Biz insanlar, doğumdan ölümümüze kadar belli dönemlerde farklı yaş evreleri yaşarız. İstesek de istemesek de, bu dönemlerde olağan dışı davranış sergilememiz ya da farklı ruh halinde olmamız neredeyse imkansızdır. Sosyalleşmeye çalışan, zamanla gelişen çocuğunuzun da doğduğu andan itibaren farklı dönemleri olduğunu unutmayın. Uzmanlarımıza minik yavrularınızın bu dönemlere özel zihinsel ve sosyal gelişim özelliklerini sorduk...

Psikolojik Danışman N. Gülçin Balkı, 0–2 yaş dönemi bebeklerin genel özelliklerini şöyle anlattı:

0–2 yaş dönemi bebeklerin zihinsel gelişimleri

Bebek ilk doğduğunda algısı çok zayıftır. Uzak-yakın, kısa-uzun, derin-sığ gibi algılar henüz gelişmemiştir. İlk 3 ayda bebekler şekilleri algılar ve emeklemeye başladıklarında derinlik algıları da gelişir. Birçok devinim hareketleri, sınama-yanılma hareketleri gözlenir. Ardından çevreyi tanıma ve çevreden gelen etkileri düşünme dönemi başlar. Çevredeki varlıklara ilgisi artmıştır. Yoklama, dokunma, tanıma ve anlama isteği çok yükselir. Bu yaşlarda kavram gelişimi hızlanır. Yavaş yavaş birçok şeyi anlamlandırarak düşünme sürecine girer. Benzetmeler, taklitler, doğru yanlış kavramlarını öğrenmesi hep bu süreçte gerçekleşir.

0–2 yaş dönemi bebeklerin sosyal gelişimleri

İlk sosyal davranış, bebeğin anneye bağlılığıdır. Yaşı biraz büyümeye başlayınca da anneden kopuş gerçekleşir. 2 yaşa doğru kendini anlamaya başlarken, çevresini de anlamaya başlar. Yaşıtlarıyla oynar. Bu sayede kendi zayıf ve güçlü yönlerini görmeye başlar. “Benlik” algısı gelişir. Başka çocuklarla oynaması, onlardan etkilenmesi, oyuncak paylaşmaya başlaması 7 aydan itibaren başlar. Oyun sırasındaki davranışları sosyal olarak ilk önemli davranışlarıdır.

2 yaş sendromu nedir?

Sonunda beklenen yaş dönümü geldi. Artık çocuğunuz 2 yaşında. Birçok kişiden duyduğunuz zorlu süreç sizin de kapınızı çaldı. Neredeyse ergenlik dönemi kadar önemli olan bu dönem aslında normal ve olması gereken bir gelişim dönemidir. 2 yaş sendromu olarak adlandırılan bu dönem, 18 ay civarında başlayarak 42. aya kadar devam edebilen, çocukların genellikle olumsuz tavırlar sergilediği, öfke nöbetleri geçirdiği, hiçbir şeyden memnun kalmadığı, kendine söylenilenleri yapmak istemediği, hep kendi isteklerini kabul ettirmek konusunda ısrar ettiği bir dönemdir.

18 aydan itibaren çocuklardaki büyüme ve gelişme onları bir şekilde bağımsızlaştırır. Bu dönemde yürür, tek tük kelimeler sarf etmeye başlar, beslenmesi sizden bağımsız olarak halledilir hale gelir. Bu tarz bağımsızlıklar onlar için çok önemlidir. Bunları sonuna kadar denemeye başlar. Kendi başlarına yürümek isterler, elinizi tutmaz, tam tersi iterler. Kendileri yemek yemek isterler. Karar verme yetkisini ebeveynden almaya çabalarlar. Birçok şeye kendileri karar vermek isterler. Kendi isteklerinin olmasında inatlaşırlar. Bu dönemi, "inat dönemi" olarak da niteleyebiliriz aslında. Çok inatçıdırlar. İstekleri olmadığında ağlama ve öfke krizleri baş gösterir.

Çocuğunuz bu dönemde meraklıdır. Çevre çok dikkatini çeker, bir şeyleri keşfetmeye çalışır. Bu dönemde yetersiz olan dil gelişimi de çocukların kendilerini ifade etmelerini zorlaştırır. Çocukların öfkelenmelerinde bunun etkili olduğu bir gerçektir. Çevreyi yeni yeni tanıyan bir çocuk derdini anlatamadığında ağlamakta ve saldırganlaşmaktadır. Engellenen ve bunun sebepleri anlatılmayan, konuşulmayan çocuklar da saldırganlaşıp, öfkelenebilmektedirler.

Bu dönemde;

• Anne yoksunluğu, terkedilme duyguları onu korkutur.

• Çevreden, insanlardan korkar, ürker, anneye sığınır.

• Kendini ifade edemediğinde saldırganlaşır, vurma hareketi çok gözlenir.

• Ebeveyni taklit gözlenir, olumsuz davranışları bu şekilde öğrenir.

• Bunun gibi durumlar aile tarafından yanlış yönlendirilirse çocukta psikolojik sorunlar gözlenmeye başlar. Bir profesyonelden destek alınması uygun olacaktır.

Anne-babaya öneriler

• 2 yaşında bir çocuk ebeveyninin mutlaka "sabırlı" olması gerekmektedir. Çocuğunuzu iyi tanıyın ve ihtiyaçlarını fark edin. Çocuğunuz aç ve uykusuzsa daha öfkeli olacaktır. Faaliyetleri ona göre düzenleyin.

• Sakin olun ve çabuk sinirlenmeyin. Unutmayın, kendini ve sizi deniyor. Tutarlı ve kararlı olun.

• Kuralları şimdiden koyun ve bunu ona anlatın. Sizi anlayacaktır.

• Eğer ondan ayrılacaksanız (hastalık, işe gitme gibi) ona sebebini anlatın. Geri döneceğinizi, onu çok sevdiğinizi özellikle belirtin.

• Siz işe giderken problem çıkarıyorsa kaçarak, saklanarak evden çıkmayın. O zaman sizin bir daha gelmeyeceğinizi düşünecektir.

• Bazı şeylerde tutturuyorsa, inatlaşıyorsa siz de onunla inatlaşmayın. O, 2 yaşında siz yetişkinsiniz.

• Problem çıktığında siz de sakinleşin, onun da sakinleşmesini bekleyin. Sakinleştikten sonra neden olmadığını, neden yapılmaması gerektiğini anlatın. "Hayır" demeyi öğrenin.

• Olumlu örnek olun, olumlu davranışlarını ödüllendirin.

• Kızların ağlama ve şımarıkça, erkek çocukların aşırı erkekçe hareketlerini ödüllendirmeyin. Ne kadar sevimli olsa da...

• Her istediğini, istediği zaman yapmayın. Siz ebeveyn olarak zamana ve duruma karar verme yetkisine sahipsiniz. O değil. Ama kimi zaman onların istediklerini yapmalarına sizin gözetiminiz altında izin verin. (Yemek yemek, giyinmeye çalışmak, kıyafet seçimi, oyuncak seçimi gibi.)

• Öfke nöbetlerinde, ağlama, inatlaşma durumlarında görmezden gelin. Sonradan yanlışlığını anlatın.

• Bazı şeylerin hemen değişeceğini ya da düzeleceğini beklemeyin. Biraz zaman alacaktır.