Bir çok kişi ActiveX’ in ne olduğunu sorup merak etmekte, fakat kimse tam olarak ne olduğunu bilmemektedir. ActiveX’ in hemen hemen her gün değişen en son tanımını Microsoft’tan öğrenebilirsiniz, fakat kısa süre içinde bundan yorulursunuz. ActiveX, Microsoft’un tüm İnternet ile ilgili teknolojisini kapsamak için kullandığı büyük bir şemsiye gibidir. Bir ürün değildir. ActiveX, programların ala vardır ve bilinen, sevilen uygulamalar içinde her zaman kullanılmaktadır. Diğer yandan “ActiveX Control” leri Internet Explorer, Microsoft Office 97, hatta “Masaüstü” (Internet Explorer 4.0 yardımıyla) ile birlikte kullanılabilmektedir.
NOT: Internet’ de tüm platformlar üzerinde teknolojinin var olması, teknolojinin başarısında bir anahtardır. Bir Web geliştiricisi için yalnızca Mac’ de bulunan bir teknolojinin güvenilirliği fark etmez. Buna rağmen UNIX ve Mac kullanıcıları, VBScript ve ActiveX nesneleri için destek bulamazlarsa hiçbiri Web sayfalarını bu uygulamalarla geliştirmezler, çünkü böylelikle büyük miktarda bir ziyaretçi grubuna ulaşamazlar, UNIX ve Mac kullanıcıları dışlanmış olurlar. Bu yüzden Microsoft ActiveX’ i Internet üzerinde bulunabilecek bütün popüler platformlar ile çalışabilir duruma getirmektedir.

ActiveX Control’ leri Ne İfade Etmektedir?
ActiveX teknolojik bir şemsiye ise, “ActiveX Control” leri bu şemsiyenin sapını temsil etmektedir. “ActiveX Control” leri, ActiveX’ in temel yapı taşlarıdır.
Daha önce bahsedildiği gibi “ActiveX Control” leri COM temeline dayanmaktadır. OLE kontrolleri olarak bilinen yapının iyileştirilmiş halidir. ActiveX destekleyen her programla kullanılabilirler. Böylelikle Internet Explorer kullanıldığı sürece “ActiveX Control” lerini bir Web sayfasına yapıştırmak mümkündür. Aynı şekilde Visual Basic formları kullanıldığı sürece “ActiveX Control” leri bir Visual Basic uygulamasına yapıştırılabilirler.
Şu anda ActiveX bir süredir mevcut olan OLE teknolojisi temeline dayandığı içinbinden fazla “ActiveX Control” ü bulunmaktadır. “ActiveX Control” leri tüm dünyada milyonlarca programcıdan geliştirici desteğine sahiptir, fakat aynı durum Java veya Netscape “plug-in” leriiçin zaman alacaktır.

WINDOWS ile Birleştirme

“ActiveX Control” leri COM tabanlı olduğundan bu yana, kullanıcının bilgisayarında diğer COM nesneleri ile birlikte çalışabilmektedirler. Örneğin bir “ActiveX Control” ü Microsoft Word içinde bir dokümanı etkileyip kullanabilir veya kullanıcının Windows 95 “Masa üstü” ile çalışabilir.

UYARI

“ActiveX Control” leri, Java “Applet” leri gibi sınırlandırılmış değildir. Çalıştıkları zaman, dosya sistemi dahil olmak üzere, bilgisayarınıza tam ulaşım hakkına sahiptirler. Yalnızca güvenilen satıcılardan alınan control’ lerin yüklenmesi, güvenlik açısından çok önemlidir.


Yapı Taşlarını Sağlamak

“ActiveX Control” lerini, yapı taşlarından oluşan küçük grupların birleştirilip daha büyük bir yapı haline getirilmiş bloklar olarak düşünebiliriz. Bir grup “ActiveX Control” ünü bir araya getirerek Web sayfasında dağıtımının yapılabileceği bir çözüm üretilebilir.







Aşağıda “ActiveX Control” leri ile gerçeklenebilecek türden fikirler bulunmaktadır:
Data girişi sağlayan bir çok control’ un bir araya getirilip, kullanıcıya daha sağlıklı veri girişi olanağı sunulabilir.
“Popup Menu” ve “Popup Window” control’ leri gibi bir kaçını bir arada kullanarak, “Web Site” üzerinde ileri düzeyde yön belirleme ve yardım olanağı sunulabilir.
“ActiveX Control” leri kullanarak Web sayfası üzerinde bir dama oyunu gerçekleştirilip dağıtılabilir. Oyun tahtası üzerinde her bir parça bir control olabilir.. (“HTML Layout Control” gibi)
“ActiveX Control” leri kullanarak, kullanıcı arayüzü ve veri tabanı erişimi sağlamak amacıyla ortak bir veri tabanına eksiksiz, bütün bir arayüz tasarlanabilir?
ActiveX’in Karşılaştırılması

ActiveX’in ne olup ne olmadığı hakkında zaman zaman karışık kavramlar duyulmaktadır. “Java kullanabildiğim zamanlar, neden ActiveX’e ihtiyacım var?” ya da “Netscape Plug- in leriyle karşılaştırıldığında, “ActiveX Control” lerinde bu kadar iyi olan şey nedir?” gibi sorular karşımıza çıkacaktır. Bu kısımda yapılacak bir karşılaştırmalar, bu tür bir çok sorunun cevabı olacaktır.

ActiveX ve Formlar

“ActiveX Control” leri, formların yerine geçmezler. Formların görevleri daha farklıdır. Formlar, temel bilgiyi kullanıcıdan text kutuları halinde toplarlar, kontrol edip listelerler ve bu bilgiyi server’a iletirler. Server üzerindeki script’ ler bu bilgiyi işlerler. Script, bilgiyi veri tabanına ekler veya örnek olarak bir kullanıcının bir “Web Site” a girerken bilgilerini doğrular. “ActiveX Control” leri, kullanıcıdan bilgileri toplayarak aşağıda gösterildiği gibi formlardan daha fazla işlem yapma olanağı verir:
Bir form üzerine yerleştirilebilecek eleman sayısı sınırlıdır. Text kutuları, listeler, text alanları gibi ortamlar kullanılır. Bunların hepsi kullanıcıdan bilgi toplamaya yönelik alanlardır. Binin üzerinde “ActiveX Control” ü olmasına rağmen bunlardan az bir kısmı kullanıcı girişlerine yöneliktir. Control’ lerle, Web sayfalarına bütün bir program iliştirmek dahil olmak üzere, formlarla yapılamayacak uygulamalar yapılabilir. Örneğin, bir Web sayfasına server üzerindeki bir veri tabanında sorgulama yapıp sonuçlarını gösterebilecek control yerleştirilebilir. Yine bir control yardımı ile kullanıcının oynayabileceği bir puzzle gerçeklenebilir.



Web sayfasındaki bir formun elemanları üzerinde kontrol hakkı çok azdır. Form elemanlarının boyutları değiştirilebilir, fakat daha fazlası kontrol edilemez. “ActiveX Control” leri, Web sayfası üzerinde bulundukları şekilde, tüm kontrol hakkını verirler. Örneğin bir text etiketi olduğu yerde döndürülebilir ya da rengi değiştirilebilir.
“ActiveX Control” lerinin, Formlarla fazla ilgileri olmamasına rağmen bir control’ ün içeriği bir form yardımıyla iletilebilir.

ActiveX ve Plug-in’ ler

“ActiveX Control” leri, Netscape “Plug-in” leri ile karşılaştırılabilir mi? Yanıt hem evet hem hayırdır. Hem “ActiveX Control” lerini hem Netscape “Plug-in” lerini bir Web sayfasının içeriğini geliştirmek için kullanabilirsiniz. Örneğin ikisini de video göstermek için kullanabilirsiniz. Aşağıda ikisinin arasındaki en belirgin farklar verilmiştir.
En büyük fark felsefededir. “Plug-in” lerde data’ yı dağıtırsınız. Bir Web sayfasına data yerleştirdiğinizde “Plug-in” ler, ekrana getirerek ya da data ile ilgili bir şeyler yaparak browser’ ların uzantısı gibi davranırlar. Yani “plug-in” lerin ana amacı Web içine yerleştirilmiş, browser ların normalde tek başlarına kontrol edemeyecekleri data ile uğraşmaktır.
“ActiveX Control” leri ile, aslında özel amaçları olan küçük programlar dağıtılmaktadır. Programla datayı birleştirebilirsiniz. Fakat asıl amaç Web sayfasına bir çeşit fonksiyonellik getirmektir. Örneğin bir kullanıcıdan bir bit bilgi veya kullanıcının seçim yapacağı bir menü gösterilebilir.
“ActiveX Control” leri kendilerini otomatik olarak yüklerler. Control’ ler kullanıcının Web sayfasının ortasında durdurulmasını gerektirmez. Kurulum programı download edilir ve koşturulur. “Plug-in” lerde ise kullanıcı “plug-in” i manuel olarak kurar. “Plug-in” i yüklemek için çoğu zaman browser’ın kapatılması gerekir.
Bir başka fark ise “plug–in” ler COM’a dayanmazlar. “ActiveX Control” leri ise COM model e dayanır. Yani “ActiveX Control” leri Web sayfasından ayrı bir yaşama sahiptir.
Java’ya Karşı ActiveX : Hangisi Kullanılmalı?

“ActiveX Control” lerini mi yoksa “Java Control” lerini mi kullanmak gerektiği sorusu bazı zamanlar merak konusudur. “ActiveX Control” leri COM standardındadır ve değişik dillerde geliştirilebilirler. Java bir program dili iken, COM bir standarttır. “Java applet” leri, Java programlama dilinde geliştirilirler ve değişik platformlar üzerinde taşınabilir ve kullanılabilirler. “ActiveX Control” leri ise, tahmin edilebilir gelecek için Microsoft NT/95 ortamında sınırlıdır.



“Java applet” leri, sanal bir makine üzerinde, fonksiyonel olarak eşit sayılan ve esaslı makine talimatı kullanabilen bir “ActiveX Control” ünden çok daha yavaş çalışırlar. “Java Control” leri, uygun olmadıkları halde, lokal olarak Internet ile ilgili olmayan çözümlerde kullanılırlar. Fakat “ActiveX Control” leri, lokal bir makine üzerinde çalışmakla sınırlı değillerdir ve Internet üzerinde problemsiz olarak kullanılacak kadar genişletilebilirler.
“Java applet” leri, “ActiveX Control” lerinden daha güvenlidirler, çünkü “ActiveX Control” leri ortamlarından çıkıp kolaylıkla bir müşterinin dosyalama sistemine veya Masaüstü’ne ulaşabiliyorken, applet’ler, sıkı kontrollü ortamlarda çalıştırılabilmektedirler. Her ikisi de, applet’ler ve “ActiveX Control” ler, bir browser üzerinde script dilleri olan VBScript ve JavaScript yardımıyla kolaylıkla kullanılırlar. Her ikisi de bir server üzerinde kullanılabilirler. “ActiveX Control” leri, veri tabanlarıyla birlikte kolay kullanılabilen ön uçlar (front end) sağlamak amacıyla Internet Information Server (IIS - Internet Bilgi Server’ı) ile kolaylıkla entegre edilebilirler. Java’nın bir dosya sistemine erişim için fazladan bir desteği yoktur, yine de bir server’ı depo olarak kullanan Java File System’in (JFS – Java Dosya Sistemi) önemli bir yeri vardır

Tek bir uygulamayı applet ya da “ActiveX Control” olarak kodlama kararı çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu listenin en başında sunulması planlanan son kullanım fonksiyonu gelmektedir. Yazılan kod UNIX platformunda çalışacaksa bir applet yazılmalıdır. Özelliklerin IIS üzerinde esaslı bir veri tabanının özelliklerini kullanmak için bir “ActiveX Control” ü yazılmalıdır. “ActiveX Control” leri güçlü veri tabanı ön uç uygulamaları sağlamak üzere DLL’ ler veya işletimdeki bir server olarak gerçeklenebilirler.
ActiveX teknolojisi, IIS’a ilaveler ve filtreler sağlamak amacıyla Internet Server Application Programmers Interface (ISAPI – Internet Server Uygulama Programcıları Arayüzeyi) olarak kullanılabilirler. Temel olarak bir ISAPI DLL, IIS tarafından çeşitli amaçlar için çalışma sırasında yüklenebilecek, ikili fonksiyonlar sağlar. Bunlar, özellikle veri tabanlarına, network’e ve server üzerindeki dosyalara doğrudan ulaşımı sağlamak için server’a gelen ve giden verileri filtrelemekte kullanılabilirler.
Birinci olarak Microsoft Windows ve “Browser” ları ile çalışmak isteniyorsa ActiveX kullanılmalıdır. Kullanıcılar daha çok UNIX tabanlı ise Java tercih edilmelidir. Kullanıcı tarafında, “ActiveX Control” leri Windows versiyonundaki ActiveX plug-in’ leri kullanarak Netscape’ de çalışırlar. “Microsoft Visual J++” ve “Sun Microsystems Java SDK”, Java applet’lerini Microsoft Windows ortamında geliştirmek için alternatifler sunmaktadır.
Son olarak, geliştirirken kullanılan dili ele almak gerekir. C++ programcıları için Java doğal bir gelişmedir. UNIX programcıları verimliliklerine gerçek bir engel olan Windows API’ yi öğrenmelidirler. Diğer taraftan Visual Basic veya Windows API programcıları Java’ nın dizimini tuhaf ve Java AWT’ yi kullanışsız bulabilirler. Java ile sadece Java programlama dilini kullanmak mecburken, ActiveX teknolojisinin bir çok dille (C++, Basic veya Java) kullanılabilme avantajı bulunmaktadır.


Sonuçta programlama dilini seçme özgürlüğüne sahip olmak programcıları rahatlatmaktadır.
Görüldüğü gibi applet mi yoksa “ActiveX Control” mü yazmak gerektiğine karar vermek kolay değildir. Bu kararı bir çok faktör etkiler ve çözülmesi gereken problemin zorluğunu sadece siz bilebilirsiniz. Çözüme yaklaştıkça bildiklerinizi uygulamak karar vermenizde yardımcı olacaktır.

Diğer ActiveX teknolojileri

ActiveX control’ leri, Microsoft’ un sadece ActiveX şemsiyesi altına aldığı bir ürün değildir. ActiveX bir çok ürün ve teknolojiyi içermektedir. Aşağıdaki bölümlerde Microsoft un ürettiği Internet Explorer ve ActiveX teknolojisinin “add-on” ları olan ürünler incelenecektir.

ActiveX Ürünleri

Intenet Explorer sadece bir browser olarak değerlendirilemez. Konferans, e-mail değişimi, IRC de sohbet (chat) gibi katma değer (add-on) servisler içerir .

Aşağıda ürünler verilmiştir.


Internet Explorer Internet Explorer asıl browser’ dır. En son HTML tag’ larını ve kodlarını (script) destekler. Netscape “Plug-in” lerini de destekler:
NetMeeting NetMeeting, Microsoft’un online (gerçek zamanlı) konferans için yanıtıdır. Programları ve dosyaları paylaşabilir, mikrofonla veya klavyeden sohbet yapabilirsiniz.
Internet Mail & News Ms Exchange den daha basit tasarlanmış bir mail’ dir. İhtiyaçlarınızın çoğunu karşılar. Internet News haber , bilgi erişimine imkan verir.
Comic Chat Tek bir IRC client tır. Özel bir sohbet programıdır. Sohbet odalarında kişilerkomik karakterlerle temsil edilir.