Tevessül;
Daha çok tasavvuf çevrelerinde uygulanmakta, ve bazilarinca tenkid edilmektedir.
Sunu hatirlatalim ki; dogrunun tesbiti, yanlisin terkedilmesi için yapilan her tenkid faydalidir. Fakat tenkid eden haddi asinca, dogru ile yanlis biribirine karisir, cahil olanlar da dogruyu sasirir. Tevessülü tenkid edenler, gerçek sahih ilme göre hareket etmezlerse haddi asar, vebale girerler. Çünkü tevessüle basvuranlar arasinda ilim ve takvalariyla meshur alimler, irsadiyla bir çok insani Hakk’a sevk eden arifler mevcuttur. Gerçek tevhide ulasmak için canini ve malini feda eden bu serefli kitleyi rabita ve tevessül yapiyorlar diye sirkle suçlamak az bir sey degildir.
Tenkid edilen ve sirkle suçlanan kimse, en azindan ömrü boyunca bes vakit namazini kilan bir mümindir. Böyle olunca is ciddi, tehlike büyüktür. Çünkü, Buhari ve Müslim’in rivayet ettikleri bir hadiste Rasulullah (A.S.) Efendimizin uyardigi gibi; bir kimseye kafir, müsrik, münafik veya fasik demek, sözde kalmaz, hüküm iki taraftan birisine ait olur. Karsi tarafta söylenen durum yoksa, söz sahibine döner. Verilen her hükümde adaletli olmak sarttir. Adalet, nefsimiz istemese de hakki söylemek ve herkese hakkini vermektir. Biz tevessül ve vesile konusunda orta yolu tanitmaya çalisacagiz.
Vesile Nedir?
Vesile, kelime olarak, derece, yakinlik, baskasina yaklasmak için vasita kilinan sey, sefaat, vuslat manalarina gelir. “Falan sunu Allah’a vesile etti” demek, kendisini Allah’a yaklastiracak ameli yapti demektir. Ayrica vesile, cennette yüksek bir derecenin ve Rasulullah (A.S.) Efendimiz sefaatinin adidir. Tevessül ise bir amel vasitasi ile maksada yaklasmak ve ulasmaya çalismaktir. (Ibn. Manzur) Bir çok müfessir, tevessülü bizzat yakinlasmak ve yakin olmaya sebep olacak seyleri aramak seklinde tefsir etmislerdir. (Ibn. Kesir, Kurtubî, Alusî) Kisaca tevessül sudur: Bir kimse sikinti içindedir. Derdini Allahu Tealâ’ya arzetmek ister, ancak nefsini kusurlu bulur. Kibirini kirar, tevazu gösterir, duasinin kabulü için Allah katinda kiymetli kabul ettigi bir sahsi veya ameli anar ve mesela söyle diyebilir : “Allah’im! Su kâmil zatin hatirina veya su salih amelin bereketine sikintimi gidermeni, istegimi nasib etmeni istiyorum” Vesilenin Sartlari Yukarida tarif edilen caiz olan vesilede üç taraf vardir: Tevessülle kendisinden bir sey istenen zat. Bu Allahu Tealâ’dir. Istenen seyin asil yaraticisi ve dilerse ikram edecek olani O’dur. Tevessül eden kimse.
Bu, Allahu Tealâ’nin yakinligini arzulayan, bir hayra ulasmak veya bir sikintidan kurtulmak isteyen kuldur. Istegine ulasmak için vesile yapilan, araci kilinan seyler. Bunlar, kulun kendisi ile Allahu Tealâ’ya yakinlik sagladigi, duasinin kabulüne vesile yaptigi salih ameller veya serefli sahislardir. Yapilan tevessülün fayda vermesi ve kulun ihtiyacinin giderilmesi için su sartlarin bulunmasi gerekir: Allahu Tealâ’ya vesile arayan kimsenin, vesileye inanmasi gerekir. Vesileye inanmayan veya ona süphe ile bakan kimse, bir fayda görmez. Kendisi ile Allah’a yaklasmak için tevessül edilen amelin, Allahu Tealâ’nin mesru kildigi ve tesvik ettigi bir amel olmasi gerekir. Iman, zikir, tevbe, gözyasi, dua, sadaka, ihlas, namaz, Allah için sevgi, fakirleri sevindirmek gibi. Bu salih amelin, Allah Rasûlünün (A.S.) ögrettigi sekilde Allah’a yakinlik için yapilmasi gerekir. Vesile edilen sahsin, Allah katinda bir itibari, kiymeti, nazi ve niyazi olmasi gerekir. Allah düsmanlari, açikça günahkâr olanlar ve gafiller ile Allah’in rahmetine ulasilmaz. Buna göre, bid’at ve haram olan amellerle vesile gerçeklesmez. Salih olmayan kimselerle Allah’a yakinlik saglanamaz.
Yukarida arzettigimiz sartlari tasiyan her vesile bütün zaman ve mekanlarda caizdir, faydalidir. Kur’an’da Vesile Allahu Tealâ, kulun dünyada izdiraptan, ahirette azaptan kurtulusu için su yolu göstermistir: “Ey müminler! Allah’tan korkun ve O’na (yaklasmaya, sevilmeye) vesile arayin; O’nun yolunda cihad ediniz ki kurtulusa eresiniz.” (Maide/35) Kulu Allah’a yaklastiracak vesilelerin basinda iman, Kur’an, ihlas ve salih ameller gelir. Salih amellerin basinda farzlar yer alir. Allah için sevmek, Allah’in dostlarini sevmek ve onlarin meclisine girmek, dualarina ortak olmak, ilahi rahmeti çekmek için en büyük sebeplerden birisidir. Müfessir Ismail Hakki Bursevi (Rh.A.), gerçek alimleri ve kâmil mürsidleri insani Allah’a yaklastiran vesileler içinde saymistir. Büyük alimlerimizden Imam Savî (Rh.A.), vesile hakkinda su açiklamayi yapiyor: “Kisiyi Allah’a yaklastiran her sey, ayette bahsi geçen vesileye dahildir. Nebileri ve velileri sevmek, Allah dostlarini ziyaret etmek, Allah yolunda infakta bulunmak, bol bol dua etmek, akraba hukukunu gözetmek, Allah’i çokça zikretmek ve benzeri seyler bunlardandir. Buna göre ayetin manasi: sizi Allah’a yaklastiran her seye yapisiniz, O’ndan uzaklastiran her seyi de terkediniz demek olur. Durum böyle olunca müslümanlarin, Allah dostlarini ziyaret etmelerini yanlis görüp bunun Allah’tan baskasina bir ibadet oldugunu zannederek onlari küfür ve sirk ile suçlamak, apaçik bir sapiklik ve perisanliktir.
Hayir, gerçek onlarin dedigi gibi degildir. Allah dostlarini ziyaret ve onlara muhabbet beslemek, Rasulullah (A.S.) Efendimizin: ‘Allah için sevmeyenin imani yoktur’ buyurdugu Allah muhabbetine ve Allahu Tealâ’nin ‘O’na vesile arayin buyurdugu vesileye girmektir’ (Hasiye, II/182) Meshur Müfessir Elmalili Hamdi Yazir (Rh.A) da, bu ayetin tefsirinde, insanin sirf imanla yetinmeyip, Allahu Tealâ’ya yaklastiran sebeplere ciddi olarak sarilmasi gerektigini belirtmistir. (Hak Dini, III/233-234) Tevessül Neden Sirk Degil? Kâmil velileri vesile edenler, onlarin Allah’in kulu oldugunu biliyorlar. Onlari Allah’a ortak ve yardimci görmüyorlar. Onlarda Allah’a ait yetkilerin oldugunu söylemiyorlar. Sadece, onlardaki ihlas, takva ve salih amellere itibar ediyorlar. Onlarin bu takva ile ilahi huzurda kabul gördüklerini, naz ve niyaz makaminda bulunduklarini, dualarinin kabul edildigini, Allahu Tealâ’nin onlardan razi oldugunu düsünüyorlar. Bu halleriyle onlarin: “Ben, farz ve nafilelerle bana yaklasan kulumu sevince, onun gören gözü, isiten kulagi, tutan eli, yürüyen ayagi olurum. Benden bir sey isterse onu verir, bana siginirsa kendisini korurum, onu özel himayeme alirim.” (Buhari, Ibnu Mâce) kudsi hadisindeki iltifat ve ikrama ulastiklarina inaniyorlar.
Bunun için onlarin isimlerini dualarina ekliyor, güzel sifatlarini isteklerinin ilahi huzurda kabulüne destek yapiyorlar. Yoksa onlar, Allahu Tealâ’dan istenecek bir seyi velilerden istemiyorlar. Salihleri vesile yapip Allahu Tealâ’dan bir sey istemeyi tenkid edenler, bunun her namazda Fatiha suresinde okunan “Allahim! Ancak sana kulluk eder, sadece senden yardim isteriz” mealindeki ayetlere ters düstügünü söylüyorlar. Halbuki bu ayetlerde, Allah’tan bir sey isterken içimizdeki salihlerin zikredilmesine red degil, açikça bir isaret vardir. Çünkü, ayette “sadece senden isterim” denmiyor, “isteriz” deniyor.
Ayeti okuyan kimse yalniz da olsa, “ben” degil “biz” ifadesini kullaniyor. Bununla kul, kendini aciz görüp tevazuya bürünür ve söyle demek ister: “Allahim! Bizler topluca sana yöneldik; ancak sana kulluk ediyor; sadece senden yardim istiyoruz. Ben senin huzurunda tek basima bir sey taleb etmeye ehil ve layik degilim. Içimizde gerçek kulluk yapan ve duasinda samimi olan salihlerle birlikte senden istiyorum. Benim istegimi onlarin duasina kat, kabul eyle” Allah dostlarini, basit dünya isleri için vesile etmek güzel degildir. Onlarin adini ve sanini, nefsimizi degil, Rabbimizi razi etmek için kullanmaliyiz. Ariflerin vasitasi ile dünyamizi degil, ahiretimizi mamur etmeliyiz. Eger kibirimizi kirar da Allah’a giden yolda o saadetli büyükleri terbiyemizde rehber, dualarimizda vesile edersek insaallah maksadimiza ulasiriz.