|
|
#1
7 October 2008, 15:41
|
|||
|
|||
Kaşgarlı Mahmut
 Selçuklular çağının en önemli dil eseri 'Divânü Lûgat it - Türk'tür. 'Türk Lehçeleri Kamusu' demek olan bu eser 1077'te Bağdatta bitirilmiştir. Karahanlı Türkmenlerinden asil bir aileye mensup olan Kaşgarlı Mahmud, Arap dilini de çok iyi bilen bir bilgindir. Türk uruk ve boylarından hemen hepsinin arasında dolaşarak (Oğuz,Türkmen,Çiğil,Yağma,Tuhsı,Kırgız) Türk lehçeleri üzerinde geniş ve sağlam bilgi edinmiş,böylelikle eserini yazmıştır. Eser,Türkçe bilmeyenlere bu büyük dili öğretmek için yazılmış bir dl kitabıdır. Türkçe kelimeler Arap harfleriyle yazılmış,yanlarına Arapça karşılıkları konarak Arapça izahat verilmiştir. Bir çok kelimelere örnek verilmek için de bunların geçtiği manzumeler ve darbımeseller zikredilmiş,böylelikle eset Türk edebiyat bakımından zengin bir hale gelmiştir. Fakat eserin değeri yalnız edebiyat bakımından değildir. Yer yer getirdiği örnekler ve verdiği izahatla 'Divânü Lûgat it - Türk',Türk destanları,halkiyatı,tarihi,coğrafyası için eşsiz bir hazine olmuştur. Eserde bir de renkli harita vardır ki Türkelini dünyanın merkezi olarak gösteren bu renkli harita,bugünkü bilgimize göre,Türklerin ilk haritasıdır. Büyük Türk bilgini Kaşgarlı Mahmudun aynı zamanda kuvvetli bir Türkçü olduğu da anlaşılmaktadır. Kitabına yazdığı şu önünç bunu göstermektedir. 'Tanrının devlet güneşini Türk burçlarından doğdurmuş olduğunu ve onların ülkeleri üzerinde göklerin bütün dairelerini döndürmüş bulunduğunu gördüm. Tanrı onlara Türk adını verip yer yüzüne hâkim kıldı. Zamanımızın hakanlarını onlardan çıkardı. Dünya milletlerinin idare yularını onların eline verdi. Onları herkese üstün eyledi. Kendilerini hak üzre kuvvetlendirdi. Onlarla birlikte çalışanı,onlardan yaan olanları aziz kıldı ve Türkler yüzünden onları her dileklerine eriştirdi. Bu kimseleri kötülerin şerrinden korudu. okları dokunmasından korunabilmek için aklı olana düşen şey,bu adamların tuttuğu yolu tutmak oldu. Derdini dinletebilmek,Türklerin gönlünü almak için onların dilleriyle konuşmaktan başka yol yoktur. Bir kimse kendi takımından ayrılıp da onlara sığınacak olursa o takımın korkusundan kurtulur,bu adamla birlikte başkalarıo da sığınabilir' Bu satırların,halifelik merkezi olan Bağdatta yazıldığı düşünülürse Kasgarlı Mahmudun Türkçülüğü daha iyi anlaşılır. Müellif bu eseri yazmaya 25 kânunusani 1072'de başlamış,10 Şubat 1074'te bitirmiştir. Sonra 1076-1077 yıllarında düzelterek bitirmiş ve Halife El - Muktedi Billâh'a takdim etmiştir. Kaşgarlı Mahmudun babasının adı Hüseyin Beherkin Beğ olup Isık göl kıyısındaki Barsgan şehrindendi. Beherkin Beğ,Samanlılar ülkesini zapeden Karahanlı ordularının veya bu ordulardan birinin başında bulunmuş olan bir kumandandır. Kaşgarlı Mahmudun kendisinin de ilk önce asker olmuş olması muhtemeldir. Barsgan ve yüreleri ötedenberi medeni ve doğrudan doğruya 'Türk' adını taşıyan Türklerin oturduğu yer olduğu için Kaşgarlı Mahmudun eski Türk geleneklerini iyi bilmesi tabiidir. Bundan dolatı kitabında kendisini 'Kendim de Türklerin dilce en fasihlerinden,ifadesi es açık olanlarından,silahı en iyi kullananlarındanım' demektir.  Kaşgarlı Mahmudun eseri Besim Atalay Beğin himmetiyle dilimize çevrilmiş olup yapılan birçok düzeltmelerle daha istifadeli bir hale getirilmiştir. Kaşgarlı Mahmud,'Divânü Lûgat it - Türk'ten başka 'Kitâbü cevâhir ün - Nahv fi Lûgat it - Türk' (Türk lehçelerinde Nahiv Esasları) adında bir eser daha yazılmışsa da Türk dili ve edebiyatı pek değerli olan bu eser daha ele geçmemiştir. 
|
Normal
