|
|
#1
3 December 2008, 12:37
|
|||
|
|||
Elektrik Akimi
ELEKTRİK AKIMI
Elektrik yüklerinin hareketine elektrik akımı denir. Eğer yüklü parçacıklar (elektronlar, protonlar, iyonlar...) hareket ediyorsa, elektrik akımı var demektir. Elektrik yükleri katı cisimlerde (örneğin; kablolarda) serbest elektronların hareketi ile oluşur.Katı madde içinde pozitif yükler hareketsizdir. Sıvılarda ve gazlarda ise hem pozitif hem de negatif iyonlar hareket eder. Fakat her durumda akımın yönü pozitif yüklerin yönü veya negatif yüklerin hareket yönünün tersi olarak alınır. Şekildeki lamba pile bağlandığında eksi yükler iletken tellerden geçerek lambaya ulaşır ve lambanın telinden geçerek pilin artı kutbuna varır. Lambadan geçerken lambanın telini (direnç) ısıtarak akkor hale getitrir ve lamba ışık verir. Lambanın direnci ne kadar fazlaysa gücüde fazla olur ve lamba daha parlak yanar. Soldaki animasyonda görülen devre yukarıdaki gibi sembollerle çizilir. Üreteç (pil) bir uzun bir kısa çizgi ile, direnç (lamba) tırtıklı çizgiler ile, iletken teller ise düz çizgilerle gösterilir. Elektrik akımının yönü ise artı yüklerin hareketinin yönü gibi düşünülür. Basit bir elektrik devresi üreteç direnç ve iletken tellerden oluşur. Üreteç devreye elektrik enerjisi sağlayan araçtır (pil, akü, dinamo....). Direnç ise elektrik akımına karşı direnen yani elektrik geçtiğinde ısınan iletkendir (ampul teli, elektrik sobası rezistansı....). İletken teller direnci olmayan iyi iletkenlerdir (kablolar). Üzerlerinden akım geçtiğinde ısı kaybı olmaz. Devreye enerji veren üretecin birim yüke verdiği enerjiye gerilim denir. Akım şiddeti ise birim zamanda iletkenden geçen yük miktarıdır.Akıma karşı direnen, yani akım geçtiğinde ısınan iletkenlere direnç denir. Bir telin direnci kalınlığına, uzunluğuna ve özdirencine bağlıdır. Bir dirençli tel (mesela lamba) pile bağlandığında direncin uçları arasında potansiyel farkı oluşur. Bu potansiyel farkına direncin gerilimi de denir. Direncin geriliminin üzerinden geçen akıma oranı sabittir ve o direncin değerini verir. Bu eşitlik  formülü ile gösterilir. V: gerilim, I: akım şiddeti , R: DirençŞekildeki devrede R ve 2R dirençleri paralel bağlanmıştır. Paralel bağlı dirençlerin gerilimleri eşit, dirençlerden geçen akım şiddeti dirençle ters orantılıdır. Animasyonda 6 birim yük dirençlerle ters orantılı dağılır. Yani iki kat büyük dirençten iki kat küçük akım geçer ve toplamı paralele dirençlere gelen akıma eşittir. Örneğin 6 amper akım + amper ve ' amper olacak şekilde ters orantılı dağılır. Şekildeki devrede R ve 2R dirençleri seri bağlanmıştır. Seri bağlı dirençlerden geçen akım şiddetleri eşit, gerilimler dirençle doğru orantılıdır. Animasyonda 3V gerilim 2 ve 1 sayıları ile doğru orantılı dağılmıştır. Yani R direncinin gerilimi V , 2R direncinin gerilimi 2V dir. 
|
Normal
