilip tekrar bize satılıyor.
*Bu sayede malı üretenler bu mallara ihtiyacımız olduğunu bildiğinden bizi kendilerine bağımlı hale getirmek için sürekli olarak ülkemizden bitki kaçırıp genetiği ile oynayıp bize pazarlayarak kâr sağlıyor .
• Kardelen;bakıldığında gövdeden çıkan 3 süt damlası gibi görünür.zaten latincede ‘galanthus’kelimesi de süt beyazı çiçekler anlamındadır.
• kardelen ile ilgili kısa bir mitolojik hikaye:
• 3000 yıl önceHomer’in Odyssey adlı destanındatanrı Merkur Ulysses’e Moly (galanthus)isimli bir bitki vermiştir.Bu bitki cadı Circe’nin Ulysses ve mürettabatı üzerine yaptığı unutkanlık büyüsünü bozmuştur.
• Yunan ve roman mitolojisinde tanrı Merkür;tanrıların mesajcısı ve rüyaların getiricisi olarak bilinir.rüyaların getiricisinin Ulyssey’e bu bitkiyi vermesi belki de bu bitkinin unutkanlığa olan etkisine bir kanıttır.
• Galanthus elwesii’den in Vitro koşullarda soğan üretimi