#1
|
|||
|
|||
Tekke Edebiyatı - Tasavvuf Edebiyatı
Dinî-Tasavvufî Türk edebiyatı İslâmiyet’in ve Tasavvufun etkisiyle ortaya çıkmıştır.
İslâmiyet’in kökleşip yayılmasında büyük etkisi olan tasavvuf, zamanla edebî eserlerde de işlenmiş, din ve tasavvuf, edebiyat aracılığıyla yayılmaya çalışılmıştır. Dinî-Tasavvufî Türk edebiyatına Tekke edebiyatı da denir. Dinî-Tasavvufî Türk edebiyatında asıl olan sanat yapmak değil, dinî-tasavvufi düşünceyi yaymaktır. Tekke şairlerinin çoğu tarikatlarda yetişmiş şeyh ve dervişlerdir. Tekke şiiri, halk şiirinden de divan şiirinden de nazım şekilleri almıştır. En belirgin özellikleri şunlardır: 1) Kurucusu 12. yüzyılda Doğu Türkistan’da yetişen Hoca Ahmet Yesevi’dir. 2) Tekke Edbiyatı, Anadolu’da 13. y.y.’dan itibaren gelişmiştir. 3) Bu edebiyat şairleri tarikat merkezi olan tekkelerde yetişmiştir. 4) Nazım birimi genellikle dörtlüktür. 5) Hem [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] hem [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] vezni kullanılmıştır. 6) Şiirlerin çoğu ezgilidir. 7) Allah, insan, felsefe, doğruluk, ibadet gibi konular işlenmiştir. 8) İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye, deme gibi nazım şekilleri kullanılmıştır. 9) Dili Aşık Edebiyatı’na göre ağır, Divan Edebiyatı’na göre sadedir. 10) Aşık, maşuk, şarap, saki gibi mazmunlara yer verilmiştir. Yüzyıllara göre bu edebiyatın en önemli temsilcileri şunlardır: 12.yy.: [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 13.yy.:[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL], Hacı Bektaş-ı Veli 14.yy.:Kaygusuz Abdal 15.yy.: Hacı Bayram-ı Veli, Eşrefoğlu Rumi 16.yy.: [Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL] 17.yy.: Niyaz-ı Mısrî, Sinân-ı Ümmî, Hüdâi 18.yy.: Sezai 19.yy.: Kuddusi, Turâbi TEKKE EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ Tekke şiirinde görülen ve dinsel içerikli konuları işleyen ilahi, nefes, deme, sathiye ... gibi ürünler nazım biçimi değil, birer nazım türüdür. Çünkü bunlar da koşma tipi nazım biçimiyle ve hece ölçüsünün genellikle 7, 8 ve 11'li kalıplanyla söylenir. Söz konusu türlerde dörtlük sayısı genellikle 3-7 dir. İlahi, nefes ve demeler, bestelenerek söylenir.
|