|
|
#1
25 December 2008, 17:36
|
|||
|
|||
Ateşli Havale
Ateşli Havale
 Havale denilen durum insan bedeninin bir süre için beynin kontrolünden çıkması halidir. İnsan bedeni özellikle beyni ve sinir sistemi temelde elektriksel aktivite ile çalışmaktadır. Beyinde bulunan bir grup sinir hücresinin anormal bir elektriksel boşalımına yani deşarjına yol açılmasına kısaca Havale demekteyiz. Gözler ve bakışlar şuursuzlaşıp, bir yere sabitlenir veya göz küreleri döner, bilinç kaybolur, gövde yere düşer, kollar ve bacaklar istemsiz bir şekilde kasılamaya ve titremeye başlar. Ağızda yiyecek-içecek varsa solunum yoluna kaçabilir. Ağız boş ise de köpürme, tükürük artışı ve akışı meydana gelebilir. Arkasından da bir gevşeme, sıklıkla çiş-kaka boşalması oluşur. Tüm bu olaylar birkaç dakika içerisinde olur ve biter. Bu, o esnada çocuğun yanında bulunan kişinin yaşayabileceği çok sıkıntılı bir durumdur. İnsanlar bu durumdan çok etkilenip, çocuğun ölmekte olduğunu sanarak, çok korkup, panik olabilirler. Ben bu durumu elektrikli cihazların kısa devre yapmasına benzetirim. Fakat insan bedeni cihazlardan çok farklı olarak kendisini kısa bir süre sonunda toparlayarak, beyin kontrolü tekrar eline geçirir. Bu olayın yaşanmasına neden olan olay beden ısısının artışı olabilir. Eğer yüksek ateş sonucunda bu havale geçirilmişse Ateşli Havale veya Ateşle Gelen Havale tanımlaması yapılır. Bu sözden de anlaşılacağı üzere ayrıca ateşe bağlı olmadan oluşan havaleler de bulunmaktadır. Bunlar diğer konu başlıkları altında başka yazıda anlatılmıştır. Ateşli Havalelerin Nedenleri Nelerdir ? Ateşli Havaleler genellikle yüksek olan ve devam eden ateşten ziyade aniden yükselen türdeki ateşler sonucunda geçirilmektedir. Yani ateşin yükselme hızı havale geçirmede etkili olabileceği gibi sıvı-elektrolit dengesinin bozulması, bakteriyel toksinler,tedavi amaçlı kullanılmakta olan antihistaminik ve penisilin türü ilaçlar havalenin oluşumunu kolaylaştırabilir. Ateşli havale geçirilen çocukların incelenmesinde bu çocuklarda ateşin havale geçirmeyi kolaylaştırdığı, havale eşiğini düşürdüğü görülmüştür. Çinko eksikliği, beyinden salınan melatoninin salınım ritminin bozulması eşiği düşüren diğer nedenler olduğu görülmüştür. Ateşli Havale 5-6 ay ile 7-8 yaşlar arasında oluşmaktadır. 9 ayın altında ve 5 yaşın üstünde nadir görülür. En sık olduğu yaş aralığı 1 ila 2 yaştır. Daha önceleri üst yaş sınırı 5 yaş olarak kabul edilmekteydi. Artık günümüzde bu biraz daha yukarıya çekilmiştir. 7-8 yaşlarından sonra geçirilen bir havale ateş yükselmesi ile başlamış bile olsa Ateşli Havale grubunda değerlendirilmez. Tüm çocuklar arasında ateşli havale geçirilme oranı uygun yaş diliminde %2-4 arasındadır. Erkek çocuklarda kız çocuklara oranla daha sık görülür. Ateşli havale en sık çocuklarda Orta Kulak ve Bademcik iltihapları seyrinde ortaya çıkmaktadır. Küçük çocuklarda ise Herpes Virüsü en sık etken mikroptur. Birinci derece akrabalarda çocukluk yaşlarında ateşli havale geçirmiş olma öyküsü bir risk faktörüdür. DBT aşısı yapılmasından sonraki 48-72 saatlik zaman diliminde ateşli havale görülmesinin sorumlusu aşıdır. Bu aşıların erken başlanıp, düzenli bir şekilde yapılarak riskli yaşa gelmeden tamamlanması yararlıdır. Aşının içersindeki sıklıkla Boğmaca bileşeni bu olayda etkendir. MMR aşısından 6-11 günler sonrasında geçirilen ateşli havaleden ise Kızamık aşısı sorumludur. Ateşli Havale Tipleri Nelerdir ? Ateşli Havale eğer birkaç dakikadan daha uzun sürerse (15- 20 dakikadan daha uzun) komplike havale tanımlaması yapılır. Daha önceleri kısa da sürse günde 1 kereden daha fazla havale geçirildiği takdirde komplike havale olarak kabul edilmekteydi. Artık sayı değil süre kıstas olarak alınmaktadır. Bunu özetleyecek olursak; 1- Basit Havaleler: Nöbetler genel olup, 15 dakikayı aşmaz. Ayni gün içersinde sıklıkla tekrar etmediği gibi ailede benzeri öyküye sahip bireyler mevcuttur. Ateş havale esnasında 38 dereceden yüksektir. 2- Komplike Havaleler: Nöbet genel olmayabileceği gibi süresi de 15 -20 dakikadan uzundur. Ayni günde birkaç kez olması sıktır ve yaş aralıkları farklılık gösterebilir. Ateş havale esnasında pek de yüksek olmayabilir. Ateşli Havalenin Tekrar Etmesi veya Kalıcı Olması Nelere Bağlıdır ? Bir kez ateşli havale geçiren bir çocukta bu durumun tekrar etme olasılığı % 30 dur. İlk yineleme % 50 oranında ilk 6 ay, % 75 oranında ilk 1 yıl, % 90 oranında ise ilk 2 yıl içersinde olmaktadır. İlk nöbet 1 yaşın altında geçirilmişse tekrarlama riski % 50 nin üzerinde iken ilk nöbet 3 yaşın üzerinde olduğunda tekrarlama riski % 20 ye düşmektedir. Hastaların % 60 ında sadece yaşamları boyunca 1 kez geçirmiş olurlar. 3 yıl süreyle izlenen ve tekrar ateşli havale geçirmeyen çocukların tekrar ateşli havale geçirme olasılığı % 10 a düşer. İlk kez geçirilen veya tekrar eden ateşli havalede nöbetin fokal oluşu ve süresinin uzunluğu arasında bağlantı vardır. Uzun süren komplike havalelerin tekrar etmesi yüksek olasılıktır. 1 yaşın altında ortaya çıkan ateşli havalelerin 15 dakikadan uzun sürmesi diğer yaş gruplarına göre iki kat fazla olduğu gibi başka ateşli bir hastalık seyrinde tekrar havale görülmesi ve ileride başka nedenlere bağlı havale geçirme olasılıkları da yüksektir. Kardeşlerden birisinde ateşli havale geçirilmişse diğer kardeşlerde de görülme şansı % 20 dir. Babada da havale geçirme öyküsü varsa bu olasılık % 33 e çıkar. Ailede epilepsi hastası olması, komplike havale geçirilmesi ve başka nörolojik gelişim bozukluğu olması yineleme riskini arttırmaz. Fakat ilk havaleden önce ateşin düşük olması ve süresinin kısa oluşu tekrarlama riskini arttırır. Ailede Epilepsi (Sara) Hastası bulunması havale geçirilme, daha doğrusu geçirilen ateşli havalenin kalıcı tipe dönme olasılığını arttıran bir etkendir. Geçirilen Komplike Olmuş Ateşli Havalelerin kalıcı tipe dönüşme olasılığı da %10 kabul edilir. Normal toplumda epilepsi oranı % 0.5 iken tüm ateşli havale geçirenlerde ise % 4 dür. Ailesel yüklenim yanında komplike tipte geçirilen havaleler, nörolojik araz olması, nöbetin fokal ya da uzun sürmüş olması ile psikomotor gelişme gerilikleri kalıcı tipe dönüşümü arttıran etkenlerdir. İlk kez oluşan Basit Ateşli Havale arkasından olayın detaylıca araştırılması gerekli değildir. Genellikle ikince tekrardan sonra bu önerilir. Fakat Komplike tipteki bir Ateşli Havale sonrasında bile EEG gibi testler yapılması, daha doğrusu konunun uzmanı, tercihen bir Çocuk Nöroloji Uzmanı tarafından incelenmesi uygun olacaktır. Basit Ateşli Havale çocuğun ilerideki yaşamını, zekasını etkilemez. Komplike havale geçirme sonrasında, tedavide kullanılan ilaçlar ve olayın süresi gibi nedenlerle hasar bırakması olasılığı vardır. Havale geçirmekte olan bir çocuğa nasıl yaklaşılmalıdır? Bu durum çok sıkıntı verecek de olsa birkaç dakika içersinde biteceğini bilmelisiniz. Onun için böyle bir durumda öncelikle sakin olmalı, bağırıp, çağırarak sağa sola koşturmanın, çocuğu kapıp sokaklar çıkmanın, doktora gitmeye veya doktoru, başka yakınlarınızı eve çağırmaya çalışmanızın hastaya yararı olmayacaktır. Zaten en geç 10-15 dakikada bu durum geçecektir. Kendinden geçme, düşme ve kasılmalar sırasında hastanın kendini yaralamamasına dikkat etmelidir. Onun içi hastayı uygun, düz bir yere yatırmalıdır. En önemli sorun nefes alma ile ilgilidir. Ağzında herhangi bir nesne, yiyecek varsa bunların soluk borusuna kaçmasını önlemek gerekir. Dilini ısıracak gibi bir durum olabilir. Mümkünse buna engel olunmalıdır. Fakat kapanmış ağzı açmaya çalışmak için kuvvet kullanmak, ağza bir şeyler sokarak açmaya zorlamak zarar verebilir. Yan yatırmak ve başını arkaya, sırtına doğru, çenesi yukarıya bakar pozisyona getirmek yararlı olur. Böylelikle solunum yolu düzleşerek nefes alması kolaylaşır. Kasılmalar esnasında kollarını, ayaklarını, başını ortamda bulunan eşyalara çarpmasını önlemelisiniz. Tüm bu önerilerin yerine getirilmesine karşın durmayan bir havale yani Komplike Ateşli Havale söz konusu ise o zaman bir hastanenin acil servisine başvurmak gerekir. Komplike Ateşli Havale Durumunda Ne Yapılır ? Bu uygulamaların uzman sağlık personeli tarafından yapılması gerekir. Ağız ve burun içi aspiratör ile temizlenir. Burundan oksijen solutulur. Makattan Diazepam gurubundan Havale durdurucu ilaç verilir. Damar yolu açılarak, serum takılır. Bu hem sıvı vermek hem de makattan verilen havale durdurucu ilacın etki etmediği durumda damarda ilaç vermeye yarayacaktır. Ateşin nedeni araştırılıp, o nedene yönelik tedavi başlanır. Komplike ateşli havale geçiren çocuklar daha sonra araştırılır. Daima ailesinin el altında ateş düşürücü ve havale önleyici ilaçlar bulundurması önerilir. Çocuğun ateşinin yükselmesine engel olmaları, olamadıkları durumda havale geçirmeden havale önleyici ilaç kullanmaları, belki de düzenli olarak antiepileptik gruptan havale önleyici ilaçları bir süre kullanmaları gerekebilir. Genellikle uzun süreli tedavi önerilmesinde şu kriterler bulunmalıdır; 1 yaşın altında olma, Ayni günde yineleme, Nöbet fokal veya 15-20 dakikadan uzun olması, Nörolojik bir araz olması, Birinci derece akrabalarda Epilepsi Hastası bulunması Ailenin acil müdahale yapılabilecek bir sağlık merkezine uzakta yaşamaları veya panik derecesinde kaygılı olmaları. Günümüzde uzun süreli koruyucu tedaviden ziyade çocuğun ateşlendiği dönemlere yönelik tedavi önerilmektedir. Bu da ateşin olduğu hastalık dönemlerinde normal hastalığın tedavisinin yanında ateşin makattan 38.5 dereceyi aştığında havale önleyici ilaç kullanılması şeklindedir. Dileğim hiçbir anne-babanın çocuğunun havale geçirmesine şahit olmamasıdır. Dr. Ruhi Çakır 
|
Normal
