|
|
|
#1
11 January 2015, 05:33
|
||||
|
||||
Çad
Çad (Fransızca: Tchad; Arapça: تشاد), Orta Afrika'da, denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Kuzeyinde Libya, batısında Nijer, Nijerya ve Kamerun, güneyinde Orta Afrika Cumhuriyeti, doğusunda ise, Sudan yer alır. Ülkenin büyük kısmı Sahra Çölü ile kaplıdır. Ülke adını bir zamanlar Afrika'nın ikinci büyük gölü iken şimdi normal büyüklüğünün %10'una kadar küçülmüş olan Çad Gölü'nden almakta olup belki de bu yüzden bazı yazarlarca "Afrika'nın ölü kalbi" olarak da nitelendirilmiştir. En yüksek tepesi Emi Koussi dağı olup, en büyük kenti ise aynı zamanda başkent olan N'Djamena'dır. Ülkenin en büyük etnik topluluğu Müslüman Toubou halkı olmakla birlikte yakın zamanda İslam veya Hristiyanlığa geçmiş çok sayıda etnik topluluğun yanısıra özellikel kırsal alanda animizm ve çeşitli yerel inançları sürdüren halkları da barındırmaktadır.
Tarih Borkou-Ennedi-Tibesti bölgelerinde bulunan arkeolojik kalıntılardan MÖ 2000 yıllarında bölgede insan yerleşimine ait kanıtlar bulunmuşsa da bilim adamları Çad'ın kuzeyinde mükemmel iklim ve çevre koşulları göz önüne alarak yerleşimi MÖ 7.000 yılına dek indirmektedir.Medeniyetlerin kesişme noktası olan Çad'da arkeolojik kalıntı ve sözlü tarih derlemelerinden anlaşıldığı kadarıyla bilinen en eski uygarlık Sao Dönemi olup ardından Kanem İmparatorluğu kurulmuştur. MS 1.000'li yıllara dek Sahra ticaret yollarını elinde tutan imparatorluk, MüslümanAraplar tarafından yıkılmıştır. 20 yüzyıla Fransız sömürgesi olan ülkede keten üretimi teşvik edilmiştir. 11 Ağustos1960 tarihinde bağımsızlığını kazanan ülkenin ilk devlet başkanı Çad İlerici Partisi'nin başkanı PPT'nin lideri François Tombalbaye olmuştur. Tek parti rejiminden rahatsız olan Müslümanlar iki yıl sonra ayaklanmışlar ve ülkede iç savaş çıkmıştır. Diktatör Tombalbaye 1975 yılında tahttan indirilip öldürülmüştür. 1979'da isyancılar başkenti ele geçirince ülkede istikrar yeniden bozulmuştur. Bu dönemde Fransızların ülkedeki varlığı da tehlikeye düşmüş,ek olarak bir de Libya ordusu Çad'ı işgal girişiminde bulunmuş, Libya - Çad savaşı başlamıştır.Fransız destekli Hissène Habré'nin seçilmesi, Libya ordusunun ülkeden çıkarılması sağlanmışsa da Habre'nin diktatörlüğünde en az 40.000 kişi katledilmiştir. Habre'nin generali İdris Debi'nin 1990 yılında diktatörü devirmesiyle bugüne gelinmiştir. 2001, 2005 ve 2006 yıllarında düzenlenen başkanlık seçimlerini kazanan Debi ülkenin tekrar İç savaşa sürüklenmesine engel olamamıştır.Birleşmiş Milletler etnik şiddetin gittikçe arttığı ülkede Darfur'da gerçekleşen soykırıma benzer olayların yaşanabileceğine dikkat çekmiştir. Sudan destekli Birleşik Değişim Cephesi gerilları 1 Şubat2008 günü Massaguet bölgesinde İdris Debi'ye bağlı kuvvetlere üstünlük sağlayarak 2 Şubat 2008 günü başkent N'Djamena'ya girmiş, ABD ve Fransa gibi Batı ülkeleri büyükelçiliklerinin tahliye hazırlıklarına başlamışlardır. Coğrafya Konum: Orta Afrika, Libya'nın güneyi. Coğrafî konumu: 15 00 Kuzey enlemi, 19 00 Doğu boylamı Haritadaki konumu: Afrika Yüzölçümü: toplam: 1.284 milyon km² kara: 1,259,200 km² su: 24,800 km² Sınırları: toplam: 5,968 km sınır komşuları: Kamerun 1,094 km, Orta Afrika Cumhuriyeti 1,197 km, Libya 1,055 km, Nijer 1,175 km, Nijerya 87 km, Sudan 1,360 km Sahil şeridi: 0 km (kara ile çevrili) Denizleri: yok (kara ile çevrili) İklim: Güneyde tropikal, kuzeyde çöl iklimi hakimdir. Arazi yapısı: Merkezde geniş, kuru ovalar, kuzeyde çöller, kuzeybatıda dağlar, güneyde düzlükler yer almaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Djourab Çukuru 160 m; en yüksek noktası: Emi Koussi 3,415 m Doğal kaynakları: petrol, uranyum, natron, kaolin, balık (Çad Gölü  Sulanan arazi: 300 km² (2003 verileri) Doğal afetler: Kuzeyde sıcak, kuru, tozlu rüzgarlar ortaya çıkmaktadır; periyodik kuraklıklar; çekirge istilaları diğer felaketlerdendir. Coğrafi not: kara ile çevrili Nüfusu Nüfus: 9,944,201 (Temmuz 2006 verileri) Nüfus artış oranı: %2.93 (2006 verileri) Mülteci oranı: -0.11 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini) Bebek ölüm oranı: 91.45 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini) Ortalama hayat süresi: toplam nüfus: 47.52 yıl erkek: 45.88 yıl kadın: 49.21 yıl (2006 verileri) Ortalama çocuk sayısı: 6.25 çocuk/1 kadın (2006 tahmini) HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %4.8 (2003 verileri) HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 200,000 (2003 verileri) HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 18,000 (2003 verileri) Ulus: Cadlı Nüfusun etnik dağılımı: Müslümanlar (Arap, Toubou, Hadjerai, Fulbe, Kotoko, Kanembou, Baguirmi, Boulala, Zaghawa ve Maba); Müslüman olmayanlar (Sara, Ngambaye, Mbaye, Goulaye, Moundang, Moussei, Massa); yerli olmayanlar 150,000 (1,000 Fransız) Din: Müslüman %55, Hıristiyan %35, animizm %7 diğer inançlar %3 Diller: Fransızca (resmi), Arapça (resmi), Sara ve Sango (kuzeyde), 100 den fazla dil ve lehçe kullanılmaktadır. Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler toplam nüfusta: %47.5 erkek: %56 kadın: %39.3 (2003 verileri) Ekonomi Ekonomiye genel bakış: Coğrafi uzaklığı, kuraklıklar, altyapı sisteminin yokluğu ve politik kargaşalar kara ile çevrili olan Cad'ın ekonomik kalkınmasında olumsuz etkenlerdendir. Ahalinin yaklaşık %85'i tarım ve hayvancılıkla uğraşır. GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 15.26 milyar $ (2006 verileri) GSYİH - reel büyüme: %7 (2006 verileri) GSYİH - sektörlere göre: tarım: %32.5 endüstri: %26.6 hizmet: %40.8 (2006) Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %4 (2006 verileri) Sektörlere göre iş gücü dağılımı: tarım %32.5 endüstri: %26.6 hizmet: %40.8 (2006) Bütçe: gelirler: 617.3 milyon $; giderler: 877.6 milyon $ (2006 verileri) Endüstri: Pamuk tekstili, et ürünleri, bira üretimi, natron (sodyum karbonat), sabun, sigara, yapı malzemeleri Endüstrinin büyüme oranı: %5 (1995) Elektrik üretimi: 94 milyon kWh (2004) Elektrik tüketimi: 87.42 milyon kWh (2004) Elektrik ihracatı: 0 kWh (2004) Elektrik ithalatı: 0 kWh (2004) Tarım ürünleri: Pamuk, darı, pirinç, patates, manyok, yer fıstığı, büyükbaş hayvan, koyun, keçi, deve İhracat: 4.342 milyon $ (2006 verileri) İhracat ürünleri: Pamuk, tekstil, büyükbaş hayvan İhracat ortakları: ABD %78.1, Çin %9.9, Tayvan %4.1 (2005) İthalat: 823.1 milyon $ (2006 verileri) İthalat ürünleri: Makine ve ulaşım araçları, endüstri malları, petrol ürünleri, gıda maddeleri, tekstil ürünleri İthalat ortakları: Fransa %21.2, Kamerun %15.5, ABD %12.1, Belçika %6.8, Portekiz %4.6, Suudi Arabistan %4.3, Hollanda %4.1 (2005) Dış borç tutarı: 1.5 milyar $ (2003 verileri) Para birimi: Afrika Frankı (XAF) Para birimi kodu: XAF Mali yıl: Takvim yılı 
|
 |
|
|
Normal
