Demir, vücudun birçok fonksiyonunun yerine getirilmesinde görev alır ve hücresel düzeyde tüm organları etkiler. Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Bilim Dalı’ndan Yrd. Doç. Dr. E. Mahir Gülcan: “Demir eksikliğinin, çocuğun etkileşime geçmesini önleyip, öğrenme yetisini engelleyebildiği ve zihinsel yeteneklerini köreltebildiği, bunun sonucunda; bebeklik ve küçük çocukluk döneminde, zeka düzeyini yaklaşık 9 puan geriletebileceği, yapılan bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.” diyor.

Çocuklarda demir eksikliğinin nedenleri

Demir eksikliği, diyet ve eğitimdeki gelişmelere rağmen, çocukluk çağının en sık anemi (kansızlık) nedenidir. Çocuklarda demir eksikliğine neden olan faktörler şunlardır:

1. Bebeklik, erken çocukluk (oyun çağı), ergenlik dönemi gibi hızlı büyüme dönemleri sırasında artan demir gereksinimi.

2. Eksik demir alımı (sağlıksız ve dengesiz beslenme, fakirlik).

3. Kan kaybı.

4. Ağır ishal ve uzun süre devam eden bağırsak iltihaplarına bağlı besinle alınan demirin, bağırsaklardan emilememesi.

5. Prematürelik (erken ve düşük kilolu doğum).

Eğer çocuğunuz yirmi dört aydan küçükse, bu dönemdeki hızlı büyüme nedeniyle, demir eksikliği açısından en yüksek riske sahiptir. Zamanında doğan bebekler, genellikle 4-6 aylık olana kadar, yeterli demir depolarına sahiptir. Demir eksikliği anemisi, çoğunlukla bebeğiniz dokuz aylık olana kadar belirgin hale gelmez.

İnek sütünü geç verin

İnek sütünü çocuğunuza erken vermeniz, demir eksikliği anemisi riskini artırır. Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

• İnek sütü, yeterli miktarda demir içermez

• Özellikle bir yaşından sonra, günde 700 ml’den fazla süt içen çocuklar, yüksek miktarda demir içeren diğer besinlere gereksinim duymayabilir.

• İnek sütüne bağlı olarak, bağırsakta gizli kanamalar olabilir.

Ergenlik döneminde, özellikle kız çocuklarındaki hızlı büyüme, adet ve kötü beslenme nedeni ile demir eksikliği anemisi için riskli bir dönemdir.

Belirtiler

Demir eksikliği, başlangıçta hiç belirti vermeyebilir ya da solukluk, halsizlik gibi çok belirgin olmayan bulgularla ortaya çıkabilir, ancak demir eksikliğinin ağırlaşmasıyla birlikte, başta kansızlık olmak üzere, birçok problemi de beraberinde getirir. Kansızlık dışında, demir eksikliğinin çocuğunuzda neden olabileceği sorunlar şunlardır:

1. Gelişme geriliği.

2. Davranış değişiklikleri (huzursuzluk, uykusuzluk, sinirlilik).

3. Entelektüel fonksiyonlarda bozulma.

4. Beyaz kan hücrelerinin fonksiyonlarının bozulması.

5. Bağışıklık sisteminde bozulma.

6. Gıdaların bağırsaktan emiliminin ve sindiriminin bozulması.

7. Tırnaklarda şekil bozukluğu.

8. Egzersiz sırasında çabuk yorulma.

9. Hayati tehdit oluşturan kalp yetmezliği.

Tam kan sayımı tahlilinde, kanda demir miktarının belirlenmesiyle, demir eksikliği ve buna bağlı anemi tespit edilir. Çocuğunuz demir eksikliği açısından risk taşıyorsa, mutlaka bu testler yapılarak taranmalıdır. Tüm çocuklar için, bebeklikte bir kez, tüm 13-19 yaşındaki gençler için ergenlik döneminde bir kez olmak üzere tam kan sayımı tahlili, demir eksikliğinin tespiti, tedavisi ve demir eksikliğine bağlı oluşabilecek problemlerin önlenmesi için yapılmalıdır.

Doğru beslenme nasıl olmalı?

Çocuğunuzun vücudunun kolayca emebileceği, demirden yana zengin gıdalar arasında; etler (özellikle ciğer), balıklar, tavuk eti, yumurta, sebze (bezelye ve fasülye), patates ve pirinç vardır. Çocuğunuzun, besinlerden aldığı demirin, bağırsaklarında etkili bir şekilde emilimini artırmak için; ona, turunçgillerden bir meyve suyu içirebilirsiniz. Bunun aksine, süt ve çay demir emilimini azaltır.

Demir eksikliği nasıl giderilir?

Çocuğunuzda görülen demir eksikliği anemisinin tedavisi veya çocuğunuzu bu hastalıktan korumak için; onu, öncelikle demir içeren besinlerle yeterli ve dengeli beslemeniz şarttır. Çocuklar, hamile veya adet durumundaki kadınlar gibi yüksek demir ihtiyacı olan kimseler için, içinde demir bulunan yiyeceklerden bol miktarda yemek, özellikle önemlidir. Bu, aynı zamanda vejetaryenler, rejim yapanlar ve bebekler gibi, gıdalarında az demir bulunan kişiler için de büyük önem taşır.

Hangi besinler demir açısından zengindir?

Kırmızı et, karaciğer, balık, kuru üzüm ve yumurta sarısı demir açısından zengin gıdalardır. Un, ekmek ve tahıllar demir ile zenginleştirilmiş olabilir.