Halka Arza Aracilik Faalİyetİ - Seversintabi.com Türkiye'nin En Büyük Forumu Bence Seversin Tabi

**eLanuR** · #1 11 December 2008, 09:09

HALKA ARZA ARACILIK FAALİYETİ

Halka arza aracılık, Sermaye Piyasası Kanunu’nun 30. maddesinde “Sermaye Piyasası Kurulu kaydına alınacak sermaye piyasası araçlarının ihraç veya halka arz yoluyla satışına aracılık” olarak ifade edilmiştir.

Sermaye Piyasası Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlandığı üzere ihraç; sermaye piyasası araçlarının ihraçcılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışıdır. Aynı maddede halka arz; sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını, halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini, hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmesini, Kanun’a göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla payların veya hisse senetlerinin satışını ifade etmektedir.

Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkartılan, Seri V, 46 numaralı “Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ”,halka arza aracılık faaliyetinin kapsamını genişletmiş ve aşağıdaki hususları da bu kapsam içine almıştır :

·Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi ile ilgili olarak ihraçcı ve/veya hissedar ile birlikte ihraç fiyatı, miktarı ile halka arz sürecinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılması,
·İzahname ve kayıt başvurusu için sunulacak diğer bilgi ve belgelerin hazırlanarak Kurul’a başvuruda bulunulması,
·Bu belgelerde yer alacak bilgilerin doğruluğunun sağlanmasını teminen her türlü danışmanlık hizmetinden yararlanılması,
·Konsorsiyum oluşturulması,
·Gişe hizmetleri vermek üzere bir satış grubu oluşturulması,
·Talep toplanması,
·Halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının satışına ve tanıtımına yönelik olarak yurt içi ve yurt dışı organizasyonlar düzenlenmesi,
·Satışın organize edilmesi gibi kurumsal faaliyetlerin yürütülmesi,
·Benzeri faaliyetler ile aracılık sözleşmesinde belirtilen diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesi.

HALKA ARZA ARACILIK TÜRLERİ

Halka arza aracılık, Kurul’dan yetki belgesi almış aracı kurum ve mevduat kabul etmeyen bankalarca “en iyi gayret aracılığı” veya “aracılık yüklenimi” şeklinde yapılabilir.

a) En İyi Gayret aracılığı ( Best Effort ) :

SPK’na göre, en iyi gayret aracılığı, halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının, izahnamede gösterilen satış süresi içinde satılmasını, satılamayan kısmın ise ihraçcıya (satışı yapana) iadesini veya bunları daha önce satın almayı taahhüt etmiş üçüncü kişilere satılmasını ifade eder.

En iyi gayret aracılığında, aracı kuruluş tarafından satılan menkul kıymetlerin bedeli, satış süresini izleyen iş günü sonunda ihraç eden şirkete veya halka arz edene tam ve nakden ödemek zorundadır. Eğer, aracılık sözleşmesinde bedelin ödenmesi konusunda bir süre tayin edilmişse, ödeme sözleşmede belirtilen sürede yapılacaktır.

b) Aracılık Yüklenimi ( Underwriting ) :

Bu yöntemde aracı kuruluş tarafından ihraçcı şirkete halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının tamamının veya belli bir kısmının satılacağı taahhüt edilmektedir. Bakiyeyi yüklenim veya tümünü yüklenim şeklinde başlıca iki tür bulunmakla birlikte taahhüt kısmi olarak da gerçekleştirilebilir.

Bu kapsamda aracılık yüklenimi, sermaye piyasası araçlarının;

·Halka arz yoluyla satılmasının ve satılamayan kısmının tamamının bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının ( Bakiyeyi Yüklenim )
·Bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle tamamının satın alınarak halka satılmasının ( Tümünü Yüklenim )
·Halka arz yoluyla satılmasının ve satılamayan kısmının bir kısmının bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının ( Kısmen Bakiyeyi Yüklenim ) veya bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle bir kısmının satın alınarak halka satılmasının ( Kısmen Tümünü Yüklenim )

satışı yapana taahhüt edilmesi suretiyle gerçekleştirilebilir.

Halka arzlarda, aracılığın en iyi gayretle mi yapılacağı, yoksa kısmi veya toptan yüklenimin mi taahhüt edileceği ihraçcı ile aracı kuruluş arasında kararlaştırılır. Burada ihraçcının hedefleri ve eğilimleri ağırlıklı olarak rol oynar. Ancak, özelleştirme kapsamında olanlar dahil ve hisse senetleri daha önce halka arz edilmemiş ortaklarda, “hissedarların” sahip oldukları hisse senetlerinin halka arzında ve halka açık olmayan ortaklıkların sermaye artırımları yoluyla yapılan halka arzlarda yüklenim zorunluluğu bulunmaktadır. Aracı kuruluşlar, portföylerindeki hisse senetlerinin veya kendi hisse senetlerinin hissedarlarınca halka arzında ise aracılık yükleniminde bulunamazlar. Ancak hisse senetlerinin halka arz edilmesi için bir konsorsiyum oluşturulması durumunda, konsorsiyuma “en iyi gayret aracılığı” yükleniminde bulunmak kaydıyla katılabilirler. Büyük halka arzlarda yüklenim genellikle konsorsiyum tarafından yapılır.

Ülkemizde ihraçlar ağırlıklı olarak en iyi gayret aracılığı ile yapılmaktadır. Bunun en önemli nedeni ise, halka hisse senedi arz eden ortaklıkların hisse senetlerini en yüksek değer üzerinden belirlemeleri ve halka arz fiyatı olarak kendi değerlerinde ısrar etmeleridir. Sonuçta, aracı kuruluşlar hisse senetlerinin satılamama riskini üzerine alamamakta ve en iyi gayret aracılığı sözleşmesini tercih etmektedir.

En iyi gayret aracılığı mevzuatın zorunlu tutmadığı durumlarda daha çok küçük miktardaki arzlarda uygulanır. Aracı kuruluş açısından riski yoktur, çünkü o elinden geleni yaptığı halde satış istenilen sonucu vermezse herhangi bir alım taahhüdünde bulunmamış olduğundan finansal bir yükün altına girmesi söz konusu değildir. Örneğin 20.000 lotluk bir halka arzda, aracılık eden kuruluş sadece 8.000 lot satılmışsa, geri kalan miktarla ilgili değildir. 12.000 lot mevzuatımız hükümleri uyarınca ihraçcıya geri döner. Bazı ülkelerin uygulamalarında, örneğin ABD’de satılamayan bir kısmın kalması durumunda, halka arz iptal edilir ve fiyat değerlemesinin doğru yapılmadığı varsayılarak hisse senedi almış bulunan yatırımcıların parası geri ödenir.En iyi gayret aracılığında, aracı kuruluş, riskinin az olması nedeniyle, ihraçcıdan isteyebileceği komisyonu da düşük tutmak zorundadır.

HALKA ARZA ARACILIĞIN ESASLARI

Halka açılan şirketle aracı kuruluş arasında en iyi gayret aracılığı veya aracılık yüklenimi sözleşmesi yapıldığında, aracı kuruluş şu esasları yerine getirmek zorundadır :

·Halka arza aracılık işlemlerini, izahnamede, sirkülerde (duyuruda), ilan ve reklamlarda, aracılık sözleşmesinde belirlenen esaslar çerçevesinde yürütürler.
·Yapay fiyat yaratılması sonucunu verecek hiçbir eylemde bulunamazlar.
·Aracılık komisyonu dışında, kendilerine veya üçüncü şahıslara çıkar sağlayacak herhangi bir eylem ve işleme girişemezler ve faaliyette bulunamazlar.
·Sermaye piyasası araçlarının halka arzı ile ilgili olarak, ilgili mevzuat ile belirlenen yükümlülüklere aykırı işlem ve faaliyetlerde bulunamazlar.
·Sermaye piyasası aracının halka arzı ile ilgili olarak, ihraçcı ve/veya hissedar hakkında detaylı inceleme yapma konusunda en iyi gayreti gösterirler.
·Halka arz fiyatının sermaye piyasası aracının gerçek değerini en doğru şekilde göstermesi yönünde azami özeni gösterirler.
·Halka arz sürecinde kamuya açıklanmamış bilgilerin kurum dışına ve kurum içinde farklı birimlere geçmesini engellerler.
Aracı kurumların halka arza aracılık faaliyetleri esasında yüklenebilecekleri taahhütlerin tutarı, Sermaye Piyasası Kurulu’nun sermaye yeterliliği düzenlemeleri uyarınca belirlenecek sınırı aşamaz.

HALKA ARZA ARACILIK SÖZLEŞMESİ

Sermaye piyasası araçlarının halka arzının, sermaye piyasası aracını ihraç eden ile aracı kurum ya da mevduat kabul etmeyen banka arasında akdedilecek yazılı bir “aracılık sözleşmesi”ne bağlanması şarttır.

Aracılık sözleşmesinin yazılı yapılması yanında, bu sözleşmede bulunması gerekli unsurlar şunlardır :

·İhraç veya halka arz edilecek sermaye piyasası aracını, sermayeyi temsil eden payları, miktarını ve ihraçcıyı tanıtıcı bilgiler,
·İlan ve reklamların kimin tarafından yapılacağı ve sorumluluk esasları,
·Aracılığın türü, satış yöntemi ve koşulları,
·Aracı kuruluşun vereceği hizmetin kapsamı ve esasları,
·Tarafların hak ve yükümlülükleri,
·Varsa birbirlerine verdikleri garantiler,
·Satış süresi, satış fiyatı ve satışın yapılacağı yerler,
·Satış bedellerinin ödenmesi ve satışa ilişkin diğer esaslar,
·Satış süresi sonunda yapılacak işler,
·Satıştan sonra başka hizmetler öngörülüyorsa, bu hizmetlerin neler olduğu, kapsamı ve nasıl yerine getirileceği,
·Alınacak ücret, komisyon, gider karşılıkları ve diğer menfaatler,
·Konsorsiyum oluşturulması halinde, konsorsiyum sözleşmesine ilişkin bilgiler,
·Sözleşmenin taraflarını tanıtıcı bilgiler ve yetkili imzalar,
·Sözleşmenin süresi ve sona erme koşulları.

Aracılık sözleşmesi ile konsorsiyum sözleşmesinin bir arada yapılmak istenmesi halinde, her iki sözleşmede yer alacak hükümler, tek sözleşmede birleştirilebilir ve sözleşme, sermaye piyasası aracını ihraç eden ile konsorsiyum yöneticisi ve konsorsiyuma katılan diğer aracı kurum ve mevduat kabul etmeyen bankalar tarafından birlikte imzalanır.

HALKA ARZA ARACILIKTA SINIRLAMALAR

Sermaye Piyasası Kurulu, 26.06.1998 tarih ve 23384 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 30.09.1998 tarihinden itibaren de yürürlülüğe giren Seri: V, No: 34 “Aracı Kurumların Sermayelerine ve Sermaye Yeterliliğine İlişkin Esaslar Tebliği” ile, aracı kurumlar için bir sermaye yeterliliği kavramı ortaya koymuştur. Genel anlamda bu tebliğ hükümleri itibariyle aracı kurumları bilançolarının aktifinde likiditesi yüksek olan varlıkları bulundurmaya veya likiditenin düşmesine paralel olarak sermayelerini yükseltmeye yönelten bir nitelik arzetmektedir.

Seri: V, No: 34 sayılı Tebliğ’in 7. maddesi çerçevesinde 2001 yılında halka arza aracılık eden aracı kuruluşların sahip olmaları gereken asgari özsermaye tutarı 188.000.000.000 TL’dir. Yine aynı madde uyarınca özsermayesinin en az %25’inin ödenmiş veya çıkarılmış sermaye olarak sağlanması zorunludur. Halka arzda aracılıkta sınırlandırma sadece aracılık yüklenimi yoluyla yapılan halka arzlar için geçerlidir.

Halka arza aracılık faaliyetini göstermek isteyen ve bu amaçla Kurul’dan faaliyet izni talebinde bulunan aracı kuruluşlar, aracılık faaliyetleri için gerekli asgari özsermaye koşulunu yerine getirmenin dışında, bünyelerinde, halka arza aracılık işlemlerini yürütebilecek, dört yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun, Kurul’un lisanslamaya ilişkin düzenlemeleri uyarınca gerekli lisans belgesine sahip ve yalnızca bu görev için işe alınmış yeterli sayıda yönetici, kurumsal finansman uzmanı ve diğer uzman personelden oluşan bir kadro ile halka arza aracılık ve araştırma faaliyetlerini sürdürecek düzeyde yeterli yer, teknik donanım ve organizasyonu da sağlamış bulunmak zorundadırlar.

SONUÇ

Şirketler, sermaye piyasası araçlarını kendileri halka arz etmesi halinde, sermaye piyasası araçlarının geniş yatırımcı kitlesine ulaşmasında zorluk çekecek, satış süresi uzayabileceği için sermaye piyasası araçlarının satılamaması ve yeterli fonu sağlayamaması sonucuyla da karşılaşılabilecektir. Bu nedenle bu tip riskleri ortadan kaldırmak ve uzmanlaşmış bir kurumun teknik ve pazarlama imkanlarından faydalanmak için ihraçcılar, aracı kurumların halka arza aracılık hizmetinden faydalanmaktadır. Böylelikle aracı kurumlar, sermaye piyasasının temel işlevi olan şirketler kesimine menkul kıymet ihracı karşılığı fon aktarımını sağlamaktadırlar. Aracı kurumlar, sermaye piyasasından fon toplamak isteyen bir şirkete piyasanın koşullarına uygun menkul kıymet türü ve özelliklerini belirleyerek bunun satılmasını sağlamaktadırlar

Halka açılma, karşılıklı güvene dayalı fon temini yoludur. Şirket değerinin doğru belirlenmesinde şirket hissedarlarının aracı kuruluşa, yatırımcının aracı kuruluşa ve şirkete güvenmesi gerekir.

Halka arz ve halka arza aracılık faaliyeti sermaye piyasası açısından oldukça önem taşır. Sermaye piyasasının gelişebilmesi halka arz ve ihraçların gelişmesine bağlıdır. Ülkemizde halka arz yoluyla finansman henüz yeterince tanınmamış ve gelişmemiştir. Etkin bir sermaye piyasasının varlığı açısından halka arz ve halka arza aracılık faaliyetleri yaygınlaşmalı, işlem çokluğu sağlanmalıdır.