|
|
|
|
|
#1
13 November 2008, 20:51
|
|||
|
|||
Türk Dilleri
Afşarca
Afşarca (Efşar Lehçesi, Afşar Dili veya Afşar Türki) Türk dillerinin Oğuz grubuna dahildir. İranda 29000, Afganistanda 5000 kişi bu dili anadili olarak kullandığını belirtmiştir. Hatta Afşarca , Afşari Hanedanlığı sırasında İranda Resmi Dil olarakta kullanılmıştır. Irandaki Afşarlar 2003 ten beri Kuzey Azerbaycancanın modern Latin Alfabesini kullanmaktadırlar. Afşariler (1736-1796) İranda hüküm sürmüş bir hanedanlıktır.Afşar olan Nadir Şahla (1736-1747) başlayan Afşari Hanedanlığı Nadir Şah`in torunu Şah Ruh (1748-1796) ile son bulmuştur.Sünni olan Afşariler İranda çoğunluğu oluşturan Şiilerle barış ve uzlaşma kurmayı deneselerde bu çabaları 1747 de Nadir Şah`ın öldürülmesiyle son bulmuştur.Afşarilerden sonra İranda hakimiyet gene bir Türkmen olan Kacar`lara geçmiştir. Kacar (Kızılbaş) Hanedanlığı da İranda 1793`ten 1925`e kadar sürmüştür. Altay Türkçesi Sibirya Türk lehçelerinden birisidir. Altay dağ silsilesi üzerinde ve doğu Sibirya'daki Kemerova bölgesinde konuşulur. Kuzey ve güney Altayca diye iki ağzı vardır. Kuzey Altayca Kırgız Türkçesine, Güney Altayca ise Uygur Türkçesine benzer. Altay Türkçesi yaklaşık 50 bin konuşura sahiptir. Argu grubu Türk dillerinin bir koludur. Bu grubun günümüzde tek temsilcisi olarak 42.000 kişi tarafından konuşulan Halaçça kalmışdır. Ayni Dili Ayni dili göçmen bir Türk halkı olan Ayniler tarafından konuşulur. Bu halk batı Çin'de yaşar. Karışık bir dildir. Bir Türk dili olduğunun ispatı olarak grameri Türkçedir, ancak kelime haznesi çoğunlukla Farsî sözcüklerden oluşur. 6.570 konuşanı olduğu bilinmektedir. Azerice Azerice ya Azerbaycan Türkçesi ya da Azerbaycan'da 8 milyon, İran'da ise 25 milyon kişi tarafından konuşulan Türk dilinin Oğuz (Batı) lehçelerinden biri olan Azeri Türkçesi, Azerbaycan'ın resmi dilidir. Iraklı Türkmenler'in ve Kars ve çevresinde yaşayan Terekeme ve Karapapak adıyla bilinen grupların dili de Azerbaycan Türkçesine benzer. 
|
|
#2
13 November 2008, 20:52
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Balkarca
Balkarca, Kuzey Kafkasya'da yaşayan Balkarların konuştuğu dil. Türk dillerini Kıpçak öbeğine bağlıdır. Birbirine yakınlığı nedeniyle Balkarca ve Karçayca, Karaçay-Balkarca olarak da anılır. Baraba Dili Baraba dili ya da Baraba Tatar dili Sibirya'da yaklaşık 8.000 konuşanı bulunan bir Türk dilidir. Tatarca'ya çok yakındır. O yüzden bazı dil bilimciler bu dilin Tatarcanın bir lehçesi (diyalekt, ağız) olduğunu varsayarlar. Batı Yugurca Batı Yugurca Çin Halk Cumhuriyeti'nde Sarı Uygurlar'ın yoğun olarak yaşadığı Kansu Bölgesi'nde 4.600 kişinin ana dili olarak konuştuğu bir Türk dili lehçesidir. Çinde resmî olarak tanınmış 55 azınlık gruptan biri olan Yugurlar'ın toplam sayısı 13,719 kişi olarak açıklanmıştır. Yugurlar kendi aralarında da Yugurca'nın farklı şivelerini konuşurlar. Batı Yugurca daha çok Türk Dilleri'ne yakınken, Doğu Yugurca Moğolca ile daha yakındır. Yugurların üçte biri Batı Yugurca, üçte biri Doğu Yugurca, kalan kısmı ise sadece Çince konuşmaktadır. Başkurtça Başkurt Türkçesi veya Başkurtça Kıpçak grubuna ait bir Türk Lehçesi. Başkurtlar tarafından konuşulan bu lehçe Kazan Tatarcasına oldukça yakındır. Özellikleri :
Başkurt latin alfabesinin Tatar ve Türk latin alfabeleri ile karşılaştırması:
12 Mart östämä haylawzar ütäsäk 12 mart respublikanıñ qayhı ber rayondarında häm qalalarında urındağı üźidäralıqtıñ wäkälätle orğandarına öźtämä haylawźar ütkäreläsäk. Räsäy ustisia ministrı Yüriy Çayqanıñ şaw–şıu tıuźırğan yañğırawıqlı belderewenän huñ Başqortostanda bıl haylawźarğa yetdi äźerlek başlandı.
|
|
#3
13 November 2008, 20:52
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Dolganca
(Долган Тыла/Dolgan tyla) Türk Lehçelerinin Sibirya öbeğine ait, Dolganların konuştuğu lehçe. Yok olmak üzere olan Türk lehçelerinden biridir. 1989 yılında yapılan bir nüfus sayımında 6.945 kişiden oluşan Dolgan halkının artık sadece 5.100'ü Dolgancayı anadili olarak gösterdiği tespit edilmişdir. Bu sayımda ayrıca bir kaç evenkler ve nıganaslar (samoyetler) dolgancayı ikinci dili olarak göstermişdir. Bu yüzden dolgancanın o yörede trafik dili olduğunu söyliyebiliriz. Ancak Dolganların kendileri dillerini Yakutçanın bir ağzı olarak görürler. Dolgancanın yazıya alınması 1920 yılında latin alfabesi ile gerçekleşmiştir. 1940 yılından itibaren Yakutça için tasarlanmış olan özel bir kiril alfabesi Dolganca için de kullanılmaya başlanmıştır. Bunun yanında Rusların kullandığı kiril alfabesi ile yazılan diğer bir şekli daha vardır.
|
|
#4
13 November 2008, 20:52
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Eski Türkçe
Türk dillerinin birbirlerinden ayrılıp uzaklaşmadan önceki haline verilen isimdir. Bu dil Göktürkler, Uygurlar ve Karahanlılar devrinin bir bölümü (13.yüzyıla kadar) olmak üzere yaklaşık sekiz asırlık dönemi kapsar. Çoğu Türk dilleri birbirlerine hala çok yakındır. Sadece bazıları, yani diğerlerinden daha erken ayrılıp izolasyonda kalmış olanları, mesela Çuvaşça, Dolganca, Yakutça, Halaç dili gibiler diğer Türk dillerine uzaktır. Türk dilleri çok geniş bir alanda yaşayan insanların konuştuklari dillerdir. Aynı zamanda tarihi eskilere uzanır. Eski Türkçe’nin bugünküye göre birçok farklı yanı vardır: "edgü">"iyi". D harfi zamanla y harfine dönüşebilir. G harfi zaten y ile benzer bir harf g>ğ>y değişmesi olağan bir değişmedir. "bey" sözcüğü eskiden “beg” idi. Zamanla “beğ” oldu ve şimdi “bey”. D>y değişmesini ise şurada görebiliriz: kadgu>kayğu>kaygu>kaygı. edgü>eyyü>eyü>eyi>iyi. Türkçe'nin en eski yazılı metni Orhun kitabelerinin en eski Türk konuşma dili olduğu söylenemez. Çünkü Hunlar döneminde de bir "Hun dili" vardı. Göktürk kitabe dilinin bu dilin evrim geçirmiş hâli olması muhtemeldir. Ayrıca Altın Elbiseli Adam'ın mezarı diye anılan M.Ö. 5. veya 6. yüzyıllara ait bir mezarda altından eşyaların içinde bulunan 26 harflik bir yazı bulunmuştur. Bu yazı da Göktürk alfabesine çok benzer bir alfabeyle yazılmıştır ve Türkçe'nin daha da eskilere dayandığının bir kanıtı niteliğindedir. Eski Türkçede ağız ayrılıkları ilk metinlerden beri raslanır. Yine de ağız ayrılıkları büyük sayılmazlar, bu nedenle Eski Türkçe bir bütün olarak görülebilir. İlk ayrılıklar Orhun yazıtlarında raslanmaya başlar. Örneğin birinci tekil kişi için Tonyukuk yazıtında beñ denirken Kültegin yazıtında meñ denmektedir. Yine, on erig sançtı (on kişiyi öldürdü) ve on eren sançtı (on kişiler öldürdü) aynı anlamda kullanılmıştır. Eski Türkçe ağızları iki dalda incelenir: Göktürk ağzı Eski Türkçenin eski yazıları ve Run yazıtları bvu ağza girer. Uygur ağzı M.S. 835'tan sonrası Uygur ağzı olarak adlandırılır.
|
|
#5
13 November 2008, 20:53
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Fuyü Gırgıs dili
Fuyü Gırgıs dili yaklaşık 600 konuşanı bulunan, Çin'de yaşayan bir Türk dilidir. Kırgızca'yla bir alakası yoktur. Gagavuzca Moldova'daki Özerk Gagavuzya Cumhuriyeti'nde yaşayan yaklaşık 150,000 Gagavuz Türkü tarafından konuşulan ve Oğuz grubuna ait olan Türk Lehçesi. Türkiye Türkçesine en yakın Türk Lehçelerinden biridir. Komşu dillerden birçok ödünç sözcük almasına rağmen Bir Türk ile Gagavuz kolayca anlaşabilir. Aslında Gagavuzca Yunan Alfabesi ile yazılır, fakat 1957'de Kiril Alfabesi kullanılmaya başlanınca Yunan Alfabesi terkedilmiştir. Moldova'nın bağımsızlığına kavuşması ve Gagavuzlara özerklik verilmesinden sonra Türk Alfabesi üzerine modelize edilmiş bir alfabe oluşturuldu ve günümüzde hâlâ kullanılmaktadır. Türk Alfabesi'nden farklı olarak Gagavuz Alfabesi'nde (Türkçedeki açık e sesi yerine) Ää harfi, Êê ve Ţţ harfleri bulunur. Gagavuzcada yazı dili Türkiye'de halk arasında konuşulan Türkçenin yazıya dökülmüş şeklidir denebilir. Ğ harfinin uzatma için kullanıldığı birçok sözcükte ünlüler çift yazılarak uzatılır. Soora = Sonra Lääzım = Lâzım Birliindä = Birliğinde Çoğul ad yapımlarında çoğul eki Türkçedeki gibi ler - lardır. Ancak sözcüğün son harfi n ise l çoğul ekindeki l harfi düşürülüp, sondaki n sesi yinelenir. Günnerindä = Günlerinde Onnar = Onlar
|
|
#6
13 November 2008, 20:53
|
|||
|
|||
|
Cevap: Türk Dilleri
Halaçça
İran'da ve Afganistan'da konuşulan bir Türk lehçesidir. Yaklaşık 42.000 konuşanı vardır. Hazarca Hazarlar, VI-X. yuzyıllar arasında Hazar Denizi'nin ve Kafkaslarin kuzeyinde yaşayan bir Türk boyu veya bu boydan olan kimselere verilen ad (Turk Dil Kurumu 2006-sayfa 870). Hazarca, Hazar Türkçesi (TDK Sf.870) Hazarca dili Türki diller gurubunun üyesidir ve Cungarya havzasi yöresinin bir lehçesidir. Bugün batı Türkistan'da ki bazı Türklerin konuştuğu dillerdendir. Bugün Türkiye'de yasayan çoğu Türkmen ve Türkistanlı Türklerin atalarının konuştuğu dildir. Horasanca Horasan Türkçesi İranın kuzeydoğusunda konuşulan Oğuz öbeğine ait Türk dili. Ana dil olarak konuşanların sayısı 1977 yılında 400.000 olarak tespit edilmişdir, günümüzdeki konuşucu sayısı çok daha yüksek olması gerekir. Horasan Türkçesi günümüzde artık Kuzey Horasan ve Razavi Horasan olarak ikiye bölünmüş olan eski Horasan ilinde konuşulmaktadır. Sınıflandırma
|
 |
|
|
Hybrid-Şeklinde
