Tek Çocuk Sendromu

Modern gelişmelere bağlı olarak aile yapısı giderek küçülmektedir. Anne, baba, dede, nine, amca, hala ve çocuklardan olunan geniş aile, zamanla yerini anne baba ve çocuklardan oluşan çekirdek aileye bıraktı. Her geçen gün boşanma ve gayri meşru ilişkiler sonucu tek ebeveynden oluşan tekil aile sayısında ise artış olmaktadır. Annenin çalışmak zorunda olması, boşanmaların yaygınlaşması, yaşamsal koşulların ağırlaşması gibi koşullar aileleri daha az çocuk yapmaya itmektedir. Birçok aile tek çocukla yetinmek zorunda kalıyor. Aslında birden fazla çocuk sahibi olmayı çok istemelerine rağmen, çeşitli etenlerden dolayı bunu gerçekleştiremiyorlar. Öncelikle annenin çalışıyor olması, ikinci bir çocuk yapma isteğinin önüne geçiyor. İş koşullarının ağır olması kadını yorgun düşürür, bu da ikici bir çocuğu büyütme düşüncesini engelleyebiliyor. �Zaten geç saatlere kadar çalışıyorum, eve bitkin bir şekilde geliyorum. Bu yorgunlukla çocuğa bakamam,� diyerek çocuk yapma isteğinden vazgeçebiliyorlar. Çalışan kadının ikinci çocuk yapma isteğini engelleyen bir neden de çocuğa bakacak kimsenin olmayışı; çünkü genelde anneler çocuklarını bakıcıya teslim etmeyi göze alamamaktadır. Ayrıca bakıcı ücretlerinin çok olması da engelleyici bir etkendir. Bazı kadınlar da mesleki kariyerlerini çocuğa tercih edebilmektedir. Kimi ebeveyn de günümüzde çocuk büyütmenin ağır bir sorumluluk gerektirdiğini, dış dünyanın çocuk için son derece güvensiz oluşunu, eğitim olanaklarının yetersizliğini ve iş imkânlarının sınırlılığını öne sürerek tek çocukla yetinmektedir. Ayrıca boşanmalar sonucu anne veya babasında kalan tek çocuk sayısı gittikçe kabarmaktadır.

Çalışan anne ve babalar ortalama otuz yaşından sonra çocuk sahibi olabiliyorlar. Ebeveyn ile çocuk arasındaki yaş farkının fazla olması, ebeveyn ile çocuğu birbirinden uzaklaştıran etkenler arasında yer alır; çünkü birbirlerini anlamakta güçlük çekebiliyorlar. Anne babası ile arasında çok yaş farkı olan çocuk, ev ortamında giderek yalnızlaşabilir. Ayrıca günümüzde kardeşler arasındaki yaş farkı da oldukça fazladır. Kardeşler arasındaki yaş farkının 7�8 yıl olması olması, her ikisinin ilgilerinin farklılaşmasına yol açmakta, dolayısıyla aynı aile ortamında ayrı dünyalarda yaşamaktadırlar. Gerçi bu bile tek çocuk olmaktan daha iyidir.

Anne baba bütün koşullarını zorlamalı ve en az ikinci bir çocuk yapmalıdır. Bunu hem kendi mutlulukları hem de çocuklarının ruh sağlıkları için yapmalıdır. Çocuklar arasındaki yaş farkı ne çok az ne de çok fazla olmamalıdır. Bertnard Russel kardeşler arasında en ideal yaş farkının 3 yıl olması gerektiğini söyler. Aslında bu yaş farkı esnetilebilir ve şöyle bir sonuç elde edilebilir: Kardeşler arasında yaş farkı en az 2 yıl, en fazla 4 yıl olabilir.

Tek çocuk olmak birçok yönden dezavantajlıdır. Öncelikle çocuk paylaşımı öğrenemiyor; çünkü herhangi bir şeyi paylaşmak zorunluluğuyla karşı karşıya gelmiyor. Anne baba sevgisini paylaşmıyor, oyuncağını paylaşmıyor, giyeceklerini paylaşmıyor, çikolatasını paylaşmıyor.

Tek olmanın çocuk açısından avantajı, her istediğini anne babasına aldırabilmesidir. Birçok çocuk olduğu zaman ebeveyn bazı şeyleri almaya karar verirken daha dikkatli davranmak zorunda kalır; çünkü aile bütçesini hesaba katar. Bir çocuk olduğu zaman anne baba, �ne de olsa tek çocuğum var, gözü bir şeyde kalmasın� diye düşünerek alır.

Tek çocuk olmak beraberinde şımartılmayı da getirir. Aynı zamanda çocuğun sosyal becerileri yeteri kadar gelişmez. Anne baba çocukla ne kadar çok ilgilenirse ilgilensin, yine de akranlarına gereksinimi olur. Ailede birden fazla çocuk olduğu zaman, çocuklar birlikte yaşamayı, paylaşmayı ve yaşama dair birçok şeyi birlikte öğrenirler. Kardeş kavgaları dahi çocuk için eğitici birçok unsur taşır.
Eğer anne baba tek çocukla yetinmek mecburiyetindeyse, 3 yaşından sonra mutlaka çocuğu okul öncesi eğitimi sağlayan bir kuruma vermelidir. Aşırı şımartıcı davranışlardan kaçınmalı ve çocuğa paylaşımcı bir kişilik kazandırmalıdır.

Lise ikinci sınıfta okuyan bir öğrencinin yazdığı kompozisyondan şöyle bir alıntı eklemeyi uygun gördüm:

Tek çocuk olmanın acısını bilemezsiniz. Bu acıyı pek hissettirmem; ama hep içinde bir yara gibi taşırım. Çocukken anneme �Neden benim de kardeşim yok?� diye zaman zaman sorardım. Annem baştan savıcı cevaplar verirdi. Okuldaki arkadaşlarıma, komşu çocuklarına gıptayla bakardım; çünkü onların kardeşleri vardı ve evlerinde hiç yalnızlık çekmezlerdi. Canları sıkılınca kardeşleriyle oynarlardı, benim ise oynayacak bir kardeşim yoktu ve bu durum canımı çok acıtıyordu. Teneffüslerde arkadaşlarımın ablaları, ağabeyleri gelirdi yanlarına ya da arkadaşlarım alt sınıflardaki kardeşlerinin yanlarına giderlerdi. Ben çoğu kez �kardeşim var ama daha küçük diyerek hayalimde oluşturduğum kardeşimden söz ediyordum.� Biriyle kavga ettiğimde ona destek veren bir kardeşi çıkagelirdi ama bana destek veren bir kardeşim olmadı ve olmayacaktı; çünkü annem çalışıyordu, çalışan kadınların çocuklarına bakacak kimse olmayınca çocuk doğuramıyorlardı. Zaten beni de 4 yaşına kadar anneannem büyütmüştü. Anneannem artık yaşlandığı için yeni bir çocuğa bakamayacağını söylemişti. Şimdi düşünüyorum da sırlarımı paylaşacağım, dertleşeceğim bir kardeşimin olmaması ne kadar kötü. Çocukluktan beri kardeş hasreti çekiyorum. Büyüdükçe bu hasretin biteceğini sanıyordum. Hâlbuki büyüdükçe bunu daha keskin bir biçimde hissediyorum. Bayramlarda ziyaret edebileceğim veya borç para isteyebileceğim bir kardeşim yok ve bana dayı ya da amca diyebilecek yeğenlerim olmayacak. Ne kadar sıkıcı bir yaşama sahibim değil mi?

KAYNAK: Çetin ÖZBEY, Çocuk Eğitiminde Yapılan Hatalar, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 2007.

Alıntıdır