Türk Dilleri - Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi

**ceyLin** · #11 13 November 2008, 20:56

Kırgızca ya da Kırgız Türkçesi

Kırgızistan'ın 5,264,000'lik nufusunun 3,700,000'i tarafından anadil olarak konuşulan bir Türk Lehçesidir. Kırgızistan'ın resmi dilidir.

Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti'nin batı eyaletlerinde beşyüzbine yakın bir azınlık tarafından konuşulur.

Özellikleri: sözcük başı y'ler c'ye dönüşmüştür; yol>col yıldız>cıldız..., yuvarlak ünlüler kendinden sonraki ünlüleri etkiler: bölmö:bölme, köpölöklördön (kelebeklerden), bazı b ile başlayan kelimeler m olabilir:boyun>moyun, bun (sıkıntı)>muŋ (ŋ:nazal n, ng sesi verir.)

Kırım Tatar Türkçesi veya Kırım Tatarcası (Qırımtatarca, Qırımca)

Türk Lehçeleri'nin kıpçak koluna ait bir Lehçedir. Ancak bazı oğuz grubuna ait özelliklere de sahibdir.

Ana unsurlarını Kıpçakçadan almış, ama başka Türk Lehçeleriyle de etkileşimde bulunmuştur. Osmanlı Devleti ile olan sıkı ilişkileri olan Kırım Hanlarının ve ileri gelenlerinin genellikle İstanbul'da eğitim almaları oğuz lehçelerinin etkilerini getirmiştir. Gaspıralı'nın çalışmaları ile bu etkiler iyice yerleşmiştir. Rus idaresine girilmesi ile de Rusça'dan etkilenmiştir. Ayrıca sürgün zamanından dolayı Özbekçeden alınmış etkileri de görülmüştür.

Kırım Tatarcası'nın başlıca şu lehçeleri vardır:

Yalıboyu
Ortayolaq (Bahçesaray)
Çöl (Kuzey)

Yalıboyu lehçesi: Yalıboyu ibaresi Kırım'ın güneyinde Karadeniz kıyısında kalan ve dağlardan dolayı da iç kesimlerle irtibatı daha az olan bölgeyi ifade etmektedir. Bu bölgede yer alan Sudak ve başka bazı kaleler Kırım Hanlığı topraklarında olmasına rağmen doğrudan İstanbul (Osmanlı) tarafından yönetilmekteydi. Bu nedenle Anadolu'da yaşayan pek çok insan memuriyet, askerlik ve çeşitli geçim vasıtaları temini amacıyla bu bölgeye yerleşmişlerdir. Ayrıca deniz yoluyla doğrudan Osmanlı limanlarıyla bağlantılı olmaları nedeni ile de önemli bir etkileşim olmuştur. Tüm bunların sonucunda ortaya çıkan Yalıboyu ağzı, Anadolu Türkçesine oldukça yakın özellikler göstermiştir. Bir anlamda Anadolu Türkçesinin bir ağzıdır denilebilir.

Bahçesaray lehçesi; bir yandan Kıpçak özellikleri taşırken bir yandan da gerek gramer gerekse kelime hazinesi bakımından Oğuz grubunun özelliklerini de oldukça fazla barındıran bir geçiş lehçesidir. Anadolu Türkçesi konuşan insanlar tarafından küçük bir çabayla anlaşılabilir. Kabul edilen edebi dil Bahçesaray lehçesidir ve mahalli dilde yazılmayan eserlerin çoşu bu lehçeyle kaleme alınmaktadır.

Çöl lehçesi; Kırım'ın kuzeyinde kalan bozkır bölgesinde yaşayan halkın konuştuğu dildir. Tamamen kıpçak özellikler taşır. Nogayca ve Kazakçaya yakındır ve Türkiye Türkçesi konuşan insanlar tarafından anlaşılması daha zordur.

Kırımçakça

Kırım'da Kırımçaklar tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Genellikle Kırım Tatarcasının bir lehçesi (diyalekt, ağız) olarak kabul görür. Şu anda konuşan sayısı 300 civarındadır. Yahudi Türkleri tarafından konuşulur.