Unutulmayan darbeler

[Yorgun Yürek]

Nazi Darbesi


Hitler önce seçimle iktidara geldi, ancak kendisine gereken mutlak güç için bu ona yetmedi. Bir provakosyona ihtiyacı vardı. Ünlü Reischtag binası Nazi provakatörlerce yakıldı ve suç komünistlerin üsütne atıldı. Bu olay tarihe modern diktatörlüğün başlangıcı olarak geçecektir.

Tarihin gördüğü bu en önemli provaksyon ve kundaklama olayı komünistlerin üzerine atılmıştır. O geceden itibaren gergin siyasi ortamı bahane eden Hitler, kendisine olağanüstü yetkiler veren kararnameyi onaylatarak tüm komünist milletvekillerini tutuklattırıp hapishaneye attırdı. Tarihe ünlü Nurnberg Mahkemleri olarak geçecek bu baskı dönemi ile güya KPD (Almanya Komünist Partisi)'nin ayaklanması böylece Nazilerce başarıyla bastırılmış olacaktı. Parti lideri Thälmann dahil olmak üzere binlerce komünist toplama kamplarına götürüldü. Tutuklamalardan kaçmayı başaracak olan KPD liderleri Wilhelm Pieck ve Walter Ulbricht daha sonra Sovyetler Biriği'ne sığındılar. Bu olayların ardından tüm Nazi iktidarı boyunca KPD, gizli yeraltı örgütünü korumaya çalışmış ancak Nazilere karşı verilen direniş mücadelesinde çok büyük kayıplar vermiştir. Bulgaristanın kurucusu ünlü komunist lider Dimitrov'un Reichstag yangını için leipzig mahkemelerinde yaptığı ünlü savunması da unutulmayacaktır.


Portakal (Turuncu) Devrimi

Turuncu devrim, Ukrayna'da Kasım 2004 ve Ocak 2005 tarihleri arasında süregelen bir dizi sivil protesto ve politik olaylara verilen isimdir. 2004 yılındaki başkanlık seçimlerinde Ukrayna'da seçime hile karıştırıldığını öne süren Batı yanlısı muhalefet ayaklandı. Bu muhalefet önemli ölçüde ünlü spekülatör Soros'un fonladığı sivil toplum vakıflarından başladğı için, Soros darbesi olarak tarihe geçecektir.

Kiev dahil yedi büyük kent, muhalefet lideri Yuşçenko'yu devlet başkanı olarak tanıdığını açıkladı.

Seçimlere hile karıştırıldığını ileri süren muhalefet üyesi 500 bin kişi parlamentoyu kuşattı. Portakal renginin muhalefetin simgesi haline gelmesi üzerine bu ayaklanmaya "Turuncu Devrim başlıyor" gibi yorumlar yapıldı. Devrimin adı da buradan geliyor.

İran İslam Devrimi

1979 yılında İran'ın Muhammed Rıza Pehlevi liderliğindeki uzun monarşiden, Ayetullah Humeyni yönetiminde İslam hukuku ve Şii mezhebi görüşlerini esas alan bir İslam cumhuriyetine dönüştüren hareketin adıdır.

İran Devrimi, baskıcı Şah yönetimine karşı özellikle kırlarda ve kentlerde komunist bir ayaklanma olarak başlamış, ancak Tahrana sıçrayıp özellikle muhafazakar Tahran esnafı tarafından örgütlenmeye başlaması ile, bir şii İslam Devrimine dönüşmüştür.

Şah son döneminde, özellikle ABD'ye çok bağımlı bir politika izlemeye başlamıştı, Başlangıçta Sovyet yanlısı komunist TUDEH partisi ile Mollalar ittifak ettiler, Humeyni'yi Paris'deki sürgününden çağırarak ülkenin başına geçirdiler.

Mısır Devrimi

23 Temmuz Devrimi olarak da bilinen bu devrim, 1952 yılında gerçekleşti. Olay 23 Temmuz günü ordunun darbe girişimiyle patlak verdi. Kendilerini 'Serbest memur hareketi' olarak tanımlayan bir grup genç asker Kral Faruk'u devirmek için ayaklandı. Amaç Cumhuriyet rejimine geçmekti. Arap toplumunun büyük efsane lideri Cemal Abdülnasır ve tek bir büyük arap devleti ülküsü ile gelişti. Bu devrim, Arap toplumlarında millyetçiliğin doğmasına, Arap-Afrika ülkelerinde ilerici devrimlerin önünü açtı.
Küba Devrimi

26 Temmuz Hareketiyle birlikte kovulan Fulgencio Batista rejimi yerine Fidel Castro önderliğinde yeni bir Küba hükümeti kurulması olayıdır.

Süreç 26 Temmuz 1953 Moncada Kışlası isyanıyla başlar, 1 Ocak 1959`da Batista`nın kovulması ve Santa Clara, Santiago de Cuba şehirlerinin Fidel Castro, Che Guevara, Raul Castro liderliğindeki isyancılar tarafından ele geçirilmesiyle son bulur.

'Küba Devrimi' terimi, aynı zamanda kısaca Batista`nın devrilmesi ve Marksist ilkelerin yeni Küba Hükümeti tarafından uygulanmasını da beraberinde getirir.

Sierra Maestra dağlarında gerilla savaşı ile gerçekleşen bu devrim efsane lideri Ernesto Che guvevera ile birlikte, daha sponraki tüm toplumsal hareketlere ve iç savaşlara damgasını vuracaktır.

1948 Çekoslovak Darbesi

Savaştan sonra, cumhurbaşkanlığına Çekoslovakyanın eski devlet adamlarından Dr. Beneş ve başbakanlığa da Komünist Partisi lideri Klement Gottwald getirilmişti.

Bakanların çoğu Komünist Partisi dışındandı. Çekoslovakya’nın kurucusu Thomas Masaryk’in oğlu Jan Masaryk Dışişleri Bakanı idi. Ülkenin yeni liderleri Sovyet Rusya ile iyi geçinme taraflısı oldukları için 1948 Şubatına kadar Çekoslovakya'da mühim bir gelişme görülmedi. Lakin Sovyetler Birliği yine de Çekoslovakya'dan emin değildiler. Çünkü yeni liderler aynı zamanda Batı taraftarıydılar. Bu sebeple, hükümeti tamamen komünistlere teslim etmek için Sovyetler Çekoslovakya'ya açıkça müdahale ettiler ve bir hadiseyi protesto eden 11 bakanın yerine komünistleri baskı ile hükümete soktular.

Dr. Beneş’in direnmesi fayda etmedi. Bu kriz sırasında Dışişleri Bakanı Masaryk 10 Mart 1948 günü Bakanlık binasının dördüncü katından kendisini atarak intihar etti. Masaryk’in komünistler tarafından öldürüldüğüne dair de iddialar mevcut. 'Çekoslovak Darbesi' adı verilen bu hadise Batı’da büyük yankılar uyandırdı.

Bonaparte'ın 18 Brumaire'i

Napoleon Bonaparte'ın yeğeni Louis Napoleonun meclisi kapatıp imparatorluğunu ilan etmesinden dolayı bu olaya Louis Napoleon'un '18 Brumaire'i denir. Bir nevi darbe olarak nitelendirilmektedir. 9 Kasım 1799 günü Bonaparte'ın krala karşı ayaklanıp yönetimi ele geçirmesi olayı olarak tanımlanan bu olayı Karl Marx da aynı adı taşıyan kitabında anlatmıştır. Louis Bonaparte darbeyi bohem proleterya denilen sınıfı arkasına alarak yapmıştır. O güne kadar burjuvazi ile beraber hareket eden proleterya, ilk kez burjuvazi ile çıkarlarının uyuşmadığını anlamış, ve burjuvazi ile karşı karşıya gelerek 1848 devrimlerini gerçekleştirmiştir. Bunun sonucunda burjuvazi ve aristokrasi anlaşarak Louis Bonaparte'ı desteklemiştir. Tarihte ilk kez İkinci Cumhuriyet terimi burada kullanılmştır.

Büyük Ekim Devrimi (Bolşevik Devrimi)

Çarlık Rusyası'nda Jülyen takvimi'ne göre 24 Ekim 1917'de, (Miladi takvime göre 7 Kasım 1917) Petrograd'daki Kışlık Saray'ın Lenin önderliğindeki Bolşeviklerin eline geçmesiyle başlayan ve Sovyetler Birliği'nin kurulmasına yol açan olaylar dizisidir.

Rus Çarlığı, topraklarının genişliği ve ekonomik sıkıntılar yüzünden içeride sıkıntı çekiyordu. Sonunda 9 Ocak 1905'te Kanlı Pazar adıyla anılan gün yaşandı. Binlerce insan çalışma saatlerinin azaltılması ve yaşam standartının yükseltilmesi isteğiyle greve çıktı. Rus askerleri tedbirsizce kalabalığa ateş açtı ve binden fazla insan öldü. Bu olay Rusya'da büyük infiale neden oldu. Sonucunda Bolşevizm ve komünist lider Lenin'in yıldızı parladı. Lenin'in taraftarları Çarlık tarafından bastırılsa da parlamento kuruldu, çok partili sisteme geçildi ve Çar İkinci Nikolay 1906 Anayasası'nı kabul etti.

Dünyada yeni bir çağ ve sosyalizm ilk kez Ekim devrimi ile birlikte hayata geçmiştir.

Glorious Devrimi

1688 yılında ülkesinde Louis XIV modeli bir mutlakiyet düzeni kurmak ve katolikliği benimsemek niyetinde olan İngiltere kralı İkinci James'in İngiliz aristokrasisi ile yeni palazlanmakta olan burjuvaların ittifakı sonucu tahttan indirilmesi olayıdır. Darbeden sonra Abraham Del Banco, İngiltere Bankası ve Londra Borsası'nı kurarak uluslararası sermaye düzeninin temellerini atmıştır. İşin ironik kısmı ise, demokrasi tarihinin dönüm noktası olarak kabul edilen bu olaydan sonra İskoçya'nın iç bağımsızlığına son verilmesi, İrlanda'da ise korkunç bir protestan zulmünün başlamasıdır. Tahttan indirilen Kral James ise Fransa'ya sığınmış sonra da İrlanda'ya çıkarak Katolik destekçilerinden bir ordu toplamıştır.