Anadolu'da Saat Kuleleri
Saat kuleleri
Avrupa kentlerinde
14. yüzyıldan itibaren yaygınlaşmaya başlarken Osmanlı İmparatorluğu'nun kentlerine girmesi 16. yüzyılda başlamakla birlikte 19. yüzyılda yaygınlaştı. Osmanlı'da 19. yüzyılın ilk yansında başlayan çağdaşlaşma hareketleriyle birlikte saat kuleleri yapılmaya başlanmıştır.
Saat kulelerinin Osmanlı toplumuna geç gelmesinin nedeni
zaman kavramının namaz saatleriyle yakın ilişkili olmasından kaynaklanıyordu. Marangozluğu yanında saatlere olan merakı ile de tanınan II. Abdülhamit
Osmanlı tahtına çıkışının 25. yıldönümünde saat kulelerinin yaygınlaşması konusunda bir çalışma başlatmıştı. Valilere gönderdiği bir fermanla Anadolu kentlerinde saat kuleleri yapımını teşvik etmiştir. Bu tarihe kadar Osmanlı'da lüks bir eşya olarak algılanan saat halka ulaşmıştı.
Saat kuleleri genellikle kentlerin meydanlarına yapılmakla birlikte
kentin tepe ve yamaçlarına veya kentin önemli yapılarının üzerine de yapıldı. Kentin meydanlarına yapılan saat kulelerine en iyi örnek Çorum
Çanakkale
Muğla
İzmir
Sinop saat kuleleridir.
Bursa Çankırı Göynük İzmit Safranbolu saat kuleleri ise kentin tepe ve yamaçlarına yapılan saat kulelerinin örneklerindendir. Bir binanın üzerine yapılan saat kulelerine örnek olarak ta Ayvalık
Bergama ve İstanbul Deniz Hastanesi saat kuleleri gösterilebilir.
Saat kulelerinin esas işlevi halka zamanı göstermek olmakla birlikte
bazı saat kuleleri ilave görevlerde üstlenmiştir. Örneğin; Çanakkale
İzmir ve Dolmabahçe saat kulelerinin kaidelerinde su sebilleri bulunmaktadır. Ayrıca Kayseri
Muğla ve Tokat saat kulelerinin altında bulunan odalar muvakkithane olarak kullanıldı.
Saat kulelerinin saatleri her saat başı saat sayısı kadar veya saat başı tek vuruş yapacak şekilde yapıldı. Bazı saatler her saat başı saat sayısına ilave olarak her yarım saatte bir de çalarlar. Bazılarında ise
her saat başındaki vuruşlar bir-iki dakika ara ile tekrar edilir. Büyük ağırlıklarla çalışan saatler
özelliklerine göre
haftalık
on beş günlük veya aylık olarak kuruluyor.
İzmir Saat Kulesi
Sultan II. Abdülhamit'in tahta çıkışını 25. yıldönümüne yetiştirilmek üzere 1901 yılında bazı parçaları yurtdışından getirilerek bir Belçika firmasının projesiyle inşa edilen izmir Saat Kulesi'nin saati Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından hediye edildi. 25 metre boyundaki mücevher görünümlü İzmir Saat Kulesi'nin mermer kubbeli çeşmeleri ve dört girişi üzerinde 68 sütunu bulunuyor. Kulenin çatısı Abdülhamit tuğralı.
Çankırı Saat Kulesi
Kule şehir merkezi yakınındaki bir sokağın içinde bulunuyor. 1948 yılında bugünkü yerine taşındı. Saati İsviçre'de yapılmış
1860 veya 1866 yılında Hacı Efe'nin Belediye Başkanlığı sırasında Sultan II. Abdülhamid tarafından Çankırı'ya gönderildi. Saati 24 saatte bir kurulur. Zincirli olup çanı iki tokmaklı ve 16 kg ağırlığındadır. Saati yarım ve tam saatlerde çalmaktadır. Kulenin üzeri kurşun örtülü kubbelidir.
Bilecik Saat Kulesi
Bilecik Anadolu Lisesi bahçesinde yer alan Bilecik Saat Kulesi
Ertuğrul Mutasarrıfı Musa Kazım tarafından 1907 yılında yaptırıldı. Kare planlı kulenin ilk iki katında köşelerde kesme taş
cephelerde moloz taş
devamında ise ahşap malzeme kullanıldı. Saat odası kurşun kaplı sivri çatının altındaki dördüncü katta bulunuyor. Kule yukarıdan aşağı doğru genişleyen dört dikdörtgen prizmadan oluşuyor. En alt katta yuvarlak kemerli kapı ile onun üzerinde aynı biçimli pencere yer alır. İkinci kat üzerine oturan balkonu bulunuyor.