Kanın Yapısı ve Özellikleri

#2 16 November 2008, 18:44

KAN KOMPONENTLERİ

Kan komponentleri tam kandan değişik yöntemlerle hazırlanan farklı özelliklerdeki konsantrelerdir.
Antikoagülan Solüsyonlar:
Torba içine alınan kanın pıhtılaşmasını engellemek ve içindeki hücrelerin yaşam sürelerini uzatmak için kullanılan solüsyonlardır. En yaygın olarak kullanılanları:
• CPDA-1 : Citrate-Phosphate-Dextrose-Adenin
• CPD : Citrate-Phosphate-Dextrose
• ACD : Acid-Citrate-Dextrose
• SAGM : Saline(NaCl)- Adenin-Glucose-Mannitol (SAGM bir antikoagülan değil ek solüsyondur.)
Yukarıda bahsedilen solüsyonlarda bulunan kimyasalların temel özellikleri:
• Citrate : Sitrat kalsiyum ile birleşerek koagülasyon sisteminin aktivasyonunu engeller.
• Phosphate : 2 3 dPG düzeyini normal seviyede tutarak eritrositlerin oksijen afinitesinin normal kalmasına yardımcı olur.
• Adenin : ATP sentezinde etkilidir ve azalan ATP’nin yerine konması için kullanılır.
Kullanılan antikoagülan solüsyonun kana oranı 1:7 olmalıdır. Bu oran büyüdüğünde sitrat toksisitesi; küçüldüğünde ise agregatlar oluşabilmektedir.
A. Eritrosit Süspansiyonları
1. Eritrosit Süspansiyonu (Red Cells)
2. Buffy-coat’u ayrılmış E.S. (Red Cells-BCR)
3. Ek solüsyonda E.S. (Red Cells in AS)
4. Buffy-coat’u ayrılmış ek solüsyonda E.S. (Red Cells in AS-BCR)
5. Yıkanmış E.S (Washed Red Cells)
6. Lökositten arındırılmış E.S. (Red Cells leucocyte depleted)
7. Dondurulmuş E.S. (Cryopreserved Red Cells)
I. Eritrosit Süspansiyonlarının Hacim EVF Hb lökosit ve platellet miktarlarına ait kriterler.
Komponent Volume EVF* Hb Lökosit Platellet
E.S 280 ± 50 mL 065-075 > 45 g/unit < 3x10^9 / unit
RC-BCR 250 ± 50 mL 065-075 > 43 g/unit < 12x10^9 / unit < 10^10 / unit
RC-AS Yönteme bağlı 050-070 > 45 g/unit < 3x10^9 / unit
RC-AS-BCR Yönteme bağlı 050-070 > 43 g/unit < 12x10^9 / unit < 10^10 / unit
WRC 280 ± 60 mL 065-075 > 40 g/unit < 5x10^8 / unit
RC-LD 280 ± 50 mL 065-075 > 40 g/unit < 1x10^6 / unit
CRC > 185 mL 065-075 > 36 g/unit < 01x10^9 / unit
* EVF : Eritrosit Hacim Fraksiyonu
II. Temel Özellikler:
1. Eritrosit Süspansiyonu (R.C):
Santrifügasyonu takiben plazmanın ikinci bir torbaya aktarılması ile elde edilen bir komponenttir. Tam kanda olduğu gibi +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi CPDA-1 içinde 35 gün ACD içinde ise 21 gündür.
2. Buffy-Coat’u Ayrılmış E.S. (RC-BCR)
Tam kandan plasma ve buffy-coat tabakasının ayrıştırılması ile elde edilen bir komponenttir. Santrifügasyondan sonra plazma extraksiyonu yapılır. Ardından ikinci bir torbaya 40-60 mL kadar extraksiyona devam edilerek buffy-coat’un tamamen uzaklaştırılması sağlanır. Son aşamada ise istenen EVF değerini yakalamak için plazmadan yeterli miktarda hacim süspansiyon üzerine geri aktarılır. Tam kanda olduğu gibi +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi CPDA-1 içinde 35 gün ACD içinde ise 21 gündür.
3. Ek Solüsyonda E.S. (RC-AS)
Santrifügasyonu takiben plazma ikinci bir torbaya aktarılır ardından üçüncü torbadaki ek solüsyon (SAGM gibi) eritrosit kitlesi üzerine ilave edilir. Tam kanda olduğu gibi +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi (SAGM için) 42 gündür.
4. Buffy-Coat’u Ayrılmış-Ek Solüsyonda E.S. (RC-AS-BCR)
Santrifügasyonu takiben plazma ikinci bir torbaya aktarılır ardından üçüncü torbaya Buffy-coat extrakte edilir ve dördüncü torbadaki ek solüsyon (SAGM gibi) eritrosit kitlesi üzerine ilave edilir. Tam kanda olduğu gibi +2 ile +6 C° arasında saklanır. Saklama süresi (SAGM için) 42 gündür.
5. Yıkanmış E.S. (WRC)
Santrifügasyonu takiben plazma ikinci bir torbaya aktarılır ardından üçüncü torbadaki isotonik solüsyon eritrosit kitlesi üzerine boşaltılır ve tekrar santrifüge edilerek solüsyon extrakte edilir. Gerektiğinde dörtlü-beşli torbalar kullanılarak aynı işlemler tekrarlanabilir. Bu işlemler +4 °C ısıda yapılmalıdır. Süspansiyon oda ısısında yapıldıysa 6 saat; +4 °C ısıda hazırlandıysa 24 saat içinde kullanılmalıdır.
6. Lökositten Arındırılmış E.S. (RC-LD)
Buffy coat’un ayrıştırılması ve filtrasyon gibi değişik yöntemler uygulanır ancak en iyi sonuçlar her iki yöntemin birlikte kullanıldığı çalışmalarda alınmıştır. Lökositlerin filtreye adhezyonu prensibiyle çalışan veya daha gelişmiş üçüncü jenerasyon filtrelerin kullanılması ile lökositlerin %99-999’u ortamdan uzaklaştırılabilmektedir. Depolama öncesi filtrasyon tavsiye edilmektedir. Bu işlem kan bağışını takiben 48 saat içinde yapılmalıdır.
7. Dondurulmuş E.S. (FRC)
Kandan eritrosit izolasyonu sağlandıktan sonra kryoprotektant (Hücrenin donması sırasında içindeki kristalleşmeyi önler ve genel olarak gliserol kullanılır) bir madde kullanılarak –80 C°’de eritrositlerin dondurulması ile elde edilen bir komponenttir. Kullanmak üzere çözdürüldüğünde yıkanmalı ve isotonik bir solüsyonla süspanse edilmelidir ve 24 saat içinde kullanılmalıdır.
Eritrositleri dondurmak için 2 teknik kullanılmaktadır: Yüksek gliserol (%40 w/v) ve düşük gliserol (%17 w/v) teknikleri. Her iki metod da yıkama ve degliserolizasyon prosedürlerini içerir.
Yüksek gliserol tekniği ile hazırlanmış komponent –60 C° ile –80 C° arasında saklanır. Düşük gliserol tekniği ile hazırlanmış olan komponent ise buhar fazlı sıvı nitrojen içinde –140 C° ile –150 C° arasında saklanır. Bu koşullarda 10 yıl muhafaza edilebilir.
III. Endikasyon ve Kontrendikasyonlar:
Komponent Endikasyonlar Kontrendikasyonlar
R.C Kan kaybı anemi tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı HLA alloimmünizasyonu demir yüklenmesi riski olan durumlar plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar
RC-BCR* Kan kaybı anemi tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı demir yüklenmesi riski olan durumlar plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar
RC-AS Kan kaybı anemi tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı (Özellikle IgA) HLA alloimmünizasyonu prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 7 gün içinde kullanılmalıdır).
RC-AS-BCR* Kan kaybı anemi tedavisi Değişik tiplerde plazma intoleransı (Özellikle IgA)prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 7 gün içinde kullanılmalıdır).
WRC Tek endikasyonu Ig’lere karşı özellikle IgA’ya karşı ciddi allerjik reaksiyonlardır. Uygunluk testleri yapılmış olmalıdır.
RC-LD* Lökosit antikorlarına (HLA) karşı alloimmünizasyonu olduğu bilinen kişilerde ve CMV bulaşının önemli düzeyde risk taşıdığı durumlarda endikedir. Değişik tiplerde plazma intoleransı (Özellikle IgA) prematüre infantlar ve demir yüklenmesi riski olan durumlar plazma desteği olmadan yapılan exchange transfüzyonlar (Bağıştan sonraki 5 gün içinde kullanılmalıdır).
CRC Özellikle otolog transfüzyonlar için hazırlanır. Şart olmamakla birlikte RC-LD endikasyonları için de kullanılabilir/ Uygunluk testleri yapılmış olmalıdır. Açık sistemde yapıldıysa bakteriyal kontaminasyon açısından dikkatli olunmalıdır.
* lökositten fakir / arındırılmış süspansiyonların kullanım endikasyonlarından aşağıda ayrıca bahsedilmiştir.
IV. Lökositten Fakir / Arındırılmış E.S Kullanım Endikasyonları
Lökositlerin risk yaratacağı durumlarda kullanılırlar. Bu durumlar şöyle özetlenebilir:
1. Gebeler (Bebek için) ve intrauterin transfüzyon
2. Yenidoğan bebekler ve exchange transfüzyon
3. Konjenital veya akkiz immün yetmezlik veya immünsupresyon
4. Lösemi ve talasemi gibi sık transfüzyon gerektiren hastalar
5. Kemik iliği transplantasyonu olacak / olmuş hastalar
6. Tüm transplant hastaları
V. Yan Etkiler
Yan Etki R.C. RC-BCR RC-AS RC-AS-BCR WRC RC-LD CRC
Dolaşım Yüklenmesi + + + + + + +
Hemolitik Reaksiyonlar + + + + + + 0
Non-hem. Reaksiyonlar + + + + 0 Nadiren 0
HLA Alloimmünizasyonu + + + + + Nadiren 0
Viral Bulaş + + + + + Nadiren +
Protozoal Bulaş + + + + + + +
Sepsis (Kontaminasyon) + + + + + + +
Posttransfüzyon Purpurası + + + + + + 0
Sifiliz Bulaşı + + + + + + 0
Posttransfüzyonal AC Hasarı + + 0 0 0 + 0
Elektrolit İmbalansı + + + + 0 + 0
Yan etkiler hemen hemen her E.S türevinde görülmekle birlikte görülme sıklıkları farklıdır. Riskler her komponent için farklı oranlar taşımakta ve % 0’a indirilememektedir. Ancak özellikle lökositten fakir ve arındırılmış süspansiyonlarla yıkanmış süspansiyonlarda istenmeyen etki olasılığı diğerlerine göre daha azdır.
VI. Kalite Esasları
Tam Kanın Kalite Esasları
Kontrol Parametreleri Kalite Gereksinimleri Kontrol Sıklığı Laboratuar
ABO Rh(D) Gruplama Tamamı Grup Lab.
Anti-HIV 1/2 abs Negatif Tamamı Tarama lab.
HBsAg Negatif Tamamı Tarama lab.
ALT (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab.
HBc-ab (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab.
HCV - Ab Negatif Tamamı Tarama lab.
Syphilis Negatif Tamamı Tarama lab.
CMV - Ab (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab.
HTLV - Abs (İstenirse) Negatif Tamamı Tarama lab.
Hacim 450 mL (-/+ %10) Ürünlerin %1'inde İşlem lab.
Eritrosit Süspansiyonunun (R.C.) Kalite Esasları
Tam kanın kalite esaslarına ek olarak aşağıdaki kriterler (Diğer eritrosit süspansiyonları için sayfanın başında "A" kısmına bakınız) :
Kontrol Parametreleri Kalite Gereksinimleri Kontrol Sıklığı Laboratuar
Hacim - Volume 280 mL (-/+ 50 mL) Ürünlerin %1'inde İşlem lab.
EVF 065 - 075 Ayda 4 ünite Kalite kontrol lab
Haemoglobin > 45g / unit Ayda 4 ünite Kalite kontrol lab
Stok sonu hemoliz < eritrosit kitlesinin %08'i Ayda 4 ünite Kalite kontrol lab