#1
|
|||
|
|||
jüpiter
Jüpiter (Müşteri, Erendiz) [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] en büyük [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]. Güneşten uzaklığa göre beşinci sırada. Adını Roma tanrılarının en büyüğü [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'den alır. Büyük ölçüde [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] oluşmakta ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sınıfına girmektedir.
Fiziksel özellikler [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] Jüpiter gerek çap, gerekse kütle açısından güneş sistemindeki en büyük gezegendir. Nispeten düşük olan yoğunluğu (suyun yoğunluğunun 1,33 katı), gezegenin akışkan yapısı ve kendi çevresindeki dönüş hızının yüksekliği nedeniyle, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kadar olmasa da ekvatorda geniş, kutuplarda basık [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] görünüme sahiptir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] derecesi ([Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]) 0.52 olan gezegen, böylece yüzeyine düşen güneş ışığının yarıdan fazlasını görünür tayfta yansıtmaktadır. Ancak kızılötesi alandaki ışınım ölçüldüğünde, Jüpiter'in Güneş'ten aldığı enerjinin 2,3 katı kadarını dışarı yaydığı görülür. Bu nedenle gezegen, Güneş'e olan uzaklığına göre hesaplanan 106 K' den (-167°C) çok daha yüksek bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sahiptir ve 126 K (-147°C) sıcaklığında bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gibi ışır. Jüpiter'in kendi içinde yarattığı bu enerji fazlası, gezegenin yerçekiminin etkisi ile yavaşca kendisi üzerine çökerek küçülmesi sırasında dönüştürülen potansiyel enerji ile açıklanmaktadır. Bu olgu [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] olarak adlandırılır. İç yapı [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], içerdikleri elementlerin oranlarına göre iki alt gruba ayrılırlar. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 'buz' ve 'kaya' oranı daha yüksek [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] grubundadır. Jüpiter ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ise, adını yine Jüpiter'den alan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] grubu içindedir. Jovian gezegenlerin kabaca [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'i ve benzer [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] oluşturan maddeleri bu yıldızlardakine yakın oranlarda içerdiği düşünülür. 20. yüzyıl başlarından itibaren, gezegenlerin çap, kütle, yoğunluk, kendi etrafında dönme hızları, uydularının davranışları gibi verilerden yola çıkılarak iç yapıları hakkında ortaya atılan görüşler, daha sonra tayfölçümsel çalışmalarla ve son otuz yıl içinde gerçekleştirilen birçok uzay aracı araştırması ile zenginleştirilmiş ve günümüzde oldukça tatminkar modeller geliştirilmiştir. Bu bilgiler çerçevesinde, Güneş sisteminin ilksel bileşimine paralel biçimde Jüpiter'in kütlesinin büyük kısmını [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] oluşturduğu varsayılır. Hidrojen/Helyum kütle oranı 75/25 civarındadır. Daha ağır elementlerin [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] içindeki toplam payı % 1 iken, hafif bir zenginleşme ile Jüpiter'de %3-4,5 arasında olabileceği hesaplanmaktadır. Bu sonuca, gezegenin gözlenen basıklığının 10-15 Yer kütlesinde yoğun bir çekirdeğin varlığı ile açıklanabilmesi üzerine varılmıştır. Jüpiter'i oluşturan yapı taşları özgül ağırlıklarına göre tabakalanmış durumdadır:
Jüpiter'in bir gaz devinin ulaşabileceği en büyük çapa yakın boyutlarda olduğu hesaplanmıştır. Kütlesi daha büyük olan bir gezegen, artan kütleçekim gücünün etkisi ile kendi üzerine çökerek, Jüpiter'e oranla daha büyük yoğunluğa, daha küçük bir hacme sahip olacaktı. Daha yüksek çekirdek sıcaklığı anlamına gelen bu durum, kütlesi Güneş'in kütlesinin % 8'i kadar olan bir gezegenin [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] için gerekli iç sıcaklığa ulaşarak bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] haline gelmesi ile sonuçlanır. Bu nedenle, 0,001 Güneş kütlesindeki Jüpiter, 'yıldız olmayı başaramamış' bir gökcismi olarak da tanımlanabilir. Atmosfer [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] Jüpiter'in kalın ve karmaşık bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tabakası bulunmaktadır. Bu atmosferin [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nin kökenini oluşturan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nun varsayılan yapısına yakın olarak, %88 oranında moleküler hidrojen (H2) ve %12 oranında helyum (He) içerdiği saptanmıştır. Bunları %0.1 oranla su buharı (H2O) ve metan (CH4) ve %0.02 oranla amonyak (NH3) izler. Azot, hidrojen, karbon, oksijen, kükürt, fosfor ve diğer elementleri içeren çeşitli bileşiklere milyonda bir düzeyini geçmeyen oranlarda rastlanmaktadır. Aslında gaz devlerinin belirli bir yüzeyi olduğu söylenemez, gezegenden atmosfer olarak adlandırılabilecek en dış gaz tabakasına doğru kesintisiz, yumuşak bir geçiş sözkonusudur. Bu tür gezegenlerin çapları hesaplanırken 1 bar (yaklaşık 1 atmosfer) sınırının dışında kalan kısım dikkate alınmaz, basıncın 1 barı aştığı noktadan itibaren tüm hacim gezegenin sınırları içinde kabul edilir. Ancak çoğu zaman, atmosfer olarak adlandırılan alan, hidrojen gazı yoğunluğunun sıvı hidrojen yoğunluğu düzeyine çıktığı 10.000 bar basınç sınırına yani gezegenin binlerce kilometre içine dek genişletilir. Uzaktan bakıldığında, Jüpiter yüzeyinin özellikle ekvatora yakın enlemlerde belirginleşen ardışık koyu ve açık renkli bulut kuşaklarından oluştuğu görülür. atmosferin en üst katmanlarındaki bulutlar kristal halindeki amonyak ve su parçacıklarından oluşur. Atmosferin derinliklerine doğru, yoğuşma sıcaklıklarına göre değişik bileşiklerin meydana getirdiği bulutlar tabakalar halinde birbirini izler. Atmosferde dikey ve yatay doğrultuda yoğun bir hareketlilik gözlenir, 600 km./saat hıza ulaşan rüzgarlar nadir değildir. 15.000 x 25.000 km. boyutları ile yerküreyle karşılaştırılabilecek büyüklükteki [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nin çok uzun ömürlü dev bir 'fırtına' alanı olduğu düşünülmektedir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] makalesinde konu hakkında daha ayrıntılı bilgi yer almaktadır. Jüpiter'in kendi ekseni etrafında dönüşü [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] Katı bir yüzeye sahip olmayan Jüpiter'in dönüş özelliklerinin, atmosfer yapılarının gözlenen hareketlerine göre belirlenmesine çalışılmıştır. Ancak daha 1690 yılında [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ekvator bölgesi ile kutupların farklı devirlerle döndüğünü farketmiştir. Sonradan bu gözlem duyarlı ölçümlerle doğrulanmış ve gezegen için 'Sistem I' ve 'Sistem II' olmak üzere iki ayrı dönme süresi tanımlanmıştır. Ekvator bölgelerinin dönüşü 9 saat 50 dakika 30,003 saniyede tamamlanır ve Sistem I olarak adlandırılır. Kutup bölgelerinde dönüş süresi 9 saat 55 dakika 40,630 saniyedir ve Sistem II adını alır. Jüpiter'den yayılan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dalgaboyundaki ışınımların ise 9 saat 55 dakika 29,730 saniyelik bir dalgalanma göstermelerine dayanarak, gezegenin manyetik alanını belirleyen büyük metalik hidrojen kütlesinin bu hızla dönmekte olduğu sonucu çıkarılmıştır. 'Sistem III' adı verilen bu periyod Jüpiter'in gerçek dönüş hızı olarak kabul edilir, ve bu değerin kutuplardaki dönüş hızı ile hemen hemen aynı olduğu; ekvatorda ölçülen farklı hızın, bu bölgelerdeki bulutların 400 km./saat hıza ulaşan rüzgarlar nedeniyle doğuya doğru hareket etmelerinden kaynaklandığı dikkati çeker. Halkalar [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] Yakın bir tarihe kadar Güneş sisteminde halkaları olduğu bilinen tek gezegen Satürn idi. Dış gezegenleri ziyaret eden ilk uzay aracı olan Pioneer 10'un 1973'deki gözlemleri üzerine varlığından kuşkulanılan Jüpiter halkaları 1979 yılında Voyager 1 ve 2 uzay araçları tarafından çekilen fotoğraflarda gösterildi. Jüpiter'in Halka Sistemi HalkalarYörüngeJüpiter'in Merkezinden UzaklıkRJ(km.)Halo Halka1,4 1,71100.000 122.000Ana HalkaAna Halka (iç)1,71122.000XVI Metis1,79128.100XV Adrastea1,80128.900Ana Halka (dış)1,81129.000Gossamer HalkaGossamer Halka (iç)1,81129.200V Amalthea2,54181.400XIV Thebe3,11221.900Gossamer Halka (dış)3,15224.900 [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gibi Jüpiter halkaları da, toz denebilecek mikroskopik boyutlardan, onlarca metre büyüklüğe kadar değişen çeşitli boylarda çok sayıda parçacığın bir araya gelmesinden oluşurlar. Bu parçacıklar bir bulut oluştururcasına birbirinden bağımsız hareket eder ve herbiri gezegen etrafında kendine ait bir yörünge izler. Bu yörüngelerin gezegen ve iç uydularının çekim güçlerinin karşılıklı etkisi ile sürekli şekillenmesi sonucunda halkaların yapısı korunur. Satürn halkaları ile karşılaştırıldığında, Jüpiter'in halkalarının birçok yönden farklı olduğu görülür. Jüpiter halkalarının çok daha silik olmalarının ve zor gözlenmelerinin nedeni, kendilerini oluşturan toplam madde kütlesinin çok daha az olmasının yanısıra ışık yansıtıcılıklarının da sınırlı olmasıdır. Jüpiter halkaları, 0,05 gibi bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] (albedo) derecesi ile üzerine düşen güneş ışığının büyük bir kısmını soğurur ve karanlık görünürler. Satürn yolculuğu sırasında [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzay sondası 2003 yılında Jüpiter'in yakınından geçerken yaptığı ölçümlerle Jüpiter halkalarının küresel değil, keskin kenarlı ve köşeli parçacıklardan oluştuğunu düşündüren veriler elde etti. Bu bilgiler halkaların Jüpiter'e yakın yörüngelerdeki uydulardan kopan parçacıklardan oluştuğu savını destekler niteliktedir. Bu uydulardan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 'Ana halka'nın, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ise daha dışta yeralan 'Gossamer (ipliksi-ağsı) Halka'nın kaynağı olarak düşünülmektedir. Metis ve Adrastea, Jüpiter'in merkezinden 1,79 ve 1,81 RJ (Jüpiter yarıçapı) uzaklıktaki yörüngeleri ile gezegenin [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'nin içinde bulunurlar ve parçalanma sürecinde uydular olarak değerlendirilebilirler. Ana halka bu iki uydunun yörüngesi hizasında keskin bir dış sınırla kesintiye uğrarken, iç sınırı daha belirsizdir ve 'Halo (ayla) halka' adı verilen üçüncü bir bölümle silik bir şekilde atmosferin üst sınırlarına kadar devam eder. En dışta sınırları belirsiz dördüncü bir halka yapısı, çok seyrek bir toz bulutu şeklinde ters bir yörüngede döner. Bu halkanın kaynağı sonradan Jüpiter'in çekim alanına yakalanmış gezegenlerarası toz olabilir. Manyetosfer [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] Jüpiter Güneş sistemi içinde en güçlü [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] sahip gezegendir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ile karşılaştırıldığında 19.000 kat daha güçlü olduğu görülen bu alan, ekseni Jüpiter'in dönme eksenine 11o açı yapan ve gezegenin merkezine 8.000 km. uzaktan geçen, kutupları ters yerleşmiş olan bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]. Böylece Jüpiter'in kuzey manyetik kutbu gezegenin güney coğrafi kutbuna, güney manyetik kutbu ise kuzey coğrafi kutbuna yakındır. Bu çift kutuplunun yanı sıra, Jüpiter'in manyetik alanının, yapısını karmaşıklaştıran bir dört kutuplu ve bir sekiz kutuplu bileşeni bulunmaktadır. Jüpiter'in kütlesinin ancak küçük bir kısmını oluşturan demir ve diğer ağır elementleri içeren çekirdeğinin bu denli güçlü bir manyetik alan yaratması mümkün olmadığından, gezegenin manyetizmasından metalik sıvı hidrojen tabakası sorumlu tutulur. Elektrik iletkenliği çok yüksek olan bu bölgedeki elektronların akımı, Jüpiter'in kendi çevresindeki hızlı dönüşünün etkisi ile güçlü bir manyetik alan oluşturur. Bu alanın etkisi ile, Jüpiter dev bir manyetosfere sahiptir. Jüpiter manyetosferi, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] adı verilen ve güneş kökenli hızlı parçacıkların oluşturduğu [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] akımının, gezegenin manyetik alanın etkisi ile saptırılarak engellendiği bölgedir. Manyetosferin en dışında, plazma akımının hızla yavaşlayarak hızının ses hızının altına indiği ve yön değiştirdiği bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] gözlenir. Güneş etkinliğine göre gezegene uzaklığı değişen bu sınır, uzay sondaları tarafından Jüpiter'den Güneş doğrultusunda 25-30 milyon km. uzaklıkta saptanmıştır. Gezegene yaklaştıkça manyetik alanın etkisi giderek artar ve güneş kökenli parçacıkların aşamayarak çevresinden dolaşmak zorunda kaldığı [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], manyetosferin sınırını belirler. Bu alan da güneş rüzgarının şiddetindeki değişimlere paralel olarak kısa sürelerde genleşip daralmakla birlikte Jüpiter'in 3-7 milyon km. uzağında başlar. Güneş rüzgarının deforme ettiği manyetik kuvvet çizgilerine uyumlu olarak, bu sınır yanlara doğru genişleyerek gezegenden uzaklaşır ve bir damla biçimini alarak gezegenin arkasında bir milyar km. ye kadar uzanan bir kuyruk oluşturur. Manyetosferin gezegene daha yakın kesimlerinde manyetik alana yakalanan elektrik yüklü parçacıkların doldurduğu iki dev [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bulunur.Bu bölgelerden kaynaklanan çok güçlü radyo dalgaları, 9 saat 55 dakika 30 saniyelik bir döngü içinde dalgalanmalar gösterir. Bunun Jüpiter'in manyetik alanının oluşumuna neden olan metalik hidrojen tabakasının dönme hızını yansıttığı varsayılarak, gezegenin kendi etrafındaki dönüş hızını atmosfer hareketlerinden bağımsız olarak saptamak mümkün olmuştur. Van Allen kuşaklarında toplanan yüklü parçacıkların çoğunluğu Jüpiter atmosferinden koparak manyetik alana kapılan gazlardan kaynaklanır, ve büyük ölçüde iyonize hidrojen atomlarından salınan serbest elektron ve protonların yanı sıra, helyum, oksijen ve kükürt iyonlarına da rastlanır. Çok yüksek hızlara ulaşan bu iyonların oluşturduğu [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ısısı 300-400 milyon K olarak ölçülmüştür. Bu, Güneş'in merkezi de dahil olmak üzere Güneş sisteminin ([Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dışında) bilinen herhangi bir noktasından çok daha yüksek bir sıcaklıktır. Aynı zamanda Jüpiter manyetosferi, hacim açısından Güneş sisteminin en büyük oluşumu olarak kabul edilmelidir. Yüklü parçacıklar Jüpiter'in manyetik kutuplarındaki açık manyetik çizgiler boyunca ilerleyerek atmosferin yüksek tabakalarında [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ortaya çıkmasına neden olurlar. Jüpiter'in birçok uydusu manyetosferin içinde kalan yörüngelere sahiptir. Büyük uydulardan gezegene en yakın olan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], Jüpiter ile uydu arasında kesintisiz süren bir elektrik akımının etkisi altındadır. Uydu yüzeyinden iyonize atomları kopararak İo ve Jüpiter'i iki yönden birbirine bağlayan ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] adı verilen bir sıcak plazma halkası oluşturan bu akımın, 1000 giga[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] değerini bulduğu sanılır. Jüpiter'i çevreleyen 1 milyon km. yarıçapındaki alan, çok yoğun ışınımların varlığı nedeniyle uzay sondalarının bu alandan geçtikleri sıradaki etkinliklerini önemli ölçüde kısıtlamıştır, ve ileride yapılabilecek insanlı araştırmalar için önemli sakıncalar yaratabilecek durumdadır. Uydular [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Jüpiter'in 63 [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] bilinmektedir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 1610 yılında kendi yaptığı basit [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Jüpiter'in en büyük 4 [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'yu keşfederek ilk kez Yerküreden başka bir gezegene ait uyduların varlığını göstermiştir. Bu uydular sonradan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] olarak adlandırılmıştır. 1970'lere kadar bilinen uydu sayısı 13 iken, Jüpiter'i ziyaret eden [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzay araçları 3 yeni uydunun bulunmasına yardımcı olmuş, 2000 yılından bu yana yeryüzünden yapılan sistematik araştırmalarla, bu sayı kısa sürede artmıştır. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] makalesinde uydular hakkında ayrıntılı bilgi yer almaktadır. Jüpiter araştırmalarının tarihçesi [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]]
Kasım-Aralık 1973'te [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], Kasım-Aralık 1974'te [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] adlı uzay sondaları Jüpiter'in yakınından geçerek gezegenin ilk yakından gözlemini gerçekleştirdiler. Sırasıyla 1972 ve 1973 yıllarında fırlatılan birbirinin aynı bu iki araç, sınırlı teknik donanıma sahip olmalarına karşın daha sonra gerçekleştirilen uçuşların planlanması için yaşamsal önem taşıyan bilgiler topladılar.
[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] tarafından çekilmiş Jüpiter'in farklı fotoğraflarından oluşan bir animasyon. Voyager 1 Jüpiter'e yaklaşırken, her Jüpiter günü (yaklaşık 10 saat) her bir kare çekilmiştir. 1977 yılında fırlatılan ve birbirinin aynı olan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzay araçları sırasıyla Ocak-Mart 1979 ve Haziran-Temmuz 1979 tarihlerinde Jüpiter'in yakınından geçerek gözlemlerde bulundular.
Güneş çevresinde kutupsal bir yörüngeye oturtulmak üzere 1990 yılında fırlatılan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzay aracı, bu yörüngenin gerektirdiği [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kazanması amacıyla Jüpiter'in yakınından geçerek gezegenin çekim gücünden yaralanabileceği bir yol izledi. 8 Şubat 1992'de Jüpiter'in 450.000 km. kadar yakınından geçen araç, bu fırsatı değerlendirerek 2-14 Şubat tarihlerini kapsayan dönemde Jüpiter'in manyetosferi üzerinde yoğunlaşan gözlemlerde bulundu. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] içinden geçerek ölçümler yaptı, manyetosferin çeşitli bölgelerinde manyetik alan, değişik frekanslarda ışınımlar, yüksek enerjili parçacıklar, ve plazma bileşenlerini hedef alan çok sayıda gözlem yaptı. Jüpiter yakın geçişi sonrasında kazandığı kutupsal yörüngesi sayesinde, Jüpiter manyetosferinin tutulum düzlemi dışındaki daha önce araştırılmamış bölgelerinde de gözlem yapma olanağını sağladı. Ulysses, Kasım 2003-Nisan 2004 arasında ikinci kez Jüpiter'in yakınından geçti. Galileo programı [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]] 1989 yılında fırlatılan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzay aracı, bir yörünge aracı ve bir atmosferik sonda olmak üzere iki ayrı birimden oluşmakta idi.
[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] Satürn ve sisteminin araştırılması amacıyla 1997 yılında fırlatılan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uzay aracı, Jüpiter'in çekim gücünden yararlanarak yolculuğun hızlandırılabilmesi için bu gezegenin yakınından geçen bir rota izledi. 30 Aralık 2000 tarihinde Jüpiter yakın geçişini gerçekleştiren sonda, bu tarihin öncesi ve sonrasını kapsayan birkaç aylık süre içinde bilimsel aygıtlarını Jüpiter hakkında veri toplamak için çalıştırdı.
1999 yılında fırlatılarak Dünya etrafındaki yörüngesine oturtulan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] uydusu, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dalga boyunda yaptığı gözlemlerde, Jüpiter'in kutup bölgelerinde gözlenen dünyadakinden 1000 kat daha güçlü kutup ışıklarının elektronlarını kaybetmiş yüksek enerjili [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve benzeri [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] atmosfer ile etkileşimi sonucunda ortaya çıktığını belirledi. Eşzamanlı olarak [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] alınan görüntülerde [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] iyonlarında artışa rastlanmaması, bu parçacıkların [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] kaynaklı olamayacağını ortaya koydu. Böylece Jüpiter'de gözlenen kutup ışıklarının [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] farklı bir mekanizma ile oluştuğu ve büyük olasılıkla [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'dan kopan atomların Jüpiter manyetosferinde hızlanarak atmosfere çarpmalarının sonucu oldukları varsayımı güçlendi. Tasarı aşamasındaki araştırmalar [[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]]
Bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] olan Jüpiter, güneş çevresinde 12 yıllık dolanma süresi ile 13 ay süren [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] devrine sahiptir ve her yıl bir [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] diğerine geçer. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'ten sonra gökyüzünde izlenebilen en parlak gezegendir. Seyrek olarak, kısa dönemler için [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] parlaklıkta Jüpiter'i geçebilir. [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] dönemini kapsayan 1-2 aylık dönem dışında yıl boyunca rahatlıkla çıplak gözle izlenir. Yılın büyük bir bölümünde, en parlak yıldız olan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]'un -1,5 düzeyindeki parlaklığını aşar ve en uygun [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] koşullarında -2,7 gibi bir parlaklığa ulaşır. Bu yönleriyle amatör gözlem için Venüs ve Mars'tan daha elverişlidir. Karşı konumda 50 saniyeye yaklaşan [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ile insan gözünün 1 dakika olan ayırma gücünün sınırına çok yaklaşır ve küçük büyütmeli bir dürbünle gezegenin diski seçilebilir. Amatör bir teleskopla Jüpiter'in kuşakları, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve gezegenin kendi etrafında dönüşü, [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] ve gezegen etrafındaki hareketleri izlenebilir. Güneş Sistemi'nde Jüpiter'in özel yeri Bazı özellikleri, Jüpiter'i eşşiz kılmaktadır:
|
Benzer Konular |
||||
Konu | Konuyu Başlatan | Forum | Cevaplar | Son Mesaj |
Adanalı 14.Bölüm / 7.kısım | Yorgun Yürek | Adanalı | 0 | 7 March 2009 22:57 |