Bel ağrısı pek çok değişik forma girebilen bir semptomdur. Çok seyrek olarak bir hastalıktan kaynaklanabilir ama kendi başına bir hastalık değildir. Çoğu zaman bel ağrısı ansızın ortaya çıkar ve oldukça şiddetlidir. Ancak aynı zamanda çok şiddetli olmayan bir halde de ortaya çıkabilir.
6 aydan daha kısa süren bir bel ağrısı “akut” bir bel ağrısı olarak değerlendirilir, daha uzun süren bel ağrıları “kronik”tir.
Bel/Sırt Anatomisi
Omurga, vertebra denen küçük kemiklerden meydana gelmiştir. Vertebraların her biri üst üste birbirine bağlanarak bir sütun oluşturur. Her bir vertebranın arasında yastık işlevi gören bir “disk” mevcuttur. Her bir diskin ise yumuşak, jelatin formunda bir iç kısmı ve sert, fibröz bir kapsülü mevcuttur (dış kabuk). Vertebralar ligaman denen bağlar aracılığıyla bir arada durur, kaslar ise vertebraya tendon adı verilen doku bağları ile bağlanırlar. Vertebraların açık uçları uzun ve helezonvari bir kanal oluşturacak şekilde sıralanmıştır. Omurilik beynin alt bölümünden aşağı doğru bu kanal boyunca uzanır. Omuriliğe bağlı sinirler ise vertebraların arasından dışarı doğru dallanarak uzanırlar.
Sırtımızın bel bölümü ağırlığımızın önemli bir kısmını taşır. Bu nedenle bu bölgedeki kemik, kas, ligaman veya tendonlardaki küçük bir problem dahi, kişi ayakta durduğu, eğildiği veya kendi etrafında döndüğü zaman ağrıya neden olur. Daha az sıklıkla görülmekle birlikte diskte bir problem omurilikten ayrılan sinirlerden birini ezebilir veya sıkıştırabilir, bu da bacağın aşağılarına, dizin alt bölümüne doğru uzanan bir ağrıya neden olur. Buna siyatik denir.
Bel Ağrısı İçin Ne Zaman tıbbi Yardım Almak Gerekir?
Bel ağrısı genellikle çok şiddetlidir ancak işin iyi tarafı bel ağrısının kaynağının pek çok kişide tıbbi açıdan çok tehlikeli olmaması, problemin genellikle kemik ve eklemlerden kaynaklanmmasıdır.
Hafif bir bel ağrısı yakınması olan kişilerin pek çoğunun derhal bir tıp uzmanına başvurmaları gerekmeyebilir. Semptomlar herhangi bir tedavi gerektirmeksizin birkaç gün içinde kendiliğinden kaybolur.
Ancak
• Eğer semptomlar gerçekten ciddi ise,
• Ağrı günlük aktivitelerinizi yapmayı engelliyor ise
• Ağrı birkaç gün içinde azalmıyor veya kendiliğinden geçmiyor ise
bir uzman yardımından yararlanmak gerekir.
Bel Ağrısının Riskleri
Bel ağrısı riski olan kişiler arasında hem genel fiziksel kondüsyonları düşük olan kişiler hem de ağır iş yapan veya uzun saatler boyunca oturarak veya ayakta durarak çalışan kişiler vardır. Bu kişiler bel ağrısına yakalandıklarında iyileşme süreçleri büyük olasılıkla daha yavaş olacaktır. Buna ek olarak duygusal stres veya uzun süre hareketsiz kalmak bel ağrısını daha da kötüleştirecektir.
İstatistiklere göre ortalama olarak yaşamı boyunca hiç bel ağrısı yaşamamış her 15 kişiden biri yıl içinde herhangi bir dönemde yaşamında ilk kez bel ağrısına yakalanacaktır. Bu olguların 2/3′ünde semptomlar günlük yaşamı herhangi bir şekilde etkilemeyecektir. Ancak olguların % 5′inde bel ağrısı çok daha uzun sürecek hatta sakatlanmaya yol açabilecektir. Bel ağrısı riskini artıran bazı faktörler kontrol edilemez. Bunlar;
• Ortalamanın üzerinde vüct ağırlığı
• Kadınlar için 2′den fazla doğum yapmış olmak.tır.
Bazı faktörler ise kısmen kontrol altına alınabilir:
• Orta zorlukta bir egzersiz programını düzenli bir şekilde yapmamak veya çok zor bir egzersiz programı seçmek
• Eklemlerin hareket yeteneğini artırıcı egzersizleri düzenli yapmamak
• Yardım istemeyi gerektirecek stres semptomları
Bel Ağrısının Nedenleri
Bel ağrısı konusunda genellikle zayıf kaslar, kas gerginliği veya spazmlar, geriye doğru burkulmalar, ligaman veya kaslarda yırtılmalar ve eklem problemleri sorumlu tutulur. Bazen sinirler kayan bir disk nedeniyle omurilikten ayrıldıkları noktada tahriş olur. Böyle bir tahriş kalça ve bacaklarda ağrıya veya bacaklarda duyarsızlığa, karıncalanmaya veya zayıflığa neden olur.
Bel ağrısının nedenleri kesinlik kazanmamıştır, fakat son araştırmalar bazı değerli görüşler sağlamıştır. Otopsi çalışmaları bel ağrısı olan kişilerin aynı zamanda yumuşak doku zedelenmeleri olduğunu da göstermektedir. Özellikle diskin dış kabuğunu vertebraya bağlayan bağ dokunun membranındaki küçük yırtıklar yaşanan bel ağrısından sorumlu görünmektedir. Bu membranlar yırtıldığı zaman kanama, enflamasyon ve şişme görülür. Bu doku hasarı nedeniyle ortaya çıkan yan ürünler normalde alkali olan diski asidik hale getirir. Bu asidite ise komşu sinirleri irite eder ve bel ağrısına neden olur.
Diskleri besleyen bir kan damarı olmadığı için buradaki hücrelerin beslenmesini, zararlı kimyasal ajanların uzaklaştırılması ve fazladan asiditeyi çözmek için tek mekanizma sıvı değiş tokuşudur. Sıvı değiş tokuşu omuriliğin hareketiyle ekstraselüler sıvının diskin içine ve dışına doğru hareket etmesiyle başarılır. Eğer yeterli hareketlilik sağlanamadan zaman geçerse yumuşak doku hasarının neden olduğu biyokimyasal ve mekanik değişiklikler daha az geriye dönüşümlü hale gelir, bu değişiklikler bel ağrısını artırarak kronik hale getirir.
Diğer Semptomlarla Birlikte Görülen Bel Ağrısı
Çok seyrek olarak bel ağrısının nedeni tıbbi bir müdahale gerektiren nörolojik hastalık, kanser, veya enfeksiyon gibi altta yatan bir durumdur. Bu olduğunda bel ağrısı birtakım ek semptomlarla birlikte görülür. Bu semptomlar;
• Barsak veya mesane kontrolünün kaybı,
• Harekete olanak tanımayacak kadar şiddetli bir bel ağrısı,
• Kasıklarda veya rektal bölgede duyarsızlık
• Bacakların birinde veya her ikisinde aşırı bir güç kaybı,
• Ağrı başlamadan hemen önce yükselen bir ateş,
• Henüz geçirilmiş, tedavi gerektiren ciddi bir hastalık,
• Hastanın uykuya dalmasını engelleyecek türde bir ağrıdır.
Eğer ağrı başladıktan sonra barsak veya mesanenin kontrolünde bir kayıp ortaya çıkıyorsa derhal bir kliniğe başvurulmalı veya doktor çağırılmalıdır. Eğer diğer uyarı sinyallerinden biri gelirse doktorunuzu arayın ve olabilecek en yakın tarihe randevu alın.
Bel ağrısı ile birlikte yukarıda sayılan semptomlar olmadığı sürece ağrıyan bir belin tıbbi muayenesi genellikle kesin bir tanı ile sonuçlanmaz. Genellikle fiziksel hasar ve ağrı arasında bir ilişki olmadığı için bel ağrısına eşlik eden ek bir semptom olmadığı sürece manyetik rezonans (MRI) görüntülemesi dahil tanı testleri ve çalışmaları belirli bir değer ifade etmez.
Doktor Ne Zaman Ziyaret Edilmelidir?
Eğer aşağıdski durumlardan biri söz konusu ise en kısa zamanda bir doktoru ziyaret etmek gerekir;
• Eğer semptomlarınız çok ciddi ise,
• Ağrı sizi günlük aktivitelerinizden alıkoyuyor ise,
• Ağrı birkaç gün içinde kendiliğinden geçmiyor veya azalmıyorsa.
Tıbbi Bir Muayeneden Ne Beklenmelidir?
Doktorunuz bel ağrınızın bir hastalıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığını kontrol edecektir. Bel bölgenizi fiziksel olarak muayene etmenin yanı sıra size semptomlarınız, tıbbi öykünüz ve fiziksel aktiviteleriniz hakkında sorular soracaktır. Doktorunuza almakta olduğunuz ağrı kesiciler, krem veya merhemler, vitamin ya da beslenme katkıları veya kullanmakta olduğunuz diğer ilaçlar hakkında bilgi vermelisiniz. Stres, kişisel veya duyguzal problemler, depresyon, ilaç ve alkol kullanımı bel ağrısını etkileyebileceği için doktorla konuşulmalıdır. Size sorulabilecek sorulardan bazıları şunlardır;
• Bel ağrınız ne zaman başladı?
• Bel ağrısı nedeniyle yapmakta olduğunuz günlük faaliyetlerden hangilerini gerçekleştiremiyorsunuz?
• Ağrınızı daha hafifleten veya daha artıran herhangi bir şey var mı?
• Ağrı bacağınıza vuruyor mu?
• Ağrının başlamasına yakın zamanda ateşiniz yükseliyor veya idrar yaparken yanma hissediyor musunuz?
• Dikkatinizi çeken başka rahatsızlıklarınız var mı?
• Geçmişte hiç bel ağrısı çektiniz mi? Ne zaman?
• Başka ne gibi hastalıklarınız var? (kanser, artrit veya bağışıklık sistemi hastalıkları)
• Hangi ilaçları düzenli olarak kullanıyorsunuz?
• Yakın bir geçmişte istemediğiniz halde kilo verdiniz mi?
Dikkatli bir fiziksel muayene sonrasında dahi doktorunuz bel ağrınızın gerçek nedenini tanımlayamayabilir. Büyük olasılıkla bel ağrınızın ciddi bir tıbbi nedene dayanmadığı ortaya çıkacaktır. Ancak çok az kişi (200 kişiden biri) özel tanı testleri gerektiren bir nedenle bel ağrısı çekmektedir. Bu nedenle birkaç hafta süren bir bel ağrısı için büyük olasılıkla özel tanı testlerine ihtiyaç duymayacaksınız.
Bel Ağrısı İçin İlk Yardım
Bel ağrısı genellikle bir hastalık veya spesifik bir yaralanma ile ilişkili olmayan, sık rastlanan bir semptomdur. Ağrı şiddetli olsa bile tedavi edildiği zamanki hızıyla hatta bazen daha hızlı bir şekilde kendi kendine ortadan kalkabilir. Bir haftadan uzun süren bel ağrısı ataklarının büyük bir kısmı bir ay içinde kendi kendine azalır. Bel ağrısını iyileştirmek için şu seçenekler göz önünde bulundurulmalıdır;
• Eğer ağrı belinizin alt kısmında, kalçanızda ve/veya bacağınızda başlamışsa hafif, reçetesiz satılan ağrı kesiciler (aspirin, parasetamol gibi) alabilirsiniz.
• Rahatsızlığın ilk 24-48 saati içinde ağrıyan bölgeye 5-10 dakika süreyle soğuk kompres uygulaması (havluya sarılmış bir buz torbası) yapabilirsiniz.
• Eğer ağrı birkaç gün içinde iyileşmiyorsa ağrıyan bölgeye sıcak kompres uygulayabilirsiniz.
• Hareket etmeye devam edin ancak belinizi koruyun. Ani dönüşlerden veya bükülme hareketlerinden kaçının Olabildiği kadar yatak istirahatinden kaçının.
• Yardım isteyin. Eğer ağrı 1 hafta sonrasında hala yoğunluğunu kaybetmemişse bir ortopedi veya fizik tedavi uzmanından randevu almalısınız.
• Eğer ağrı 4-6 hafta içinde tolere edilir bir düzeye kadar azalmadıysa doktorunuzdan bir randevu alın.
Bel Ağrısı Sırasında Egzersiz
Bel ağrısı çekmekte olduğunuz sırada egzersiz yapmak kendinizi daha kısa sürede iyi hissetmenizi sağlar, bel ağrısının daha da şiddetlenmesini önler. Eğer hafif ila orta şiddette bel ağrınız varsa belinize çok fazla yüklenmeden aşağıdaki egzersizleri yapabilirsiniz:
• Kısa yürüyüşler yapın,
• Esneme ve gerilme egzersizleri yapın,
• Kondüsyon bisikleti kullanın
• Yüzün
Egzersize kolaydan başlayıp giderek zorlaştırmak veya süreyi başta kısa tutup sonradan kademeli olarak uzatmak esastır. En başta semptomlar biraz daha kötüleşebilir veya aktif hale gelebilir. Genellikle bu kötüleşme kaygı yaratacak bir nitelikte olmaz. Bununla beraber eğer ağrı şiddetliise bir doktora başvurulmalıdır. Normal aktivitelerinize geri döndüğünüz zaman doktorunuz size ek aerobik egzersizler veya bel egzersizleri önerebilir.
Genel Olarak Bel Ağrısının Önlenmesi
Bel ağrısını önlemeye yönelik olarak aşağıdaki adımlar atılabilir:
• Rahat giysiler, alçak topuklu ayakkabılar tercih edin.
• Eğer gerekli ise ayakkabınıza yerleştirecek tabanlık gibi özel aparatlarla yürüyüşünüzü değerlendirme ve düzeltme fikrini gözden geçirin.
• Çalışma alanınızın sizin için uygun yükseklikte olduğundan emin olun.
• Hafifçe geriye yatan, sağlam bir bel desteği olan bir sandalye seçin.
• Eğer uzun zaman oturarak çalışmak zorundaysanız ayaklarınızı döşeme üzerinde veya düşük bir yükseklikte (hangisi rahat ise) dinlendirin.
• Eğer uzun süre ayakta çalışmak zorundaysanız bir ayağınızı düşük bir yükseklikte dinlendirin.
Eğer uzun mesafe araç kullanmak zorundaysanız belinizin arka kısmına küçük bir yastık veya rulo yapılmış bir havlu koyun, bu arada sık sık mola vermeli, birkaç dakikalık yürüyüşler yapmalısınız.
Eğer uyku probleminiz varsa dizlerinizin altına bir yastık koyarak sırtüstü veya dizlerinizi büküp arasına bir yastık koyarak yan yatın.