Mehmed Han IV. ( 1648 - 1687 )

Osmanlı sultanlarının on dokuzuncusu ve İslam halifelerinin seksen dördüncüsü. Şehzadeliğinde, İmaı Şami Yusuf Efendi, Şami Hüseyin Efendi ve diğer kıymetli hocalardan ders alarak yetiştirildi. Babası İbrahim Han´ ın asiler tarafından tahttan indirilmesi üzerine 8 Ağustos 1648´ de sultan oldu. Bu sırada yedi yaşında idi. Tahsil ve ta´limine saltanatı zamanında da devam etti.

Sultan dördüncü Mehmed Han´ ın çocukluğundan istifade eden devlet kademelerindeki kişiler, idarede daha çok söz sahibi olabilmek için mücadelelere başladılar. Bu durum zaman zaman isyanların çıkmasına ve devlet işlerinin bozulmasına sebep oldu. Hazine boşaldı. 1652´ de sadrazamlığa getirilen Tarhuncu Ahmed Paşa ilk olarak mali sıkıntıyı önlemek için tedbirler aldı. Ancak masrafların kısılması bazı devlet erkanının hoşuna gitmedi ve çeşitli iftiralarla Tarhuncu´yu görevden uzaklaştırdılar.

1654 senesinde Kara Murad Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Çanakkale boğazı çıkışında Venedik donanmasını mağlub etti. Bu sırada mali sıkıntıyı önlemek için, ayarı düşük para basılması, yeniçerilerin ayaklanmasına yol açtı. Çınar olayı ve Vaka-i vakvakiye diye bilinen hadiselerin sonunda saray ağaları idam edildi (1656). Merkezdeki bu karışıklıklar Anadolu´ ya ve ülkenin diğer eyaletlerine de sıçradı. Venedik karşısında donanmamız bozguna uğradı. Venedikliler Bozcaada ve Limni gibi askeri önemi fazla olan adaları kuşatarak ele geçirdiler. Padişah, bu başarısızlıklar üzerine üzerine, sadrazam Boynueğri Mehmed Paşa ´ nın yerine büyük yetkilerle tecrübeli vezir Köprülü Mehmed Paşa´ yı tayin etti (1656).

Köprülü Mehmed Paşa´ nın ilk işi İstanbul´ da asayişi sağlamak oldu. Daha sonra donanmayı güçlendirerek Bozcaada ve Limni´ yi geri aldı. 1658´ de Erdel isyanını bastırdı ve Yanova kalesini fethetti. Ertesi yıl Anadolu´ da çıkan Abaza Hasan Paşa ayaklanmasını önledi. Mehmed Paşa´ nın 30 Ekim 1661´ de vefatı üzerine yerine oğlu Fazıl Ahmed Paşa getirildi. 1663 yılında Avusturya seferine çıkan Ahmed Paşa, Uyvar ve Yanıkkale´ yi fethetti. İki devlet arasında Vasvar antlaşması imzalandı. 1666´ da Girid seferine serdar tayin edildi. 1669´ da Kandiye´ nin zaptı ile Girid´ in fethini tamamladı. 1672´ de Lehistan seferine çıkan dördüncü Mehmed Han, Belgrad´ a kadar geldi. Fazıl Ahmed Paşa bu seferde Podolya ile Ukrayna´ nın fethini gerçekleştirdi ve bu sefer sırasında hastalanarak vefat etti. Yerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa gitirildi (1676).

1678´ de Rus seferine serdar tayin edilen Mustafa Paşa, Çehrin kalesini geri aldı. Ertesi yıl Padişah ordusunun başında bizzat ikinci sefere çıktı. Ancak Rusların barış istemeleri üzerine Bahçesaray´ da antlaşma imzalandı.

Dördüncü Mehmed devrinin en önemli siyasi hadisesi Viyana kuşatmasıdır. Padişah´ ın Yanıkkale ve Komaron üzerine gönderdiği ordu, serdarın isteği üzerine Viyana cihetine çevrildi. Şiddetle cereyan eden muhasara başarısızlıkla neticelendi ve Kara Mustafa Paşa görevinden alınarak yerine İbrahim Paşa getirildi.

Viyana bozgunundan sonra; Avusturya, Venedik, Lehistan orduları umumi hücuma geçerek Macaristan topraklarını, Budin´ i, Dalmaçyakıyılarını, Patras, Korent ve İnebahtı gibi önemli kaleleri zabtettiler. Bu olaylar sırasında ordu da isyanlar çıktı ve Sultan dördüncü Mehmed Han, 8 Kasım 1687´ de tahttan indirelerek yerine kardeşi Süleyman-II getirildi. Bundan sonra Edirne´deki sarayın da ikamet eden Mehmed Han, 6 ocak 1693´ de vefat etti. Cenazesi İstanbul´ a nakledilerek Yeni Camii´ deki annesi Turhan Valide Sultan´ ın türbesine defnedildi.

Osmanlı Devleti´ nde Kanuni´ den sonra en fazla tahtta kalan ve 42 yıl padişah olan dördüncü Mehmed Han, yaratılış icabı mütedil, kadirşinas ve vefakar olup, verdiği söze sadık bir şahsiyete sahipti. Köprülü ailesinin devleti liyakatla idareleri kendisini rahat ettirmiştir. Mehmed Han ava çıkmaya, edebiyat ve tarihe meraklı olup, ilim adamlarının sohbetlerin de bulunmayı çok severdi. Beş vakit namazı cemaatle kılardı. İçkiyi yasak edip, imalethanelerini kapattıran bu sultan dine sonradan karıştırılan bütün hurafelerin kaldırılması için uğraştı. Devrin de ğek çok ilim adamı ve san´atkar yetişti. Dördüncü Mehmed devrinde inşası tamamlanıp ibadete açılan Yeni Camii, Osmanlı mimaresinin şaheserlerindendir. Yanındaki Mısır Çarşısı bu camiye vakıf olarak yapılmıştır.