Yapay tatlandırıcılarla ilgili türlü söylenti var. Peki hangisi doğru? Hangi tatlandırıcı daha yararlıdır, ya da yararlı olanı var mıdır?


Şeker tüketimi gün geçtikçe artıyor. Bunda değişen beslenme alışkanlıklarının ve diyet ürünlerinin de etkisi var. Örneğin yağı azaltıldığı için diyet ürün olarak sunulan ürünlerde, yağ azaltılmasına rağmen, şeker miktarı artırılıyor. Bunun yanı sıra suni tatlandırıcılı ürünlerin kullanımında da bir atış var, ama suni tatlandırıcıların ne kadar güvenli olduğu da tartışmalı bir konu. Buna karşılık bazı tatlandırıcılar doğal kaynaklardan elde ediliyor. Üstelik kemik yoğunluğunu artırmada ve kulak enfeksiyonları ile şeker hastalığıyla savaşta yardımcı olabiliyor.

Asesülfam K
E950 olarak da bilinen asesülfam K, genellikle sakızlarda, içeceklerde, kuru içecek karışımlarında, jelatinli tatlılarda, puding ve kremalarda aspartam ile beraber kullanılıyor. Şekerden 130 kat daha tatlı olmasına rağmen kalori içermez. Hayvanlar üzerinde yapılan bazı deneylerde, kanserojen etkilerine rastlanmıştır.
Tadı: Ağızda acı tat bırakmaz.
Sağlık değerlendirmesi: Tam olarak bilinmiyor. Düşük kalorili olmasına rağmen, insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında yapılmış yeterli bir araştırma yok. Ancak hayvanlarda kansere sebep olduğundan, kullanımı tartışılıyor.

Aspartam
Şekerden 200 kat daha tatlıdır. En çok kullanılan yapay tatlandırıcıdır, piyasada Canderel ve daha başka isimlerle de satılmaktadır. Tablet başına 0.2 kalori içerir. Aspartam sağlık açısından en tartışmalı ürünler arasında yer alıyor. Bunun nedeni, aspartamın vücutta sinirlerin uyaran bir madde olan aspartik asit salgılanmasına neden olması.

Bilim adamları aspartamın aşırı heyecana sebep olması, beyin hücrelerini ve sinir dokusunu öldürmesi gibi olasılıklar üzerinde duruyorlar. Pek çok tüketici aspartam alımına bağlı olarak başağrısı, hissizlik, epileptik nöbetler, halsizlik, depresyon, menstral problemler ve kaz spazmları gibi yan etkiler yaşadıklarını belirtiyorlar.
Tadı: Ağızda acı tat bırakmaz.
Sağlık değerlendirmesi: Etkili bir düşük kalorili tatlandırıcı. Ancak yan etkileri nedeniyle en iyisi mümkün olduğunca kullanmamak.

Siklamat
E592 olarak da bilinen siklamat, çoğunlukla meşrubatlarda kullanılmaktadır. Şekerden yaklaşık 30 kat fazla tatlandırıcı güce sahiptir. Önce kabul edilen, sonra piyasadan çekilen, daha sonra kısmen yeniden kullanıma girmiştir. Siklamatım vücuttaki dönüşümü ve metabolizma ürünlerinin kanser yapıcı etkisi olduğunun görülmesi bilimsel tartışmalara yol açmıştır.
Tadı: Yoğun tatlı bir tad.
Sağlık değerlendirmesi: Kullanmaktan kaçınmak en iyisi. İlla kullanmak istiyorsanız, mümkün olduğunca az ve inceltilmiş kullanın.

Fruisana
Beyaz kristaller halinde satılan bu yeni tatlandırıcı früktoz içermektedir. Früktoz, meyva ve balda bulunan doğal bir şeker tipidir. Früktozun diyet için sunduğu üstünlükler az kalorili olması, insüline bağımlı olmaması ve diş çürümesine yol açmamasıdır.
Aslında früktozun sağladığı kalori miktarı sakkarozunkiyle (yüzde 50'si früktozdur) eşittir: Gram başına 4 kalori. Bu nedenle früktozun az kalorili olduğunu söylemek doğru olmasa da dolaylı olarak tatlandırma gücünün şekerden 1,5 kat daha fazla olması nedeniyle daha az kullanılır ve daha az kalori alınmasını sağlar. Bu kalori kazancı önemsenecek düzeyde değildir. Hele diyet şekerinin şişmanlatmadığı yolundaki yanlış düşünce ile früktozla tatlandırılmış tatlı, pasta, kahvenin çok tüketildiği durumlarda bu kalori kazancı bütünüyle önemini yitirir. Bu arada früktozun glikoza oranla daha çok yağ yapıcı olduğu ve vücutta yağ birikimine ve kan trigliseritlerinde artışa yol açtığını da hatırlatmak gerekir.

Fruisana'nın tanıtımında kullanılan can alıcı nokta, früktozun kana yavaş karışması ve böylece kan şekeri dengesini bozmamasıdır. Böylece ani açlıklar, ya da duygusal değişikliklerin de önüne geçilmiş olur.
Tadı: Normal şeker tadındadır, ancak şekerden daha tatlı olması daha az kullanılmasını sağlar. Çaydan keke kadar hemen her yerde kullanılabilir.
Sağlık değerlendirmesi: Früktoz doğal bir şeker olduğu için diğer ürünlere oranla daha sağlıklı olduğu söylenebilir. Ancak normal şekerle arasındaki kalori farkı çok da fazla olmadığından, diyet için kullanılması alınan kalori miktarı üzerinde çok da büyük bir azalma sağlamayacaktır.

Melas
Şeker üretiminde, billurlaşan şeker alındıktan sonmra geri kalan ve içinde belli oranda şeker bulunan posadır. Koyu, kahverengi ve şurubu andırır bir sıvı, ya da yapışkan granüller halinde satılır. İşlenmiş şekerden farkı, besleyenler, özellikle de kalsiyum açısından zengin olmasıdır. Sadece bir çorbakaşığı melasta 137 mg kalsiyum bulunur. Bu da, günlük önerilen miktarın bir çeyreği kadardır. Aynı zamanda bolca E ve B vitaminleri, magnezyum, demir, bakır da içeriri.
Tadı: Yoğun bir tadı vardır. Ağızda bıraktığı tad meyan kökünü andırır. İçeceklerde, yemek pişirirken ve mısır gevreğinde normal şeker yerine kullanılabilir.
Sağlık değerlendirmesi: Melas, tatlandırıcı ve vitaminin bir aradaki hali sayılabilir.

Süklaroz
Pazara en son giren tatlandırıcı, Splenda adıyla satılıyor. Şekerden 600 kat daha tatlı olmasına rağmen, üreticiler vücut tarafından emilmediğini ve bu nedenle de kalori içermediğini iddia ediyorlar. Ancak Amerika'daki Gıda ve İlaç Kurulu'na göre yüzde 10 ila 27'si vücut tarafından emiliyor olabilir. Henüz yeni olduğu için insan sağlığı üzerindeki etkileri fazla bilinmiyor. Ancak hayvanlar üzerinde yapılan az sayıdaki araştırmada anormal hücre büyümesine sebep olduğu saptanmış.
Tadı: Beyaz kristal toz halindeki süklarozun tadı şekere çok benziyor ama tadı çok da yoğun.
Sağlık değerlendirmesi: Düşük kalorili bir tatlandırıcı. Ancak hakkında yeterince araştırma yapılana kadar ne kadar sağlıklı olduğunu bilemeyiz.

Sakarin
Şekerin 300 katı kadar tatlıdır ama kalori içermez. Vücut tarafından emilir ama böbrekler tarafından formu değişmeden vücutta atılır. Araştırmalar güvenli olduğunu göstermektedir.
Tadı: Yoğun bir tatlığın ardından kalan acı bir tad.
Sağlık değerlendirmesi: Riski olmayan etkili tadlandırıcılardan biridir.

Ksilitol
Özellikle çikletlerde kullanılan ksilitol, pek çok meyva ve sebzede doğal olarak bulunan bir şeker türüdür ve diş çürümelerine karşı görev yapar. Harvard Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmaya göre dişlere yapışan bakteri oluşumunu önler.

Yapılan başka bir araştırmaya göre, ksilitol içeren çiklet çiğneyen çocuklarda iç kulak enfeksiyonu görülmesi riski yüzde 40 azalmaktadır.
Tadı: Ayrıca tatlandırıcı olarak satılmamakla beraber, çikletlerde ve bazı nane şekerlerinde bulunmaktadır. Şekere oranla daha keskindir ama bir gram şekerde 4 kalori varken, ksilitol 2.4 kalori içerir.
Sağlık değerlendirmesi: Hem doğal bir tatlandırıcı olması, hem de dişlerinizi temizlemesi açısından iyi bir seçenek olduğu söylenebilir.