I. STRATEJİNİN TANIMI

Strateji bir disiplin olarak gelişmesine askeri alanda taşıdığı öneme burçludur, savunma ve hücum yönünden askeri amaçları etkin ve verimli bir biçimde gerçekleştirebilme tarihi boyunca orduların stratejik gücünün göstergesi olmuştur. Aşağıdaki açıklamalarımızda bu kavramı çeşitli yollardan incelemeye ve sonunda işletme yönetimi açısından taşıdığı önemi ayrıntılı bir biçimde belirtmeye çalışacağız. Önce askeri bakımından stratejinin taşıdığı anlamlar üzerinde duralım.

a) Askeri Bir Kavram Olarak Strateji

Strateji zafere ulaşma amacı ila tasarlanan ve yürütülen çarpışma usulüdür. Bu çarpışma usulünde en önemli ilke general Beaufre’un dediği gibi “askeri kuvvetlerin ekonomik biçimde kullanılması”dır. Yani kuvvetlerini düşman karşısında manevra kabiliyetini yüksek tutarak en az kayıp verecek biçimde harp düzenine sokmaktır. Yani düşman kuvvetlerinin niyetleri ve Araçlarının bir kısmını bilindiği farz edilerek, savaşın cereyan edeceği arazinin durumunu dikkate alıp, askeri birliklerin ve araçların genel kullanım ve görev planını belirlemek, yapılacak hareketleri ve manevraları zaman içinde düzenlemekten ibaret savaş sanatıdır.

b) Genel Kabul Görmüş Askeri Strateji İlkeleri

Günümüze kadar yapılan savaşlardan kazanılan tecrübeler bir takım askeri stratejik ilkelerin benimsenmesine yol açmıştır. Bu ilkeler aşağıdaki şekilde açıklanabilir:

1) Güçlü olma ilkesi;
Düşman karşısında bir ordu askeri güç, araç ve gereç bakımından en güçlü olmalıdır.

2) güçlerin, kuvvetli olunan nokta etrafında birleştirerek, düşmanı zayıf olduğu yerlerden çökertmek ilkesi.

3) Amaç-araç uygunluğu ilkesi;

4) Esneklik, uysallık ve sakıntı ilkesi;

5) Güçlerin ekonomisi ve etkin bir şekilde kullanılması ilkesi;

6) Ateş ve hareket kombine etmek ilkesi;

7) Nihayet sonucu bir askeri strateji ilkesi “kayıp vermeksizin geri çekilmeyi bilme” dir.




c) Ekonomik ve Yönetsel Bir Kavram Olarak Strateji

İşletme yönetiminde strateji, işletmenin çeşitli fonksiyonları arasında meydana gelen karışıklıkları açıklığa kavuşturan ve genel amaçları belirleyen özellikleri, ekonomik bir ortamda işletmenin optimuma geçmesi ile ilgili seçimsel kararlar bütünüdür. Bir işletmenin uzun dönemde temel amaçların saptanması ve bu amaçlara ulaşabilmek için gerekli kaynakların tahsisi edilerek onları kullanımında kabul edilen yollar olarak tanımlayarak amaçların belirlenmesini de stratejinin içine dahil etmektedir. Bu yüzden amaçsız stratejiden bahsetmek anlamsız olmaktadır. Şu halde amaçlar araçlar ve strateji arasındaki eğitimsel ilişkiler aşağıdaki biçimde ifade edilebilir


strateji
amaçlar
araçlar


Buraya kadar olan açıklamalarımızı özetlersek rekabete dayanan ekonomik bir ortamda strateji, her şeyden önce, yenililiği, ilerlemeyi ve işletmenin devamını olarak çevreye intibakını ve çevre ile karşılıklı uyuşum içinde olmasını sağlayarak meydana gelen değişiklikleri kontrol altına alan yönetsel bir araçtır.

d) Yönetsel Stratejinin Özellikleri

Yönetsel stratejinin genel özelliklerini kısaca aşağıdaki biçimde sıralayabiliriz:

1. strateji, bir analiz etme sanatıdır;

2. strateji amaçlara bağlı bir unsurdur;


3. strateji işletmenin çevresi ile eğitimsel ilişkilerini düzenler;

4. strateji devamlı olarak tekrarlanan işleri aksine uzak geleceğe bağlı bir düzeni ilgilendirir.


5. strateji işletmenin bütün finansal ve beşeri kaynaklarını uyuşum içinde yöneten ve faaliyete geçiren bir unsurdur.

6. strateji karmaşık ve dinamik bir çevrede işletmenin faaliyet sahalarını belirler.


7. strateji karmaşık ve dinamik bir organizasyonda beşeri unsuru cesaretlendirme ve harekete geçirme aracıdır.

II. İŞLETMELERDE STRATEJİK PLANLAMA KAVRAMI

Stratejik planlamayı bir veya birden fazla amaç saptayarak bunlara ulaşmak için gerekli araç ve yolların önceden tayin ve tespiti olarak tanımlayabiliriz. Planlama, işletme içi amaç geliştirme, bu amaçlara ulaşmak için çeşitli alternatiflerin değerlemelerini kapsayan süreçleri içerir. Bu süreçler dış tehlike ve fırsatlarla işletme içi güçler ve zayıflıkların sistematik kontrolünün temelleri üzerine kurulmuştur.

Sistematik bir planlamanın yararları;

1. Planlama, örgüt içinde güzel bir haberleşme ve ahenkleştirme sisteminin kurulmasını sağlar .

2. Yürütme ile görevli kadrolar planlama süreçlerini katılabilmişlerse, böyle bir planlama sistemi hiyerarşi yukarıdan aşağıya harekete geçirir. Yani planlama bir motivasyon unsuru olarak rol oynar.

3. Her plan etraflı araştırma ve tartışmaları gerektirir. Çünkü planlama bütün alternatifleri değerlendirerek, en iyi alternatifi bulma sorumluluğunu gerektirmektedir.

4. İyi bir planlama yetki devrini kolaylaştırarak yöneticilerin boşuna zaman harcamalarını önler.

5. Devamlı gelişme ve değişme ortamında faaliyet gören işletmelerde hiçbir şey statik değildir.

6. Seçilen yön üzerinde geleceğin gerçekçi sonuçlarının bir modelini belirleyerek, işletmeyi tehlikelerden koruyucu bir strateji düzenlemek anlamak dahiline girer

Planlamanın gerektirdiği başlıca ilkeler

Planlamanın lehinde ve aleyhinde öne sürülmüş belli başlı görüşleri açıklandıktan sonra, şimdi etkin ve verimli bir planlama yapmak için ne gibi hususlara dikkat etmenin gerekli olduğunu, yani kısaca planlama ilkelerinin neler olduğunu kısaca gözden geçirelim.


1. Planlama arzusudur, sorumlu yöneticinin ve tüm yöneticinin ve tüm yönetim kadrolarının planlamanın azimkar bir taraflısı olmaları gerekir. Bu ilke yöneticiler arasında planlama yapmak ve onu uygulamak konusunda kesin bir görüş ve işbirliğini gerektiriyor.

2. Etkili ve verimli bir planlama dikey ve yatay olarak uygun bir zaman süresini gerekli kılar. Planlama safhaları uygun bir zaman süresi içinde yer alırlar.

3. Planlamanın içerdiği her kararı, bütün olayların ve mümkün olan tüm faktörlerin incelenmesine , bunlar arasında işletmenin amaçlarını en iyi gerçekleştirebilecek alternatiflerin seçimini kapsamına alır. Bütün alternatifleri elde edilebilmesi ise, yönetimi etkin bir bilgi sistemini gerekli kılar.

4. Yukarıda izah etmiş olduğumuz alternatifler ve alternatifleri oluşturan faktörlerin sınırlandırılmasına ilişkin ilke, bizi bu dördüncü ilkeyi kabullenmeye yönelmektedir. Rekabet şartları altında verimli bir planlama rakiplerin ne yaptığını ve ne yapabileceğini değerlendirerek iyi belirlenmiş bir faaliyet yönünün seçimini gerektirir.

5. Geleceğin bazı belirsizlikleri ve riskleri taşınan planlamada büyük bir esneklik veya esnek değerleme sağlanmasını gerektirir.

6. İşletme planlaması her sorumlu yöneticinin kendi sahasındaki bilgileri tamamlayarak bir ekip çalışması yapmasını gerekli kılar.

7. Düzenli olarak karşılaştırmaları sağlayacak basit bir model ucu da getirmek için mümkün olan her karar ve onun sonuçları yazılı olarak kaleme alınmalı ve mümkünse rakamlaştırılmalıdır.

III. İŞLETMELERDE STRATEJİK PLANLAMANIN YERİ

Stratejik planlama, işletmeyi bir bütün olarak değerleyerek, en yüksek yönetim seviyelerinde sistematik olarak işletmenin ulaşmayı düşündüğü ana amaçlarının ürün pazar yeteneklerinin ve bu amaçlara ulaşmak için işletme kaynaklarının elde edilmesi ve geliştirmesine ilişkin yazılı değerlemelerden ibarettir. Bu nedenle, stratejik planlama firmaya yön verici kaideleri kapsamına almaktadır. Stratejik planlama güttüğü amaçlar ve planlama öncülleri nedeni ile oldukça uzun bir zaman süresini gerekli kılmaktadır. Bu nedenle denebilir ki en uzun süreli planlama stratejik planlamadır