Çilek Çok Şeye Yarar

[Syst3m]

18. yüzyılda Frezier adlı bir Fransız asker görevli olarak Şili’ye gönderilir. Dönüşünde ilk kez bu ülkede yediği ve tadına doyamadığı küçük kırmızı renkli bir meyveyi yani çileği Fransa’ya getirir. Oradan tüm dünyaya yayılan çilek gülgiller familyasının bir üyesidir. Sapları yerden fazla yüksek olmayıp çiçekleri beyaz olan bitkinin yemişleri önceleri pembe geliştikçe de koyu bir renk alır. Çileğin yaklaşık 600 çeşidi olduğu biliniyor. Ülkemizde 6 çeşit çilek yetiştiriliyor. Bunlar; Frenk çileği turfanda yetiştirilen sera çileği Arnavutköy çileği reçel yapımında da kullanılan Bursa çileği Ereğli Osmanlı çileği ve ormanlarda yetişen yabani çilek. Bu arada Ereğli Osmanlı çileğinin desteklenmesi amacıyla her yıl haziran ayında uluslararası bir festival düzenleniyor. Ayrıca son yıllarda üretimi azalsa da İçel’in Tarsus ilçesinin de çileği meşhur. Çilek yetiştiriciliğinde lider kent; şeftali kestane ve ipeği ile meşhur Bursa. DIE’nin verilerine göre Bursa toplam çilek yetiştiriciliğinin %50’sinden fazlasını karşılıyor. Marmara ve Karadeniz’in kıyı kesimlerinde akarsu vadilerinde hafif kumlu topraklarda da yetiştiriliyor. Doğal ortamda yetişen bu türe yaban çileği deniyor.


Birçok türü ile çeşitleri bulunan Fragaria cinsi çok yıllık otsu ve sürüngen bitki olan çilekler kök kökgövde yaprak kol çiçek ve meyve salkımlarından oluşmaktadır. Kökgövdesinden çıkan ana (ya da birincil) kökleri sertleştiğinde koyu kahverengileşir ve sayıları 20-30 kadar olur. Yan (ya da ikincil) kökleri çok sayıda ve beyaz renklidir. Çileğin kökleri süzek topraklarda 60-70 cm. kadar derine inerken ağır topraklarda yüzeysel olarak uzar.

Bitkinin kökgövdesi aslında bodurlaşmış bir gövdedir. Yeşil renkli kenarları dişli yaprakları genelde üç yaprakçıktan oluşur. Çilek bitkisi yaprak koltuklarından yaz boyunca tomurcuklar oluşturarak kollar çıkarır. Bu kollar yapraktan aldıkları suyu iletebilecek özellikler taşıyan gerçek gövde parçalarıdır. Köklenip kendi yaşamlarını sürdürebilirler.

Bitki ilkbaharda beyaz çiçeklerini açar. Bu çiçekler tozlaşmadan 30-35 gün kadar sonra olgunlaşıp bileşik üzümsü ve minik çekirdekleri olan kırmızı pembe ve bazen beyaz renkli meyvelere dönüşür. Çilek makbul bir taze meyve olarak yenildiği gibi; reçeli marmelat meyve suyu dondurması ve pastaları yapılıp sevilerek tüketilir.

Bitkisinin Yetiştirilmesi
Üzümsü meyveler içerisinde en önemli yeri tutan çilek dünyanın birçok yerinde yetiştirilmektedir. Çok yıllık otsu herdem yeşil bir bitki olan çilek; lezzeti vitamin ve mineral madde kapsamı ile dünyada milyonlarca kişinin diyetine girmiştir. Kültürü yapılan çilekler çevre koşullarına uyumda geniş bir varyasyon gösterirler. Bir yörede çok iyi gelişen verimli bir çeşit farklı çevre şartlarına sahip başka bir yerde tatminkar olmayabilmektedir.

Çilek ilkbaharda hiçbir meyvenin bulunmadığı bir zamanda olgunlaşması nedeniyle tüketici tarafından aranılan bir meyvedir. Bu nedenle diğer meyveler pazara gelinceye kadar yüksek fiyatla alıcı bulabilmektedir.

Diğer bir çok meyve türünün henüz pazara sürülmediği aylarda pazarda bulunabilmesi albenisi ve C vitamini içeriğinin oldukça yüksek oluşu bu meyvenin son derece bilinçli hareket eden tüketicilere sahip ABD Kanada Japonya ve Avrupa pazarlarında çok tutulmasına ve yüksek fiyatlarla satılmasına neden olmuştur. Lezzetli vitamin ve mineral maddece zengin taze tüketimi yanında işlenerek ya da dondurularak kullanılan ve gün geçtikçe aranılan bir meyve olması nedeniyle son yıllarda geniş bir tüketiciye hitap eder olmuştur. Ara ziraat olarak yetiştirildiği gibi diğer ürünlerin sınırlı yetiştiği yamaç ve dağ köylerindeki arazide de yetiştirilebilmektedir. Değişik iklim ve toprak karakterleri yönünden ülkemiz çilek yetiştiriciliğinde önemli bir potansiyele sahiptir.

Çilek ülkemizde yakın bir geçmişe kadar sadece İstanbul Bursa ve Karadeniz Ereğlisi yörelerinde yetiştirilirken günümüzde giderek yaygınlaşmaktadır. Trakya ve Marmara bölgelerinde Mayıs ayının ilk haftasında Ege Bölgesi’nde Nisan ortalarında ve güney bölgelerinde Mart ayında olgunlaşmaktadır.

Ülkemizde soğuk iklimli Doğu Anadolu bölgesinden sıcak Akdeniz bölgesine kadar hemen hemen her yerde yetiştirilebilen neredeyse tek meyve türü çilektir. Çilek bitkisi -10 dereceye kadar düşen sıcaklığa kadar hiçbir önlem alınmadan yetiştirebilir. Daha soğuk yerlerde saman ve kuru yaprak gibi malzemeyle soğuktan korunması gerekir. İlkbaharda yaşanan geç donlar bazı yerlerde sorun çıkarabilir. Ancak soğuk havalar elma şeftali ve erikte olduğu kadar çileğe zarar vermez. Çilek yetiştiricili-ğinde iklim riski çok azdır.

Besin Değerleri
100 gr. taze çileğin içerdiği besin değerleri şunlardır: 37 kalori; 07 gr. protein; 8.4 gr. karbonhidrat: 0 kolesterol; 05 gr. yağ; 13 gr. lif- 21 mgr. fosfor; 21 mgr. kalsiyum; 1 mgr. demir: l mgr. sodyum; 164 mgr. potasyum: 12 mgr. magnezyum; 60 IU A vitamini; 003 mgr. B1 vitamini; 007 mgr. B2 vitamini; 06 mgr. B3 vitamini: 0055 mgr. B6 vitamini; 46 mcgr. folik asit: 77 mgr. C vitamini ve 02 mgr. E vitamini.

Sağlığımıza Yararları
Yukarıda sayılan önemli besin değerlerinin yanı sıra;
- Çilek bağışıklığı güçlendiren besin değeri yüksek bir meyvedir. Bedenimize sızmış olan bazı virüsler için öldürücü etkiler taşır: Bunlar arasında çocuk felci (polyomiyelit) bazı ağız ve deri yaralarını oluşturan virüsler sayılabilir. Ayrıca geleneksel olarak halk hekimliğinde çileğin akneye (sivilcelere) iyi geldiği kabul edilir. Sinirleri kuvvetlendirip bağırsak kurtlarını döker ve ateş düşürür.
- Çileğin kansere yakalanma ve kanserden ölme riskini azalttığı son zamanlarda yapılan araştırmalar sonucu kabul görmektedir.
- Çilek idrar söktürücüdür. Ayrıca romatizma ve gut hastalığı yangılarını azaltıcı etkileri vardır.
- Çilek bitkisinin kökgövdesi içerdiği tanen nedeniyle peklik vericidir: Bunun için kökgövdesi suyla kaynatılarak elde edilen dekoksiyondan günde 1-2 bardak içilir.
Şifası kök ve yapraklarındadır. Meyvesi de güzellik sütü olarak çok yararlıdır. Çilek içinde çok bol ABC vitaminleri olduğu için özellikle çocukların ve bluğ çağındaki gençlerin can dostudur.
- İştahsızlık çekenler için; çilek yapraklarından ve köklerinden 20 gramı 1 litre suda çay gibi haşlanır ve yemeklerden önce bu sudan birer fincan içilirse çok faydalıdır.
- Güzellik için; kurutulmuş yapraklarla fide kökleri havanda dövülür. Bu elde edilen unla fırçalanacak dişler inci gibi parlayıverir. Yine bir avuç çilek yaprağı ile fide kökü 1 litre suda kaynatılır. Bu su ile eller ve ayaklar ovuldukça güzelleşir. Yüz güzelliği için bir avuç olgun çileği iyice ezip de bir tülbentten süzerek aynı ölçüde sütte üç saat bekletirseniz cilt için harika bir "güzellik sütü" elde edilir. Akşamları makyaj temizlendikten sonra yüz bu sütle iyice silinir. Sonra bolca temiz soğuk su ile yıkanır. Yüz canlılık kazanır.
- Dikkat edilmesi gereken bir husus da çileğin çok güçlü bir besin olmasından dolayı bazı bünyelerde kurdeşen tipi alerjiye neden olmasıdır. Bu tip bünyeye sahip olanlar çilekten uzak durmalıdır.

Satın alırken.
Canlı kırmızı renkli ve lekesiz olanları seçin. Paketlerde satılanları kontrol ederek alın. Satın aldıktan hemen sonra tüketin. Buzdolabında 1-2 gün saklayacaksanız saplarını koparmadan ve yıkamadan geniş bir kâse içinde saklayın

Nasıl yıkamalı?
Çileklerin saplarını ayıklayın. Akar suyun altında hızla yıkayıp süzün. Yıkama suyuna limon suyu ve sirke ilave edebilirsiniz.

Dondurma işlemi
Çileği 1 yıl süreyle dondurarak saklayabilirsiniz. Bunun için taze sert ve olgun olanları buzlu suda iyice yıkayın. Saplarını temizleyip kâğıt havlu ile kurulayın. Havası mümkün olduğunca alınmış bir kap veya poşetlere doldurup derin dondurucuya yerleştirin