Erzurum yöresine ait yöresel hakl oyunları çeşitleri ve detayları

Erzurum asırlar boyunca Asya ve Avrupa arasında önemli bir geçit ve ticaret merkezi olmuştur.İran ve Kafkasya üzerinden gelen kavimlerle avrupadaki diğer kavimlerlerin kültürlerinin etkisi altında kalan ilimiz,
kökü tarihin derinliklerine kadar uzanan zengin bir kültür hazinesine sahiptir.Yöremiz halk oyunları Türk bedii zevkini, kahramanlık mekıbelerini insan psikolojisinin tezahürlerini bölgenin adet ve ananelerini en güzel ve etkileyici şekilde yansıtır.Yöremiz ve çevresinde oynanan oyunlara Bar adı verilir. Moğollarda ve Altay Türklerinde Bar, davulun adıdır. Bar sözcüğünün kökeni ve anlamı üzerinde çok çeşitli görüşler vardır.
- Bar, Dadaşın oyununun adıdır.
- Bar, Erzurum dolaylarındaki toplu oyunların adıdır
- Bar, Davul eşliğinde oynanan oyundur
- Bar, Şaman olan Türklerin şölenlerinde, davul eşliğinde oynadıkları
oyunlardır.

Bar,Barça,Baru söylenişleri eski metin,lugat ve diyaleklerde hep topluluk, elbirliği anlamı ile kayıtlıdır. Eski çağda ilkel insanlar birtakım korku ve inançların etkisi altında bulundukları için hayatlarını çeşitli törenlerle idame ettirir ve bu ayinlerin davulla yaparlarmış İlk zamanlarda hayvan derileri toprağın altında kısmen çürütülür bir nevi tabaklama usulü ile elde edilen bu derilerden davullar yapılırdı. Şaman Türkleri bunlara Tüngür demiş, daha sonra Kös adını almıştır. Erzurum'un milli çalgıları davulla beraber Zurna,Ney ve Zilli teftir. Erzurum davulu
hazırlanırken, daha çok koyun ve keçi derisi kasnağa geçirilir ve sesin ayarlanmasına özel bir önem verilir. bu bakımdan Erzurum davulu diğer davullardan daha tok seslidir.Gurup halinde oynanan barlar en az beş kişi ile oynanır. Bu oyunlar sonlara doğru hızlanarak sekme denilen çevik hareketlerle oynanır. başlangıçta elele
tutan oyuncular süratli kısımda birbirlerinin omuzlarından tutarlar. Oyunun başında Barbaşı, sonunda da Pöççük denilen oyuncu bulunur. Barbaşı ve Pöççük ellerinde birer beyaz mendil tutarlar. bazen barlarda kullanılan melodiler halay oyunlarında kullanılmaktadır. Bar daha çok erkekler tarafından oynandığından erkek
oyunu olarak nitelenebilir.kadınlar tarafından oynanan barlarda mevcuttur bunların yanısıra alacıbar adıyla anılan erkekli kadınlı barlarda vardır.

Erzurum Bar Oyunları ile Diğer Halk Oyunları

ağcaferikler,alacabar,aldımpram,aşırma barı,aşşahtan gelirem,başbar,ben bir kavak olaydım,bir taş attım çeğile,Bitlis koçerisi,daldalan barı,durna barı,erfene,Ermeni barları,ErzurumBarları,felek,güzeller barı,hanım barı,hayvan taklit oyunları,heynare,hoş bilezik,karadüzen,Köroğlu barı,kutkut barı,Kürdün ayavanı barı,Kürt barı,lavik barı,osman ağa,sallama,sarhoş barı,sökme barı sıçratma,sürtme barı,tamzara barı,tatyan,tavuk barı, tello,temirağa,tersine,tikine bar,Torurm barı,Durna barı,Uzundere,Yayla barı,Hançer


BARCILAR

Erzurum barlarının efsanevi bir geçmişi olduğu herkesçe bilinmektedir.Ancek bu barları su yüzüne çıkaran ilk insan 1934 yılında Erzurum Silah Fabrikası Müdürlüğüne atanan Albay İhsan Yavuzer olmuştur. Erzurum barlarına özel bir ilgi duyan Yavuzer,ilk iş olarak Erzurum Gücü adında bir spor kulübü kurar. Bu kulübün en önemli kolu Bar Kolu olur. Bar kolunu, fabrikaya işçi olarak aldığı Efendi,Mevlüt,Nurettin,Küçük Nurettin isimli barcılarla,Ramis Baba isimli davulcudan oluşturur.Efendi Beyin de ekip başkanı olduğu bu topluluk Erzurum da ilk Bar ekibidir.1949 yılında Venedikte yapılan Uluslararası Halk Dansları yarışmasında Türkiye'yi temsil eden Erzurum Bar ekibi katılır.bu yarışmada İhsan Ertugay'ın Çalıştırdığı,İhsan Taftalı,Nimet Gezmiş,Nihal Demiryürek ve Şeref Uludağ'dan oluşanErzurumlu Barcılar Dünya birincisi oldular.Aynı ekip 1951 yılında Fransa'da Biarniz,İspanya'da Pampona şehirlerinde yapılan festivallere davet edildiler.1954 yılında ise Almanya'da yapılan bir festivale katılırlar.Bütün bu festivallerde büyük ilgi görürler.
1954 yılında kurulan Erzurum Halk Oyunları ve Halk Türküleri Derneği'nin Faaliyete geçmesi üzerinedünyaca ünlü bu bar ekibine yeni isimler katıldı.Bunlar Arasında Muhtar Dursunoglu,Mahmut Baltacıoglu,Natık Yurtlu,Hulusi Seven ve Bahattin Merdal vardır.daha sonraki yıllarda Brüksele gönderilen Erkek Bar Ekibini Lütfü Aladağ,Fikri Kükürtçü,Cevat Sungur,Muammer Özkavcı,Sedat Gezmiş Bahattim Merdal,İlhami Avcıoğlu,kız ekibinide Bilge Gürgün,Varda Gürgün,Gülümser GÖzüm,Gülen Gözüm kardeşlerle,Nesrin Ulusoy oluştururlar.
bunlardan sonra bar ekiplerimiz şu yarışmalara katılırlar.
1965 yılında Tunus-Kartaca Uluslararası Halk Dansları Festivali
1970 Japonya-Osaka Fuarı
1982 İtalya
1949 yılından beri Erzurum Bar Ekibi değişik guruplar halinde yurt dışında uluslararası düzeyde
zaman zaman ülkemizi temsil etmiş ve önemli başarılar sağlamışlardır.

BAR TERİMLERİ

bar oyunu : eğlenmeyi temel amaç edinen oyunlara denir
kolluk : dizilişe göre,barbaşının hemen solunda olan oyuncuya denir
koltukaltı: koltuk
pöççük : bar dizisinin en sonundaki oyuncuya verilen ad
Daldaş : Dadaş
kelleler : koltukaltı ile kolluk altı arasında kalan opyuncuların tümüne denir.
sıra oyuncular : kelleler
sekme : bar oyununun çabuk ve çevik hareketlerle oynanan bölümü
yelleme : iki kısımlı barlarda ikinci kısma verilen ad.sekme ile ağırlama arasında oynanır
ağırlama : barın ilk bölümü,ağır,yavaş,ve titizce oynanan bölümü
bar sırası: barların birbiri peşi sıra oynanması gerektiğinde izlenecek geleneksel yol
bar havası: bar oyunlarının ezgi ve müziğini anlatan bir deyimdir
bar tutmak: bar topluluğunu para karşılığı kiralamaktır
bar tutuşmak : bar oynayacak oyuncuların ortaya çıkmaları
bar çeken : barbaşı


---OYUN KIYAFETLERİ---

ERKEK KIYAFETLERİ

-cistik: bar oynarken ayağa giyilen ayakkabıdır.derisinin çok yumuşak olması en büyük özelliğidir.bu özelliğe istinaden ayak figürleri daha kolay gerçekleştirilir.yaşlılar tarafından giyilene markop,gençlerin giydiğine yemeni denir.

-Zığva: Uçkurlu,beli bol lacivert kumaştan yapılan arkası torba şeklinde pileli giysidir.Bunun üzerine siyah ipek kaytansüs olarak işlenir.Zığvanın bol olmasını sağlayan pile sayısının 32 olmasına özen gösterilir.

-yelek: lacivert kumaştan yapılmıştır.iki tarafa kapanabilen kaytanlı ilikleri vardır.kenarları ve cep ağızları kaytanla işlenmiştir.

-gömlek: gömlekler beyaz olup dik yakalıdır.düğmeleri beyaz veya siyah olabilir.uzun olan kol ağızlarında 4-5 düğme bulunur.

-kazeki: uzun kollu kısa bir cekettir.kolları geniş kol etrafları siyah kaytanla,ön tarafı ve cep ağızları motifli kaytanla süslüdür.

-kuşak: eskiden Acem,Trablus, veya Tosya şalı diye adlandırılanrenkli iplerle örülmüş-dokunmuş,bar oynayanın belini sıcak tuttuğu gibi aynı zamanda cep vazifesi gören kumaştır.

-gümüş köstek: gümüşten yapılmış,yelek üzerine asılan daha önceleri saat taşımada kullanılan ince zincirden aksesuardır.

-bazubent: ekseriyatla boncukla örülür.gümüş olanlarıda vardır.kola takılan içerisine karınca duası,ayet-ül-kürsiduaları komulur.

-mendil:Erzurum barlarında mendil kullanmak bir maharet işidir.mendil her barın ritmine ve psikolojisine göre kullanılır.

KADIN KIYAFETLERİ

-bindallı: kadife üzerine simle Türk motifleri işlenmiş giysidir.göğüs ve boyun kısımları dantelle süslenebilir. aynı danteller kol ağzınada eklenir.kol,beden ve bel kısmı vücuda oturur, tek kısmı ise rahat hareket maksadıyla geniş yapılır.

-leçek(yazma): başa örtülen,pullarla ve boncuklarla oyalanarak süslenen pamuktan yapılmış başörtüsüdür. bu isim halen kullanılmaktadır.

-gümüş kemer: bar oynayan Erzurumlu kadının belinde bulunur.muhtelif parçalar halkalarla birbirine tutturularak kemer oluşturulur.İşlemelidir.kaşı daha süslüdür.bazılarında sedef kakmalar bulunur.şimdi kakmalı kemerler yapılmadığından antika değeri taşımaktadırlar.

-papuç: papuçlar siyah ve önden bağlıdır.yumuşak deriden yapılmış olup hafiftir.kolay hareket olanağı sağlar.
-dizleme: beyaz yünden örülmüş,diz kapaklarına kadar uzanan çoraplardır.

-mendil ve diğer aksesuarlar: erkek barlarında olduğu gibi,kadın barlarında da barbaşıve pöççükte mendil bulunur.ayrıca boyuna beşi birlik, oltu taşı kolyeler,kollara burma bilezik parmaklara da yüzük takılır.